Azerbaycan Tarixi 6-cı sinif
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
SON TUNC VƏ İLK DƏMlR DÖVRÜ ABlDƏLƏRlNlN XƏRİTƏSİ (E.Ə. II MİNİLLİYİN 2-ci YARISI I MİNİLLİYİN ƏVVƏLLƏRİ) SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR 1. Son Tunc dövrü abidələri harada öyrənilmişdir? 2. Siklopik tikililər hansı məqsədlər üçün inşa edilirdi? 3. Üçüncü böyük ictimai əmək bölgüsü necə yarandı? 4. Azərbaycanın Son Tunc dövrü tayfalarının yaxın və uzaq qonşularla münasibəti necə idi? 5. Dəmir dövrünün yaşayış yerləri Azərbaycanda hansı rayonların ərazisində öyrənilmişdir? Xəritədə göstərin. Müxtəlif mənbələrdən istifadə edərək Tunc dövründə insanların təsərrüfat həyatı haqqında məlumat toplayın, təqdimat edin. Son Tunc dövrü, Xocalı—Gədəbəy mədəniyyəti, siklopik tikililər, Talış—Mugan mədəniyyəti § 9. İBTİDAİ İCMA QURULUŞUNUN DAĞILMASI. QARABAĞ KURQANLARI E.ə. II minilliyin sonu I minilliyin əvvəllərində Azərbaycanın şimalında əhali sürətlə yoxsullara və varlılara ayrılır, ibtidai icma quruluşu dağılırdı. Artıq tayfa ittifaqları mövcud idi. Daha güclü tayfa ittifaqları əlverişli təbii şəraiti, münbit torpağı olan əraziləri ələ keçirmişdi. Muncuqlutəpə zəngin qəbir abidəsi (Goranboy) Tayfalar daxilində də güclü təbəqələşmə gedirdi. İcmanın münbit əkin sahələri, otlaqları, mal-qarası, at ilxıları varlı ailələrin əlində toplanırdı. Bunlar tayfa başçılarının, hərbi başçıların, kahinlərin ailələri idi. Varlı ailələr mal-qara sürülərinə baxmaq, təsərrüfat sahələrində çalışmaq üçün əlavə işçi qüvvəsi saxlayırdılar. Bu işçi qüvvəsini, əsasən, yoxsullaşmış icma üzvləri təşkil edirdi. Tayfalar arasında gedən müharibələr zamanı əsir düşmüş adamları da qul edib işlədirdilər. Döyüş səhnəsi təsvir olunmuş kəmər parçası (Naxçıvan) Qədim əhalinin təbəqələşməsi qəbir abidələrindən də aydın görünür. Varlı adamların dəfn olunduğu qəbirlərin üzərində kurqanlar qurulurdu. Kurqanlar öz quruluşu (hünd ürlüyü, əhatə etdiyi sahə və s.) və qəbrə qoyulmuş əşyaların zənginliyi ilə bir-birindən fərqlənir. Qarabağda Qarqarçay və Tərtərçay hövzəsin -dəki Borsunlu, Bəyimsarov, Sarıçoban kurqan qəbirlərində zəngin insanlar dəfn olunmuşdur. Kurqanlardan silahlar: nizə, ox ucluqları, xəncər, qılınc, toppuz və s. tapılmışdır. Bu çoxsaylı silahların əldə olunması Son Tunc — İlk Dəmir dövründə cəmiyyətin həyatında hərb işinin mühüm yer tutduğunu göstərir. Qarabağda Sarıçoban kurqanından çoxlu ox, nizə ucluğu, qılınc, xəncər və s. tapılmışdır. Sarıçoban və Borsunlu kurqanlarında atlar yüyən və bəzəkləri ilə birdikdə dəfn olunmuşdur. Bu, Qarabağda atçılığın inkişafını, hərbi işdə ondan geniş istifadə edilməsini göstərir. Borsunlu kurqanında tayfa başçısının dəfn olunduğu qəbir böyüklüyü ilə seçilir. Tayfa başçısı qəbirdə xüsusi taxt üzərində uzadılmış vəziyyətdə dəfn olunmuşdur. Borsunlu kurqanı. Boyalı qablar Son Tunc dövrü silahları At At əsləhələri və bəzəkləri Taxta qızıl başlıqlı tunc mıxlar və qızıl lövhələr vurulmuşdur. Taxtın ətrafından çoxsaylı maddi mədəniyyət nümunələri, o cümlədən qızıldan və fil sümüyündən düzəldilmiş bəzək əşyaları tapılmışdır. Qəbirdə tayfa başçısının qul və kənizləri, mühafizəçiləri dəfn olunmuşlar. Son Tunc — İlk Dəmir dövründə insanlar düşmənlərin qəfil hücumlarından qorunmaq üçün daha təhlükəsiz yerləri məskən seçir və ətrafına möhkəm müdafiə divarları çəkirdilər. Tayfalar arasında mü -haribə gedən zaman qalib gəlmiş tayfa məğlub olmuş tayfanın var-dövlətini mənimsəyir, yurd-yuvasını talan edir, yandırır, torpaqlarını öz torpaqlarına qatırdı. Azərbaycanın şimalında iri tayfa birlikləri yaranırdı, hakimiyyət ayrı-ayrı nüfuzlu şəxslərin əlində cəmlənirdi. Bu zaman Azərbaycanın cənub əraziləri Yaxın Şərqin quldar dövlətləri ilə sıx əlaqə saxlayırdı. Ona görə də burada e.ə. III minillikdə artıq ilk dövlət qurumları yaranmışdı. Xankəndi kurqanı (Qarabağ) SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR 1. E.ə. II minilliyin sonu I minilliyin əvvəllərində Azərbaycanın şimal və cənubu arasında olan inkişaf fərqi nə ilə bağlı idi? 2. Tayfalar daxilində olan bərabərsizliyi təsvir edin. 3. İbtidai icma quruluşunun dağılması Azərbaycanın hansı bölgələrində öyrənilmişdir? Xəritədə göstərin. 4. Kurqanlar kimlər üçün qurulurdu? 5. Borsunlu kurqanından hansı maddi mədəniyyət nümunələri tapılmışdır? 6. Kurqanlarda at sümükləri və əsləhələrinin aşkar edilməsi nəyə işarə idi? 7. İbtidai icma quruluşunun dağılmasını sürətləndirən səbəblər nə idi? 8. Son Tunc — İlk Dəmir dövründə tayfa başçılarının dəfn mərasimi necə həyata keçirilirdi? «Azərbaycan ərazisində ibtidai icma quruluşunun dağılması hansı mənbələr əsasında öyrənilmişdir?* mövzusunda esse yazın. Tayfa ittifaqı, kurqan, qullar, dövlət qurumları Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|