Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

 
100
53. Григорьев Л. , Салахов M., “Финансовый кризис 2008 года: вхождение 
в мировую рецессию” ,  Вопросы экономики. - 2008. - № 12. , С. 34-39. 
54.  Декларация  саммита  “Группы  двадцати”  по  финансовым  рынкам  и 
мировой  экономике, На  официальном  сайте  Президента  РФ: 
http://kremlin.ru/
  , 
15 ноября 2008 
55.  Динкевич  А.И.,  “Мировой  финансово-экономический  кризис  (Опыт 
структурно-функционального  анализа)”,  “Кризис:  причины,  последствия, 
уроки”, 2010, c.23-30 
56.  Домбровски  М.  ,  “Глобальный  финансовый  кризис  и  его  последствия 
для  развивающихся  рынков”,  CASE  –  Центр  социально-  экономических 
исследований Варшава, 2009, 19c. 
57.  Ершов  М.B.,  “Мировой  экономический  кризис:  причины  и 
последствия”,  “Вопросы экономики”, № 12, 2008, 23c, c-4-5. 
58. Ершов М.В., “Мировой финансовый кризис. Что дальше?”, Экономика, 
Москвa,2011, 295c. 
59.  Зейдл  К.  ,  “Двенадцать  причин  для  финансового кризиса”,
 
cтатья, 
Германия, 2009., c.121-131 
60.  Игонина  Л.  Л.,  “Мировой  финансовый  кризис  и  его  воздействие  на 
российский  финансовый  рынок”,  Экономический  вестник  Ростовского 
государственного университета, Том 6, № 4, 2008, c.62-69. 
61. “История экономических кризисов XIX-XX веков”, статья, 2014.  
62.  Калашникова  Т.В.,  “Финансовый кризис:  причины   возникновения  и 
возможные 
пути 
преодоления”, 
Вестник 
Томского 
государственного 
университета. Экономика. №1 (25), 2014,  c.93-100. 
63.  Костиков  И.  ,  Современный  кризис:  особенности  и  основные  пути 
преодоления / И. Костиков // Проблемы теории и практики управления. - 2009. - 
№ 4. , c.13-15. 
64.  “Кудрин  заявил,  что  готов  идти  в  политику  и  участвовать  в  создании 
новой правой партии”, статья, 2011. 
www.1prime.ru
 

---

 
101
65.  Маркова  А.Н.,  Кривцова  Н.С.,  Квасов  А.С.  и  др,  “История  мировой 
экономики.  Хозяйственные  реформы  1920-1990  г.г.”,  Москва,  Закон  и  право, 
Юнити, 1995,192с ,c.15. 
66. Мау В., Улюкаев A. : “Глобальный кризис и тенденции экономического 
развития”,  "Вопросы  экономики",  Министерство  экономического  развития 
Российской Федерации, 2014. 
http://economy.gov.ru 
67. Мамедов З.Ф. Анатомия финансового кризиса. СПбГУ, 2005. 320 с. 
68.  Медведев  Д.    ,  “Новая  реальность:  Россия  и  глобальные  вызовы”, 
Вопросы экономики. 2015. № 10. с.5-29. 
69. Мендельсон Л., “Теория и история экономических кризисов и циклов”, 
т. 1-3, Москва, 1959, 64c. 
70.  “Мировые  антикризисные  меры  в  России  и  США”,    “Экономический 
журнал”, TimesNet.ru. , 2013. 
71. “Мир в шаге от пропасти”, статья, 2015. 
 
72. Попов Г., “Глобальная перспектива кризиса”, 2008. Проблемы теории и 
практики управления., 2009. – № 7. c.17-21. 
73.  Рязанов  В.Т.  ,    Мировой  финансовый  кризис  и  экономика  России: 
Точка  возворота?,  “Вестник  Санкт-Петербургского  Университета",  Серия  5, 
Вып. 1,2009, 19c., c.3 
74.  Сивачев  Н.В.,  Язьков  Е.Ф.,  Новейшая  история  США,  Издательство 
Московского университета, 1972. 
75.  Согрин  В.,  “Новый  курс  Ф.  Д.  Рузвельта:  единство  слова  и  дела” 
Общественные науки и современность, N 3., 1991. 
76.  Сулакшина  С.С.,“Политическое  измерение  мировых  финансовых 
кризисов.  Феноменология,  теория,  устранение”,  Москва:  Научный  эксперт, 
2012, 632 с, c.5-9. 
77.  “Сравнение  антикризисных  программ  стран  мира  в  2008-2009  гг.: 
Россия и США”, cтатья, 

---

 
102
78.  Тремасов  К.  , “Мировая  экономика.  Жизнь  в  условиях  кризиса,  рынок 
ценных бумаг”, № 3 (354),2008 
79. 
“Финансово-экономический 
кризис 
в 
Испании (2008-2015) 
”, 
https://ru.wikipedia.org/wiki/Финансовоэкономический_кризис_в_Испании_(200
8-2015)
 
80.  “Финансовый  кризис  в  Японии.  Автомобилестроение  и  электроника  в 
кризисе”. 
http://www.mirovoy-crisis.ru/crisis-japan.php
 
81.  Финансово-кредитый  энциклопедический  словарь.  Под  общей 
редакцией А. Г. Грязновой.- М: Финансы и статистика,2002. - 1044 c. 11 Вулфел 
И.Дж. Энциклопедия банковского дела и финансов. М., 2001. 
82. Холодков Н. , “Глобальный финансово- экономический кризис”, статья. 
83.  Шавшуков  В.М.,  “Глобальный  финансово-экономический  кризис: 
причины,  природа,  механизмы  распространения.  Антикризисные  действия 
монетарных властей”, Mосква ,2014, c. 121-125. 
84. Шаронов  В.В. , “Мировой финансово-экономический кризис: причины 
и последствия”, Ярославский педагогический вестник № 2-2009 (59), c.228-232. 
85. 
Шишков 
Ю.В.,  “Многослойный 
глобальный 
кризис” 
,ОНС. 
Общественные науки и современность. – 2009. – № 4, c. 139–147. 
86. Ъ-Шишкин М. , “Кризис признан мировым”, статья,2008. 
87.  “Экономическая  энциклопедия  “Политическая  экономия””,  т.4, 
Москва., 1979 г. 
88. Юрий Михайлович, “Мировой финансовый кризис показал: необходим 
выход за рамки экономических теорий”, Mосква, 2013, с.13. 
89.  Язьков  Е.Ф.  “Новый  курс  Ф.Рузвельта  и  его  место  в  истории  США”. 
1996, 254c. , c.57-64. 
90. Рубцов Б.Б., “Мировые рынки ценных бумаг”. М. Экзамен, 2002, 448с.   
91.  Миотти  Л.  “Финансовая  либерализация,  спекуляция  и  банковские 
кризиcы” , Банки: мировой опыт.–2002.-№ 4.   

---

 
103
92. 
Кейнс  Д.М.  “Общая  теория  занятости,  процента  и  денег”,  М.Гелисов, 
АРВ,2002, 352с.
 
93.  Claessens  S.    V.,  Kose  M.A.,  “Financial  Crises:  Explanations,  Types  and 
Implications” IMF Working Paper, January 2013. 
94. 
www.wikipedia.org
 
95. 
http://inopressa.ru/article/26Oct2009/ft/soros.html
 
96 
http://minprom.ua/articles/45357.html
 
97.
http://siteresources.worldbank.org/INTRUSSIANFEDERATION/Resources/
rer18rus.pdf
   
98. 
http://vremya.ru/2008/218/4/217725.html
 
99.
http://lenta.ru/news/2008/12/12/recession/
 
100.
http://www.ng.ru/economics/2009-01-26/4_industry.html
 
101.
http://www.rbc.ru/economics/24/03/2010/383833.shtml
 
102.
http://lenta.ru/news/2011/07/22/greece/
 
103.
http://www.russian.xinhuanet.com/russian/2009-01/07/content_793733.htm
 
104.
http://russian.people.com.cn/31521/7221638.html
 
105. 
https://www.lgz.ru/article/N47-48--6252---2009-11-25 
/Oboyd%D1%91msya-bez-voyn%D1%8B10918/
 
106. 
http://finance.tut.by/news313908.html
 
107. 
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1348466400
 
108. 
http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20140225203801.shtml
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
104
Глобальный финансовый и экономический кризис и основные 
направления неравномерное развитие стран мира 
РЕЗЮМЕ 
Кризисы  сопровождают  всю  историю  человеческого  общества.  На 
сегодняшнем  этапе  мир  наблюдает  процесс  формирования  глобальной 
экономики.  Таким  образом,  экономические  кризисы  начали  принимать 
глобальный характер.  
В этой диссертации, был изучен глобальный финансовый и экономический 
кризис  которая  началась  на  рынке  ипотечного  кредитования  в    США  в  2007-
2008 годах и влияние кризисной ситуации на мировую экономику, в том числе 
экономику  Азербайджанской  Республики.  А  также  в  статье  анализируются 
причины  и  условия  вступления  мировой  экономики  в  острый  финансовый 
кризис с последующей рецессий.  
Кризис,  который  начался  в  США  распространился  сначала  в  развитых 
странах,  а  затем  в  развивающихся  странах.  Это  углубило  неравномерное 
развитие  между  странами.  Мировой  экономический  кризис  затронул 
практически все страны мира, за исключением самых бедных стран, которые и 
так находятся в перманентном финансово-экономическом кризисе.  
Мировой  финансово-экономический  кризис  поставил  перед  мировым 
сообществом  новые  задачи,  связанные  с  необходимостью  согласования  и 
координации  антикризисных  усилий  в  международном  масштабе  с  тем,  чтобы 
определить  эффективные  методы  выхода  из  кризиса  и  меры,  призванные  не 
допустить впредь его повторения. 
Ускоренное  экономическое  развития  Азербайджана  было  совершенно 
недосягаемым  для  многих  стран  в  условиях  глобального  кризиса.  С  одной 
стороны,  успешное  реализация  антикризисных  мер,  с  другой  стороны 
высокость  валютных  резервов,  сформированных  в  предыдущих  годов, 
позволили 
обеспечить 
финансовую 
устойчивость 
и 
сохранение 
макроэкономической стабильности в стране. 

---

 
105
Global financial and economic crisis and the main directions of uneven 
development of the world countries 
 
SUMMARY 
Crises accompany the entire history of human society. At this stage, the world is 
observing  the  process  of  the  formation  of  the  global  economy.  Thus,  the  economic 
crises started to carry global nature. 
In  this  dissertation,  the  impact  of  the  global  financial  and  economic  crisis  that 
started  in  the  mortgage  market  in  the  United  States  in  2007-2008  on  the  world 
economy,  including  the  economy  of  the  Republic  of  Azerbaijan  was  investigated. 
And  also  the  causes  and  conditions  for  joining  the  global  economy  in  an  acute 
financial crisis, followed by recessions have been analyzed in the article. 
The crisis that started in the US spread, first in developed countries and then in 
developing countries. It deepened the uneven development between countries. 
The  world  has  witnessed  the  rapid  disappearance  of  many  independent  banks, 
industrial  concerns,  the  largest  commercial  enterprises.  The  global  economic  crisis 
has  affected  almost  all  countries,  except  the  poorest  countries,  which  are  already 
found in the permanent financial and economic crisis. 
The global financial and economic crisis faced the international community with 
new  challenges  related  to  the  need  for  harmonization  and  coordination  of  anti-crisis 
efforts at the international level in order to identify effective methods to overcome the 
crisis and steps to take for preventing its recurrence. 
Rapid  economic  development  of  Azerbaijan  was  a  quite  inaccessible  state  for 
many  countries  in  conditions  of  the  global  crisis.  On  the  one  hand,  successfully 
implemented anticrisis measures, on the other hand high currency reserves formed in 
previous  years,  allowed  to  provide  financial  sustainability  and  to  preserves 
macroeconomic stability of the country. 
 

---

 
106
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Nəzəri və praktiki iqtisadiyyat” 
kafedrasının magistrantı Rüstəmova Günay Nofəl qızının “Qlobal maliyyə-iqtisadi 
böhranı və dünya ölkələrinin qeyri-bərabər inkişafının əsas istiqamətləri”  
mövzusunda yerinə yetirdiyi magistr dissertasiyasının 
 
REFERATI 
Mövzunun  aktuallığı.  İstənilən  miqyaslı  iqtisadi  böhran  həmişə  dünyada  və 
ayrı-ayrı ölkələrdə sosial-iqtisadi proseslərin nəticələrinə yenidən baxmaq üçün ciddi 
səbəbdir. Müasir qlobal maliyyə-iqtisadi böhranı da istisna deyildir. Onun miqyası və 
nəticələri  o  qədər  böyükdür  ki,  beynəlxalq  təsərrüfatın  böhrandan  əvvəlki  dövrdə 
mövcud  olan  iqtisadi  modelinə  düzəliş  etmək  lazım  olduğu  görünür.  Bu  səbəbdən 
onun beynəlxalq siyasəti və iqtisadi gündəmi zəbt etməsi təbii haldır. 
Beləliklə, dissertasiya işinin aktuallığı ondan ibarətdir ki, 2008-ci ildən başlayan 
və  hələdə  davam  edən  qlobal  maliyyə-iqtisadi  böhranının  səbəblərini,  onunla 
mübarizə 
yollarının 
axtarılması, 
nəticələri 
və 
gələcəyə 
dair 
baxışların 
müəyyənləşdirilməsi,  həmçinin  dünya  iqtisadi  böhranının  dünya  ölkələrinin  qeyri- 
bərabər  inkişafına  təsir  istiqamətlərinin  araşdırılması  və  eyni  zamanda  Azərbaycan 
Respublikasına təsiri, ölkəmizdə ona qarşı aparılan tədbirlər öyrənilib. 
Tədqiqatın  predmeti  və  obyekti.  Tədqiqatın  predmeti  dünya  maliyyə 
bazarında  cari  qlobal  maliyyə-iqtisadi  böhranı,  onun  səbəbləri,  dünya  ölkələrinin 
inkişafına  təsirinin  istiqamətləri  və  onunla  mübarizə  tədbirləridir.  Tədqiqatın 
obyektini isə qloballaşma dövründə iqtisadi tsiklin pozulmasının  maliyyə bazarlarına 
təsiri təşkil edir. 
Tədqiqatın  məqsəd  və  vəzifələri.  Tədqiqatın  əsas  məqsədi  maliyyə  böhranı 
anlayışının  mahiyyətini,  qlobal  maliyyə  böhranlarının  tarixini,  eyni  zamanda  cari 
qlobal  maliyyə  iqtisadi  böhranını  onu  doğuran  səbəbləri,  dünyanın  bütün  ölkələrinə-
inkişaf  etmiş  və  eyni  zamanda  ikişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  iqtisadiyyatına  təsirini 
araşdırmaq  və  dünya  ölkələrinin  böhranla  mübarizəsinin  ən  optimal  metodlarını, 

---

 
107
antiböhran  tədbirlərini  ifadə  etmək,  həmçinin  ölkəmizdə  böhranın  təsirlərini  və  ona 
qarşı mübarizənin nədən ibarət olduğunu göstərməkdir. 
Tədqiqatın informasiya bazası və işlənməsi metodları. Tədqiqatın aparılması 
üçün  informasiya  mənbəyi  kimi  Azərbaycan,  rus  və  digər  ölkə  müəlliflərinin  elmi 
əsərləri 
və 
monoqrafiyaları, 
eyni 
zamanda 
dövlət 
qurumlarının 
rəsmi 
materiallarından, statistik məlumatlarından, internet resurslarından istifadə edilib.  
Tədqiqatın  elmi  yeniliyi.  Tədqiqatın  elmi  yenilikləri  aşağıdakılardır: 
1.Maliyyə-iqtisadi  böhranı  anlayışına  nəzəri-metodoloji  yanaşmalar  sistemli  şəkildə 
ümumiləşdirilmişdir;  2.Qlobal  maliyyə-iqtisadi  böhranının  səbəbləri  aşkarlanmışdır; 
3.Qlobal maliyyə-iqtisadi böhranı və onun dünya ölkələrinin qeyri-bərabər inkişafına 
təsiri  aspektinə  kompleks    yanaşma  üsulundan  istifadə  edilərək  real  statistik 
məlumatlar  əsasında  böhranın  ölkə  iqtisadiyyatlarına  təsirinin  qiymətləndirilməsi 
aparılmışdır.  4.Qlobal  maliyyə-iqtisadi  böhranına  qarşı  aparılan  anti-böhran 
tədbirlərinin  səmərəliliyinin  artırılması  yolları  müəyyənləşdirilmiş  və  bir  sıra 
əhəmiyyətli təkliflər verilmişdir.  
Tədqiqatın  praktiki  əhəmiyyəti.  Dissertasiya  işində  qlobal  maliyyə-iqtisadi 
böhranları və onun dünya ölkələrinin inkişaf səviyyəsinə təsir göstərməsi və yaranan 
problemlərin  aradan  qaldırılması  yolları  araşdırılmışdır,  həmçinin,  böhranın  təsirinin 
aradan  qaldırılması  üsulları  göstərilmişdir.  Magistr  dissertasiyasını  problemin 
araşdırılmasına  həsr  olunmuş  mühüm  nəzəri  və  praktiki  əhəmiyyətə  malik  olan 
tədqiqat  işi  hesab  etmək  olar.  Dissertasiya  işi  bu  istiqamətdə  elmi  araşdırmaların 
aparılmasında faydalı mənbə ola bilər. 
Dissertasiya  işinin  strukturu.  Dissertasiya  işinin  strukturu  giriş,  3  fəsil  və  8 
paraqrafdan  ,  nəticə  və  təkliflərdən  və  istifadə  olunmuş  ədəbiyyat  siyahısından 
ibarətdir.  
Nəticə  və  təkliflər.  Böhran  dünya  ölkələrinin  qeyri-bərabər  inkişafını  dahada 
dərinləşdirdi:- Çoxsaylı etnik münaqişələrə səbəb oldu. - Siniflərarası təbəqələşmənin 
dərinləşməsinə səbəb oldu. İşsiz və yoxsulların sayı artdı .- Mülkiyyət. Sərfəli ipoteka 
kreditləri əmlak artımını stimullaşdırdı  və nəticədə potensial borcların sayını artdı. - 

---

 
108
Fond  bazarında  kiçik  köpüklərin  əsassız  şəkildə  şişirdilməsi  baş  verdi.  -  Enerji 
sektorunda artan böhran ölkələr arasında qeyri-bərabərliyə səbəb oldu.  
Bu  günkü  mərhələdə  maliyyə  proseslərini  idarə  etmək  üçün  tamamilə  yeni 
yanaşmalar  yaradılmalıdır  və  maarifləndirmələr  aparılmalıdır.  Buna  əsasən  qlobal 
maliyyə münasibətlərinin tənzimlənməsi probleminin iki həll yolunu göstərmək olar: 
1)  Maliyyə  prosesində  sabitliyi  təmin  edən  beynəlxalq  prinsiplərin,  standartların  və 
qlobal  alətlərin  hazırlanması.  2)  Qlobal  rəqabəti  idarə  edən  ixtisaslaşdırılmış 
beynəlxalq qurumun yaradılması, tədricən əsas beynəlxalq iqtisadi əməliyyatları idarə 
edən beynəlxalq institutun yaradılması. 
Yuxarıda  göstərilən  təkliflərdən  başqa  böhranın  aradan  qaldırılması  üçün  həm 
inkişaf  etmiş  ,  həmdə  inkişafda  olan  ölkələrin  aşağıdakı  tədbirləri  həyata  keçirməsi 
lazımdır: 1. Dövlətlər öz maliyyə əməliyyatları üzərində nəzarətini gücləndirməlidir.  
2.  Maliyyə  əməliyyatlarını  və  kapital  axınının  “yavaşıdan”  faktorlar  işləyib 
hazırlanmalıdır.  3.  G20-nin  iştirakçılarının  səylərini  universal  maliyyə-iqtisadi 
tənzimləmə  sisteminin  yaradılmasında  cəmləşdirmək  lazımdır.  4.  Açıq  informasiya 
və  ümumi  qəbul  olunmuş  standartlardan  qaçan  ofşor  zonalarda  aparılan  maliyyə 
əməliyyatları  üzərində  məhdudiyyətlər  qoymaq  lazımdır.    5.  Reytinq  agentliklərinin 
beynəlxalq  fəaliyyəti  üçün  ümumdünya  standartları  tərtib  olunmalıdır.  6.  Böhranın 
baş  vermə  ehtimalını  əvvəldən  proqnoz  edə  bilmək  metodlarını  müəyyən  etmək 
lazımdır.  7.  Antiböhran  tədbirləri  yalnız  yerli  və  ya  milli  səviyyədə  deyil,  həm  də 
beynəlxalq  səviyyədə  koordinasiya  olunmuş  səviyyədə  həyəta  keçirilməlidir.  8. 
Hökumətlər  özəl  müəssisələrin  milliləşdirilməsinə,  həmçinin  dövlət  sektorunun 
genişləndirilməsinə tələsməməlidir. 9. Qonşu dövlətlər ilə proteksionist tədbirlərin və 
problemin “ixracı” siyasətinin həyata keçirilməsindən qaçmaq lazımdır.  
10.İnvestisiya  və  ticarət  əməliyyatları  üzrə  beynəlxalq  hesablar  sisteminə  keçmək 
lazımdır. 
Bu  gün  bütün  dünya  kimi  Azərbaycan  iqtisadiyyatı  da  böhranın  “ikinci 
dalğası”nın  təsiri altındadır.  Böhrana qarşı tədbirlər dünyada olduğu  kimi ölkəmizdə 
də davam etdirilir.