Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 3.3 2016-cı ildə ÜDM-in sahə strukturu 2016-cı ildə ÜDM-in sahə strukturu 6,50% 7,70% 39,70% 32%
88 773 milyon manatı və yaxud 46,5 %-i qeyri-neft sektorunun payına düşməsi planlaşdırılıb.[3, səh.10] Dövlət büdcəsinin təşkili zamanı neftin qiyməti 40-50 dollardan hesablanıb. Müsbət tendensiyalardan biri də odur ki, qeyri-neft sektorunun payının ilbəil artmasıdır. Neft-qaz sektorundan asılılığın azalması və iqtisadiyyatın digər sahələrinin inkişaf etdirilməsi qarşıya qoyulan ən vacib məqsədlərdən biridir. Son illərdə olduğu kimi 2016-cı ildə də iqtisadi artım qeyri-neft sektorunun hesabına təmin ediləcək. Növbəti illərdə sənayenin inkişafına dövlətin dəstəyi daha da artırılacaq və rəqabət qabiliyyətli məhsulların artırılması diqqət mərkəzində olacaq. Bütünlükdə qeyri-neft sənayesi üzrə 2016-2019-cu illər üzrə orta hesabla 9.2% artıma nail olunacağı proqnozlaşdırılır. 2016- cı ildə real iqtisadi artım isə 1.8% olmaqla proqnozlaşdırılır. Proqnozlara görə ÜDM 57.7 mlrd manat təşkil edəcək. Neft sektorunun ÜDM-də payı 1.7% azalma ilə proqnozlaşdırılır.[3, səh.1] Turizm sahəsində də yerli və xarici investorların cəlb edilməsi, xidmət keyfiyyətinin daha da yaxşılaşdırılması, müasir standartlara cavab verən infrastrukturlar yaradılması nəzərdə tutulur. Xidmətlərdə əlavə dəyərin yaradılması gözlənilir və bu göstərici 39.7% həcmində gözlənilir. (Qrafik 3.3) [3, səh.5] Qrafik 3.3 2016-cı ildə ÜDM-in sahə strukturu 2016-cı ildə ÜDM-in sahə strukturu 6,50% 7,70% 39,70% 32% 14,10% Kənd, meşə balıqçılıq Məhsula və idxala xalis vergilər Tikinti Xidmətlərin istehsalı Sənaye Mənbə: Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi, www.maliyye.gov.az 89 2016-cı ildə sosial yönümlü xərclərində artırılması nəzərdə tutulub. 2016-cı ildə sosial yönümlü xərclər dövlət büdcəsinin xərclərinin 36.1%-i səviyyəsində olacağı nəzərdə tutulub. Bu göstərici 2015-ci illə müqayisədə 8.6% daha çoxdur.[4 səh.1-14] Bu gün iqtisadiyyatımız üçün ciddi problemlər gözlənilən idi. Aydın məsələ idi ki, neftə bir tərəfli bel bağlamaq təhlükəli idi. Neftin daha da ucuzlaşması qlobal böhranın ikinci dalğasının genişlənməsinə səbəb olacaq. Bu da Azərbaycana yaxşı prespektiv vəd etmir. Böhranın təsirini azaltmaq üçün daxili iqtisadiyyatın stimullaşdırılması həyata keçirilməlidir. Azərbaycanda qeyri neft sektorunun inkişaf etdirilməsinə fikir verilməlidir. Ölkədə iqtisadiyyatın inkişafına mənfi təsir edən bütün fəsadlar aradan qaldırılmalıdır. Azərbaycan iqtisadiyyatı kiçik olmağına baxmayaraq çox dinamikdir. Azərbaycan əhalisi isə iqtisadi fəallığa meyilli olan insanlardır. Əgər bölgələrdə infrastruktur layihələri sürətlə inkişaf etdirilərsə, ölkə ərazisinin hər yeri qazlaşdırılarsa, həmin bölgələrdə əhali müəyyən işlərlə məşğul olar və özünü maddi təmin edər və nəticədə böhranın Azərbaycana təsirini azaltmaq olar. Bunun üçün ölkənin daxili potensialı da çoxdur. Sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da istehsalın elə sahələri vardır ki, onların sürətlə inkişaf etdirilməsi iqtisadiyyatda taralığın təmin olunmasına öz töhfəsini verə bilər. Bunlara, hər şeydən əvvəl, energetika sənayesi, tikinti materialları istehsalı və bəzi infrastruktur sahələri daxildir.[26, səh.29] Bütün bunlara baxmayaraq ÜDM-in 35% artdığı dövrlər geridə qalıb və 2020-ci ildə ÜDM-in 2 dəfə artırılması fikri hal-hazırda utopik görünür.[1] 90 NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR Dünya təsərrüfatının müasir mərhələsi milli iqtisadi sistemlərin liberallaşdırılmasının aktivləşdirilməsi ilə iqtisadiyyatın qloballaşması, transmilli konstruksiyaların formalaşması, istehlak tələbinin formalaşması və yerləşdirilməsi ilə xarakterizə olunur. Qloballaşmanın əsasında inteqrasiya prosesləri durur, o da ölkələrarası milli sərhədlərin yox olmasına səbəb olur və dövlətin idarəetmə funksiyası öz yerini bazarın qlobal idarə edilməsinə verir. Buna görə də dünya iqtisadiyyatının qloballaşması kontekstində ön plana dövlətlərdə narahatçılıq doğuran suverenliyin qorunması məsələsi çıxır. Belə ki, bu proses xarici investorların ölkə ərazisinə buraxılmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Külli miqdarda xarici kapital axını ölkənin suverenliyinin zəifləməsinə səbəb olur. Belə ki, kapital gəldiyi kimi birdən “yoxa çıxa” da bilər. Beləliklə müasir dövrdə qloballaşmanın əsas xüsusiyyəti odur ki, milli iqtisadiyyatlar bir tərəfdən yuxarı güclər-transsosial səviyyədə, digər tərəfdən isə aşağı güclər-regionlaşma və dövlərin parçalanmaları ilə sarsılır və nəticədə siyasi baxımdan dövlətlər suveren qalır, lakin iqtisadi baxımdan qloballaşmanın təsiri ilə dəyişir. Yeni innovativ texnologiyalar pul dövriyyəsini, kredit bazarlarını və valyuta mübadiləsinə dövlət nəzarətini azaldır. Zəif inkişaf etmiş ölkələr isə öz “oyun qaydalarını” onlara tətbiq edən beynəlxalq maliyyə qurumlarının xarici kreditlərindən asılı qalırlar. 2008-ci ilin qlobal maliyyə-iqtisadi böhranı kapitalist münasibətlərinin inkişafının müasir mərhələsində sosial-iqtisadi fenomen kimi qloballaşmanın uğursuzluğunu nümayiş etdirdi. Qlobal maliyyə iqtisadi böhranının əsas səbəblərindən biri kimi törəmə maliyyə alətlərinin idarə olunmayacaq qədər yüksək miqdarda istehsalı durur, hansıki hal-hazırda onun səviyyəsi dünya ÜDM-indən 8 dəfə çox hesab olunur. Baxmayaraq böhran ABŞ-ın ipoteka bazarından başlamışdı onun təməlində qlobal makroiqtisadi səbəblər dayanırdı. Vacib səbəblərdən biri Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|