Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»

37 

 

Çay  fincanları  müxtəlif  tutumlarda  olur  v  ə  tutumuna  görə  iştaha  fincanı 

(400 sm

3

 – 500 sm

3

), yarım iştahan fincanı (500 sm

3

 – 350 sm

3

), normal və ya çay 

fincanı (200 sm

3

 – 250 sm

3

) adlanır. 

Mürəkkəb naxışlı iri ölçüdə olan (750 sm

3

 

– 800 sm

3

) fincana ən çox hədiyyə 

fincanı deyilir. 

Qəhvə  fincanlarının  tutumu  60  və  110  sm

3

  –  130  sm

3

  olur.    Onlar  çay 

fincanlarından az tutumlu, az  bəzəkli və az fasonlarda olması ilə fərqlənir. 

Çay fincanları müxtəlif fasonlarda olur. 

Nəlbəkilər təyinatına görə çay, qəhvə və mürəbbə nəlbəkisinə  bölünür. 

Çay  nəlbəkiləri  fincanlarının  ölçüsünə  uyğun  olur.  Bunların  diametri  160  – 

170 mm (iştaha fincanı üçün), 150 – 160 mm (yarım iştaha  fincan üçün) və 1354 – 

140 mm (çay fincanı üçün) olur. 

Ən  çox  yayılmış  nəlbəki  diametri  135  –  140  mm  olan  nəlbəkilərin  forma 

cəhətcə bu nəlbəkilər adi və tas formalıdır. 

Qəhvə nəlbəkilərinin diametri 110 – 120 mm-dən və satışa adətən fincansız 

buraxılır. Mürəbbə nəlbəkisi çox zaman razetka adlanır. Bunlar müxtəlif fasonlarda 

olur və diametri 90 – 100 mm təşkil edir. 

Çayniklər  təyinatına  görə  dəm  və  qaynanmaq  üçün  olur.  Bunların  tutumu 

250 – 1400 sm

3

 qədərdir. 

Serviz çaynikləri adətən 600 sm

3

, yerdə qalan çayniklər isə müxtəlif tutumda  

buraxılır. 

Qab  yaxalayan  müxtəlif  fason  və  ölçülərdə  buraxılır.  Orta  Asiya 

respublikasında  yarım  şar  formalı,  üzəri  saya  və  relyef  naxışlı  qab  yaxalayanlar 

çox yayılmışdır. 

Yağ qabları qapaqlı və boşqablı yaxud boşqabsız, qapaqlı buraxılır. 

Qənddanlar fincanın fasonuna uyğun istehsal edilir. 

Stəkanlar  silindrik  və  konus  formada,  qulplu  və  qulpsuz  240  –  250  sm3 

tutumda buraxılır. 

Stəkana oxşar formalı, tutumlu 400 – 600 sm

3

 olan məmulata bokal deyilir. 

---

38 

 

Vazalar mürəbbə (ayaqlı, hündürlüyü 25-30 sm və ayaqsız qulplu) və meyvə 

üçün  olur.  Qəhvədan  çaynikdən  fərqli  olaraq  çox  uca  və  burnu  uzun  olur. 

Qəhvədan müxtəlif fasonlarda çinidən hazırlanan, tutumu 500 – 1400 sm

3

-dur. 

Yeməkxana qabları. Yeməkxana qabları xırda və dərin boşqablar, sup üçün 

vaza, kompot  və sous  üçün  vaza, salat qabı, balıq qabı,  xren  qabı, duz,  istiot qabı 

daxildir. 

Çini boşqablar tutumuna görə dərin və dayaz, formasına görə düz və kəsmə 

kənarlı, kənar səthinin xarakterinə görə hamar və kənar qabarıq naxışlı olurlar. 

Çinidən  olan  dərin    boşqablar  240  və  200  mm  (uşaq  üçün)                      

diametri,  dayaz  boşqablar  isə  200,  240,  175  və  150  mm  diametrdə                     

istehsal  edilir.  240 

mm  diametrdə  olan  dayaz  boşqablara  ticarətdə                           

altlıq  (podtarelnitsa),  200 

mm  diametrdə  olanlara  qəlyanaltı  boşqab,                          

175 

mm 

diametrdə 

olanlara 

desert 

boşqab 

və 

150 

mm 

diametri                            

olanlara pirojna qabı deylir. 

Bulud forma etibarilə girdə və oval olur. Girdə buludun kənarı hamar yaxud 

dilikli düz və tilli olur. 

Oval  buludlar  müxtəlif  fasonlarda  buraxılır.  Adətən  girdə  buludun  diametri 

300 və 350 mm, oval buludların isə 350 – 400 və  450 mm olur. 

Sup  vazası  oval  və  girdə  olur.  Bunun  qapağında  bir  tərəfdən  çömçənin 

qulpuna yuva qoyulur. Bunların tutumluğu 2 və 3 litr olur. 

Bulyon qabları girdə fasonda, iki qulplu və qapaqlı buraxılır. Qapaqda buxar 

çıxması üçün xırda deşik qoyulur. Bulyon qabının tutumu 0,6 litrdən 2,4 litrə qədər 

olur. 

Sous qabı sup vazından xırda ölçüdə buraxılır (0,8 litr). 

Salat  qabları  forma  cəhətdən  dördbucaq  oval  girdə  olub,  müxtəlif  tutumda 

hazırlanır. Bunların tutumu 120 – 1400 sm

3

-a qədərdir. 

Ərinmiş  yağ  qabı  (podlivoçnik)  çinidən  hazırlanan  ərinmiş  yağ  qabı  altı 

boşqablı  və  altı  boşqabsız  30-dan  400  sm

3

-dək  tutumda  müxtəlif  formalarda 

buraxılır. 

---

39 

 

Sup qabı çinidən hazırlanır və iri (500 - 1000 sm

3

) və burnu başqa formada 

olmaqla qaymaq qabından fərqlənir. 

Dolça  müxtəlif  fasonlarda  və  müxtəlif  formalarda,  tutumluğu  (750,  900, 

1000 və 1400 sm

3

) buraxılır. 

Xardal  qabı  qapaqlı,  gövdəsində  qaşıq  yuvası  olan  və  digər  fasonlarda 

hazırlanır və tutumu 35 – 50 sm

3

-dur. 

Istiot qabı bunun  gövdəsində  istiot tökülməsi  üçün bir sıra deşik olur. Istiot 

qabının altında xırda deşik qoyulur və bu da tıxacağa qapanır. 

Duz  qabı  müxtəlif  fasonlarda  buraxılır  və  tutumu  təxminən  40  sm

3

  təşkil 

edir. 

Pendir  lövhəsi  düzbucaq  qabdan  ibarətdir,  bunun  bir  tərəfi  yaraşığa  və 

burada  asmaq  üçün  deşik  qoyulur.  Çini  pendir  lövhəsinin  ölçüsü  270x180  mm 

təşkil edir. 

Cədvəl 5. Yeməkxana servizinin və dəstinin tərkibi 

 

 

Məmulatın adı 

Ö

lç

ü

sü

, 

m

m

 

 

Servizlər 

Dəstlər 

 

6 

ad

am

lı

q

 

 

12 

ad

am

lı

q

 

 

6 

ad

am

lı

q

 

 

12 

ad

am

lı

q

 

Dərin boşqablar 

200 

6 

12 

4 

6 

Xırda boşqablar 

240 

6 

12 

4 

6 

Xırda boşqablar 

200 

6 

12 

- 

- 

Xırda boşqablar 

175 

6 

12 

4 

6 

Müxtəlif fasonda girdə bulud 

350 

1 

1 

- 

- 

Müxtəlif fasonda girdə bulud 

300 

- 

1 

- 

- 

Oval fasonda bulud 

400 

- 

1 

- 

- 

Oval fasonda bulud 

350 

1 

1 

- 

- 

Sup üçün müxtəlif fasonda vaza 

3000 

sm

3 

1 

1 

- 

- 

Kompot və sup üçün vaza 

2000 

sm

3 

- 

1 

- 

- 

---