Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 419,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
27 Əsas ştamplama üsulları: çəkiclərdə ştamplama, çarxqollu qızğın ştamplama proseslərində ştamplama və üfüqi döymə maşınlarında ştamplamadır. Soyuq təbəqə tşamplama ilə yastı və həcmli kiçik divarlı məmulatlar hazırlanır. Ilkin material (pəstah) kimi təbəqə, zolaq və lent şəkilli metallar götürülür. Soyuq təbəqə ştamplama preslərdə, soyuq oturma avtomatlarında aparılır. Bu üsul yüksək məhsuldarlığı, yüksək keyfiyyəti, metala qənaət edilməsi, az (kiçik) maya dəyəri və s. ilə xarakterizə olunur. Metalların kəsmə üsulu ilə emalı. Metalların kəsmə üsulu ilə emalı dedikdə metalın səthinin istənilən formaya, ölçüyə salınması nəzərdə tutulur. Bunun üçün metalın səthi kəsici bıçaqlarla yonulur və hamarlanır. Kəsmə metodu ilə emal müxtəlif metal kəsmə dəzgahlar vasitəsilə həyata keçirilir. Onlara frezer, yonucu, yivaçan cihazlar daxildir. Bu metodda yaranan defektlər aşağıdakılardır: düzəldilən detalın forma və ölçüsünün çertyoja uyğun gəlməməsi, səthinin kələ-kötür olması, səthdə əmələ gələn cızılma və həm də yiv açmada yivin ölçüyə uyğun gəlməməsidir. Metal detallarının (hissələrinin) birləşməsi metodu. Metal məmulatlarının hazırlanmasında 2 birləşmə növü mövcuddur: ayrılması mümkün olan və ayrılması mümkün olmayan. Ayrılması mümkün olan detallar vint, qayka, bolt və başqa birləşdirici vasitələrlə həyata keçirilir. Onlar detalın təmizlənməsini, təmirini və həm də bəzi hissələrinin dəyişdirilməsini asanlaşdırır. Ayrılması mümkün olmayanlara isə qaynaq, payka (qalaylama), zaklepka (hissələri bir-birinə bərkidən alüminium məftil hissəsi) daxildir. Qaynaq prosesində metal hissələr istər elektrik cərəyanının vasitəsilə və ya asetilen qaynağı vasitəsilə metal hissələr yüksək temperatur həddinə qədər əridilərək birləşdirilir. Bu metodda da bir sıra defektlərə rast gəlinir. Bunlara detalların hissələrinin düzgün yerləşdirilməməsi, bərkidicinin başlığının çəp olması, hissələrin möhkəm bərkidilməməsi və s. nöqsanlar misal ola bilər.
28 Qaynaq zamanı əmələ gələn defektlərə məmulatın tərpənməsi, detalların ölçülərinin dəyişməsi və bir-birinə uyğun gəlməməsi, tam qaynaq olunmaması, detalın səthində metal damcısının əmələ gəlməsi və s. Bütün bunlar metalın keyfiyyətinə və istehlak xassələrinə mənfi təsir göstərir. Metalın səthinə örtüklərin çəkilməsi. Məmulatlardan asılı olaraq metal səthlərin örtülməsi 2 qrupa bölünür: metalla örtülmə və qeyri-metalla örtülmə. Metalla örtülmənin özü də 3 növdür: 1. qalvanik; 2. çökdürmə; 3. həll olma. Qalvanik metodda məmulat xüsusi vannalarda yerləşdirilir. Vannada səthə çəkiləcək metalın məhlulu olur. Vannaya elektrik cərəyanı buraxılır. Anod vəzifəsini örtəcək metal, katod isə məmulat olur. Prosesə elektrik cərəyanı buraxıldıqda metal ionları katoda tərəf hərəkət edəcək (məmulata) və onun üzərinə çökəcək örtük əmələ gətirəcəkdir. Xalq istehlakı malları üçün çox zaman nikel, xrom, qalay, sink, qızıl, gümüş örtüklərdən istifadə olunur. Çökdürmə metodunda təmizlənmiş məmulat ərimiş sinkin içərisinə batırılır. Soyuma zamanı məmulatın səthinə sink çökür və onu korroziyadan qoruyur. Bu metod ən çox məişət əşyalarında istifadə olunur. Bunlara məişət vannaları, vedrələr, ləyənlər və s. üçün tətbiq olunur. Həll olma metodu (qaynar metod) əsasən iki və daha çox metalların isti halda bir-birində həll olmasıdır. Onlar soyuduqda isə möhkəm birləşmə əmələ gətirirlər. Bu metodda örtük kimi asan əriyən metallar götürülür. Bunlara sink, qalay, qurğuşun misal ola bilər. Qeyri-metal örtüklərə lak boyalar, silikat, emal örtükləri misal ola bilər. Silikat emal örtük üçün xammala qum, soda, potaş, qurğuşun oksidi, torpaq daxildir. Bu qarışıq xüsusi peçlərdə 700-1300 0 S yandırılır. Sonra qarışıq soyuq suya tökülür. Alınan kütlə üyüdülür və torpaqla qarışdırılır və məmulatın səthinə 29 çəkilir. Götürülən məmulatın təyinatından asılı olaraq emalın tərkibi də müxtəlif olur. Emala göndərilən məmulat əvvəlcə yaxşı təmizlənir, emala salınır və sonra xüsusi peçlərdə yandırılır. Axırıncı mərhələdə qrunt emalın səthinə örtücü emal çəkilir. Örtücü emal müxtəlif rəngdə ola bilər. Emal əsasən çuqun qablara, kostullara, çayniklərə, müxtəlif cihazların səthinə çəkilir. Bütün bunlar metalı korroziyadan qoruyur. Bu proseslərdə bir sıra defektlər ola bilər. Bunlara aşağıdakılar daxildir. Metalın səthində metal örtüyünün eyni qalınlıqda örtülməməsi, bəzi yerlərdə örtüyün olmaması, səthin tutqun olması, qara nöqtələrin olması, cızılma və s. Emal örtüyün defekti qat əmələ gəlmə, çatlama, emalın tərkibinin düzgün olmaması, nazik çatlar və başqaları daxildir. Metalın səthinə qiymətli metalların çəkilməsi. Metalın səthinə qızıl örtük qalvanik metodla çəkilir. Bəzən metal məmulatlarının səthinə başqa qiymətli metallarla ikiqat çəkilir. Bu metodla yuvilir məmulatları, saatlar, bədii tərtibatlı məmulatlar, müxtəlif qab-qacaqların səthinə çəkilir. Qalvanik metodla metal məmulatların səthinə gümüş örtük də çəkilir. Belə məmulatlar da qızıl kimi bəzək işlərində, müxtəlif qab-qacaqlara tətbiq olunur. Bu proseslərdə də defekt müşahidə olunur. Bunlara məmulatın səthinin örtülməyə yaxşı hazırlanmaması, prosesin düzgün aparılmaması və s. misal ola bilər.
Yüklə 419,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|