Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 396,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çini qabların təsnifatı.
- Cədvəl 2. Çay, qəhvə servizlərinin dəstlərinin və qarniturlarının tərkibi
28
Bunlardan daha çox yayılmış çinidir. Çini ağlığı, işıq keçirməsi, mexaniki möhkəmliyi və başqa müsbət xassələri ilə fərqlənir. Bəzən açıq rənglərə boyanmış çini alınır. Belə çini əldə etmək üçün onun kütləsinə keramika boyaqları qatılır ki, nəticədə açıq çəhrayı, mavi və başqa rənglərdə çini məmulatı alınır. Çini çox aşağı məsaməliyə (su hopdurması 0,5-ə qədər) malikdir. O bir qayda olaraq işlənir. Çininin tərkibi 50% gil (kaolin), 25% kvars qumu, 25% çöl şpatıdır.
ağlığa malik olması və işıq keçirilməsilə xarakterizə olunur. Çini rəngsiz şəffaf şirə ilə şirələnir. Keramikanın əsas tipləri çini və kaşıdır ki, SSRİ-də bütün keramika məişət məmulatlarının 90%-dən çoxu çini və kaşıdan hazırlanırdı. Yarım çinidən qab istehsalına baş qalarına nisbətən yaxınlarda başlanmışdır. Bunun qırığı ağ rəngli, az məsaməli (su hopdurması 3-8%), işıq keçirilməsilə xarakterizə olunur, yarım çini rəngli yaxud rəngsiz, şəffaf yaxud yarımşəffaf şirə ilə şirələnir. Mayolika ağ yaxud rəngli, məsaməli (su hopdurması 12-15%), işıq keçirməyən saxsıya malikdir. O rəngli şəffaf yaxud söndürülmüş şirə ilə şirələnir. Dulus keramikası rəngli, ən çox qırmızı=qəhvəyi rəngli və çox məsaməli saxsıya malik olması ilə fərqlənir (su hopdurulması 15-18%) məmulatlar tam yaxud müəyyən yerləri boyanmış şəffaf yaxud söndürülmüş şirə ilə şirələnir. Keramikanın növləri. Məişət təyinatlı məmulatlar istehsal etmək üçün keramikanın növləri tətbiq edilir. Çini iki növdə hazırlanır: bərk və yumşaq. Bərk çininin tərkibində 50% kaolin, gil, 25% çöl şpatı, 25% kvars qumu var. Onun yandırma temperaturu 1380-1400 0 S-dir. Bərk çinidən gündə istifadə edilən məmulatları, radiotexniki məmulatlar hazırlanır. Yumşaq çininin tərkibi 25-40% kaolin, 30-40% kvars və 30-35% çöl şpatından ibarətdir. Onun yandırılma temperaturu 1200 0 S çöl şpatının miqdarının artması nəticəsində şüşəyə oxşar görünüşü artır, işıq keçirməsi yaxşılaşır, lakin mexaniki və termiki davamlılığı azalır. Yumşaq çininin aşağı temperaturda yandırılması nəticəsində ən çox şirəaltı boyaqdan istifadə edilir. Yumşaq çinidən əsasən bədii məmulatlar, hədiyyə məmulatlar hazırlanır. 29
Yumşaq çininin bir növü də sümük çinisidir. Bunun tərkibində 20-45% kaolin, 9-20% çöl şpatı, 60%-ə sümük var. Sümük çinisinin istehsalı ümumi sxem üzrədir. Belə ki, sümük çinisinin qəlibləmə kütləsi bərk çiniyə nisbətən az plastikdir. Adətən şirə pulverizasiya vasitəsilə çəkilir, buna görə də, nazik və axıntısızdır. Sümük çinisi nazik divalıdır. Kaşı da çini kimi bərk və yumşaq ola bilər. Lakin son 20 ildə bizim ölkəmizdə qablar yalnız bərk kaşıdan hazırlanır. Yumşaq kaşı kütləsindən hazırlanan məmulatlar aşağı istismar xassələrə malik olduğu üçün ondan kafel istehsalında istifadə edilir. Mayolika da məqsədə uyğun olaraq iki növə: kaşı və dulusa bölünür. Kaşı mayolikası xassələrinə və xarici görünüşünə görə kaşıya yaxınlaşır. Kaşıdan xarici görünüşünə görə fərqlənir, çünki o rəngli şəffaf şirə ilə şirələnir. Dulus mayolikası dulus keramikasına oxşayır, lakin onlar nazik divarıyla, yaxşı emal olunması və bəzəndirilməsilə, cürbəcür çeşidli olması ilə fərqlənir.
(forma) ölçüsünə, bəzəndirilməsinə və komplektləşməsinə görə qruplaşdırılır. Çini məmulatlar təyinatına görə üç qrupa bölünür: 1. Çay, qəhvə qabları; 2. Xörək qabları; 3. Başqa məmulatlar. Çini qablar növünə (adina) görə müxtəlifdir. Məmulat formasina görə yasti (nəlbəki, boşqab, bulud və s.) və içi oyuq (fincan, çaynik, sup üçün vaza və s.) olur. məmulatin formasi onun təyinati ilə və hazirlanma prosesi ilə təyin edilir. Çini qabların fasonu nömrə ilə göstərilir: 1,2,3,39,51 və s. amma ticarətdə fasonlara şərti adlar verilir. Məsələn, “Replika” (turp) “şar” fasonlu çayniklər, “zəng kolokol”, “Armud”, “zanbaq” formalı fincanlar. Çini
qabların ölçüsü
ya tutumuna yaxud diametrinə görə göstərilir. 30
Bəzək xarakterinə görə qablar, möhür, basma naxışlı olur və s. Dəst qablar bir fasonlu, eyni sortlu və bəzəkli olmalıdır. Çay qəhvə qabları. Çay çini qablar çeşidində fincan daha çox çəkiyə malikdir. Bunlar satışa nəlbəki ilə daxil olur, eyni bəzəkli və eyni sortludur. Təyinatına görə çini fincanlar çay və qəhvə fincanına bölünür. Çay fincanları müxtəlif tutumlarda olur və tutumuna görə iştaha fincanı (400sm 3 -500sm
3 ), yarım iştaha fincanı (300-350sm 3 ), normal və ya fincanı (200-250sm 3 ) adlanır. Mürəkkəb naxışlı iri ölçüdə olan (750-800sm 3 ) fincana çox hədiyyə fincanı deyilir. Qəhvə fincanlarının tutumu 60 və 110-130sm 3 olur. Onlar çay fincanlarından az tutumlu az bəzəkli və az fasonlarla fərqlənir. Çay fincanları müxtəlif fasonlarda olur. Nəlbəkilər təyinatına, ölçüsünə və fasonuna görə fərqlənir. Nəlbəkilər təyinatına görə çay, qəhvə və mürəbbə nəlbəkisinə bölünür. Çay nəlbəkiləri fincanlarının ölçüsünə uyöun olur. Bunların diametri 160- 170 mm (iştaha fincanı üçün), 150-160 mm (yarımiştaha fincan üçün) və 135-140 mm (çay fincanı üçün) olur.
Məmulatın adı Ö lç ü sü Ç ay -q əh v ə se rvi zi 6 ad am lı q Çay servizi Qarnitur dəsti 6 ad am lı q 12 ad am lı q 6 ad am lı q 12 ad am lı q 6 ad am lı q 12 ad am lı q 6 ad am lı q Fincan nəlbəki ilə 200 6
6 6 12 6 12
6 Müxtəlif fasonlu çaynik 500- 600
1 1 1 1 1 1 1 - Müxtəlif fasonlu çaynik 350 - - - - - - - 1 Müxtəlif fasonlu qənddan
500 1 1 1 1 1 1 1 - Yüklə 396,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|