Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 396,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Estetik tələblər.
- Ehtibarlılıq.
- III. TERMIKI EMALIN ÇINI VƏ KAŞI MƏMULATLARININ KEYFIYYƏTININ FORMALAŞDIRILMASINDA ROLU
- Birinci mərhələ.
- Ikinci mərhələ.
- Üçüncü mərhələ.
- Beşinci mərhələ.
14
Fizioloji və psixofizioloji tələblər məmulatın insanın güc imkanına, ərzağı sərf etmə bacarığının psixalogiyası ilə xarakterizə olunur. İkinci qrupa çini-kaşı məmulatlarının isti, səs, bioloji xassələrini və gigyenikiliyini xarakterizə edən göstəricilər aiddir. Çini-kaşı məmulatlarının gigiyenik tələbləri onların qızması, suudması, çirklənmə və çirkdən təmizənmə qabiliyyəti, keramika boyaqlarının zərərsiz olma qabiliyyəti ilə xarakterizə olunur. Çini məmulatlarının qızma səviyyəsini təyin edərkən hər şeydən əvvəl çaynik və qəhvədanın qulpunun qızmasına fikir verirlər.Məmulatın çirklənmə və çirkdən təmizlənmə səviyyəsi şirənin adsorbsiya xüsusiyyətindən aslıdır. Estetik tələblər. Çini-kaşı məmulatları gözəl
xarici görünüşü, naxışlanmasına görə müasir tələblərə uyğun olması, formasının səmərəliliy, informasiyalığı və istehsalının mükəmmməl yerinə yetirilməsi ilə xarakterizə olunur. Kompazisiyasının tam olması məmulatın elementlərinin vəhdət təşkil etməsi və başqa predmetlərə uyğun gəlməsindən ibarətdir. Məmulatın forması səmərəli olduqda daha davamlı və uzun müddətli işlədilən olur.Keramika məmulatlarının forması səmərəli olmadıqda az yararlılığa malik olur. Çini-kaşıdan oan bədii-dekorativ təyinatlı məmulatların keyfiyyətin qiymətləndirilməsində estetik xassələrin göstəriciləri xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
onların uzun müddət istifadəsi və mühafizəsidir. Məmulatın uzun müddət istifadə edilməsi fiziki və mənəvi köhnəlmədən, çininin quruluş və konstruksiyasından, estetik xassələrinin pisləşməsindən aslıdır. Məmulatın mühafizəsi dedikdə hər şeydən əvvəl istehsal edildikdən sonra onun estetik xassələrinin əvvəlki kimi saxlanılması kimi başa düşülür. Buna da həmçinin məmulatın daşımanın, saxlanmasının da təsiri böyükdür.
15
KEYFIYYƏTININ FORMALAŞDIRILMASINDA ROLU
Çini və kaşı məmulatları istehsalında ən vacib mərhələlərdən birisi də onların bişirilməsidir. Bişirilmədə bir neçə mürəkkəb fiziki – kimyəvi proseslər baş verir. Yandırılmanın mexanizmi də çox mürəkkəbdir. Məmulat əmələ gələrkən gilli hissə bir çox dəyişmələrə məruz qalır. 110 0 S- də qurudulmuş kütlənin hiqroskopik suyu qalmır. Əsas çini əmələ gətirən proses yüksək temperaturda və çöl şpatının iştirakı ilə gedir. Maye fazanın miqdarını müxtəlif temperaturlarda təyin etmək üçün A.İ.Avqustnik tərəfindən hazırlanmış diaqramdan istifadə edilir. Peqmetit şəkildə ərinti başqa komponentlərdən əvvəl maye fazanı yaradır. Sonrakı miqdarının artması nisbətən gec əriyən komponentlərin (kvars, kaolin) həlli ilə baş verir. Çöl şpatı eyni vaxtda tez əriyən evtektit əmələ gətirir. Maye faza diffuzyon prosesləri sürətləndirir, o cümlədən kristallik fazaları bir-biri ilə birləşdirir. Maye fazanın miqdarı və məhsulun xassəsi arasındakı asılılıq Avqustnik tərəfindən müəyyən olmuşdur. Yanma temperaturasının sonrakı artımı kütlənin yumşalması və əriməsilə başa çatır. Bu zaman məmulat öz çəkisi təsirindən deformasiya verə bilər. Lakin adi silikat şüşəsinin özüllüyü yüksək temperaturda aşağı düşmür, bu da ki, yandırılan çininin deformasiya verməsinə maneçilik törədir. Məsələn, çini məmulatlar yandırıldığı zaman baş verən mürəkkəb fiziki- kimyəvi hadisələr tərəfindən hazırlanmış sxemdə göstərilmişdir.
yandırılan kütlədə bir çox dəyişikliklər olur. Ilk period məhsulları kvars, çöl şpatı, kaolinin qalığıdır ki, o da tərkibində mullit və artıq kremnezyoma malikdir.
16
mərhələ. Maye
fazanın özüllüyününü azlaması yanma
temperaturunun artması ilə baş verir. Fazalar sərhəddində səthi gərilmə qüvvələri artır. Yandırılan məmulatın intensiv keçirilməsi baş verir. Üçüncü mərhələ. Yanma temperaturunun artması ilə maye fazanın özüllüyü azalır. Fazalar hüdudlarında səthi gərilmə təsir qüvvəsi artır. Məmulatın həcminin intensiv kiçilməsi baş verir.
qarşılıqlı təsir vaxtıdır. Burada qarşılıqlı təsir amorf kremnezyomu ilə getdiyini bildirir. Bu mullit kremnezyomlarının aralarını doldurur. Şəkildə çöl şpatı şüşəsinin kvars dənəcikləri ilə qarşılıqlı təsiri göstərilmişdir. Beşinci mərhələ. Bu mərhələ yaranməş diffuziya vaxtıdır. Materialın mikroheterogenliyi sayəsində diffuziya prosesi gedir. Bu konsentrasiyaların bərabərləşməsi qanununa əsasən baş verir. Nəticədə əmələ gələn kristallar kütlə daxilində bərabər olaraq yayılır və bununla da çininin xassələrinə müsbət təsir edir. Gildən və kaolindən kristallik suyu çıxarılması müvəqqəti olaraq kütlənin məsaməliyini artırır. ən çox məsaməlilik 900-1000 0 S-də əldə edilir. 500-600 0 S-də
məmulatın kiçilməsi baş verir. Bu 1100-1200 0 S-də 10-12%-ə çatır. Məmulatın kiçilməsi onun mexaniki xassəsini yaxşılaşdırır. Bişmiş kütlənin hissələri əriyir və olan məsamələri tutur. Bişmə dərəcəsi su udma ilə təyin olunur. Bu təkcə yanma temperaturundan deyil,
yanmanın müddətindən və daş
materiallarının üyüdülməsindən də asılıdır. Yanma zamanı rezksiya sürəti hissəciklərin radiusunun kvadratı ilə tərs mütənasibdir. Yanma prosesi zamanə 1000 0 S temperaturdan yuxarı maye əmələ gəlir. Belə ki, çini kütlə peqmatit və başqa qatışıqlara malik olur, bunlar tez əriyən evtektika əmələ gütirir. 1000 0 S-yə kimi yanma temperaturda fiziki-kimyəvi reaksiyalar (susuzlaşma, həcmi kiçilmə) bərk fazada gedir. 1000 0 S-dən yuxarı temperaturda bu reaksiyalar maye fazaların iştirakı ilə gedir. Yüklə 396,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|