Azərbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1.1 Qiymətli kağızların təsnifatı Təsnifat əlaməti Qiymətli kağız növü
20
- inflyasiya tempinin dəyişməsinə təsir göstərir; - maliyyə vəsaitlərinin investordan ehtiyacı olanlara hərəkəti zamanı xərclərin minimuma endirilməsinə şərait yaradır.
Müddətinə görə Müddətli Müddətsiz Mənşəyinə görə İlkin
Təkrar Formasına görə Sənəd forması Qeyri sənəd forması Milli mənsubiyyəti Daxili
Xarici İstifadə etmə forması Investisiya Qeyri investisiya Sahib olma qaydasına görə Təqdim olunana Adlı Buraxılış forması Emissiya olunan Emissiya olunmayan Mülkiyyət forması Dövlət qiymətli kağızlar Qeyri dövlər qiymətli kağızlar Dövriyyə xarakteri Bazar və ya sərbəst dövriyyəli Qeyri bazar Risk səviyyəsi Risksiz
Riskli Gəlirliliyi Gəlirli Gəlirsiz Vəsait qoyuluşu forması Borc
Sahibkar payı Iqtisadi mahiyyəti Səhm Istiqraz Veksel və.s Mənbə: A.Kərimov,A.Babayev,“Qiymətli kağızlar bazarı”.Dərslik.Bakı 2003 Təqdimatlı qiymətli kağızlar dedikdə, öz sahibinin adı ilə qeydiyyatdan keçmir və bir şəxsdən digərinə sadəcə olaraq təqdim edilir. Adlı qiymətli kağızlarda isə sahibinin adı qeyd olunur. Order qiymətli kağızında onu ilk dəfə alan alıcının adı yazılır və belə kağızın ötürülməsi yalnız kağız üzərindəki ötürücü yazı olan indossament əsasında aparıla bilər. Müddətli qiymətli kağızlar buraxılış zamanı müddəti təyin olunmuş qiymətli kağızlardır və üç alt qrupa bölünür: qısamüddətli, 21
dövriyyə müddəti 1 il; ortamüdətli, dövriyyə müddəti 1 ildən yuxarı 5-10 il arası; uzunmüddətli, dövriyyə müddəti 10-30 il. Qimətli kağızların müxtəlif növləri mövcuddur. Onlara istiqraz, səhm, veksel, çek, depozit sertifikatları, opsion, fyuçers və s. qiymətli kağızları misal göstərmək olar. Qanunvericilik isə qiymətli kağızları emissiya və qeyri-emissiya qiymətli kağızları olmaqla iki hissəyə bölür (“Qiymətli kağızlar haqqında” Qanun, I fəsil). Emissiya qiymətli kağızları buraxılışlarla yerləşdirilən və qiymətli kağızların əldə edilməsi vaxtından asılı olmayaraq bir buraxılış daxilində hüquqların həyata keçirilməsinin həcmi və müddəti eyni olan qiymətli kağızlardır. Bunlara səhm və istiqrazlar aiddir. Qeyri-emissiya qiymətli kağızlar buraxılışlarla yerləşdirilməyən və qiymətli kağızlar üzrə hüquqların keçməsinin həcmi və müddəti müxtəlif olan qiymətli kağızlardır. Bunlara isə veksel, çek, opsion, varrant və s. aiddir. Bundan əlavə qiymətli kağızlar əmtəə dövriyyəsi prosesinə və müəyyən əmlak əqdlərinə xidmət edən kommersiya (konosament, veksel, anbar şəhadətnaməsi, girov kağızı və s.) və fond bazarında hərəkət edən fond qiymətli kağızları şəklində olur. Bu müxtəlifliyə baxmayaraq bütün qiymətli kağızlar üçün onların fundamental keyfiyyətləri eynidir: 1.Tədavül etmək; 2. Likividlik; 3. Risklilik. Qiymətli kağızın tədavül etməsi onun bazarda alınıb-satılmaq, həmçinin digər əmtəələrin tədavülünü asanlaşdıran müstəqil tədiyyə aləti kimi çıxış etmək qabiliyyətidir. Likividlik qiymətli kağızın sahibi üçün böyük itkilərsiz, bazar qiymətinin cüzi dəyişməsi və az satış xərcləri ilə alınıb-satılmaq qabiliyyətidir. Risk isə qiymətli kağızlara qoyulan investisiyalarla bağlı olan və onlara zəruri olaraq xas olan, bazar konyukturasının dəyişməsi nəticəsində itki vermək ehtimalıdır. Qeyd edək ki, qiymətli kağızların gəlirliyi artdıqca onların risk səviyyələri də artır. Bu asılılığı qrafikdə aşağıdakı kimi əks etdirmək olar:
22
1-dövlət qiymətli kağızları; 2-şirkətlərin istiqrazları; 3-səhmlər; 4-törəmə qiymətli kağızlar
Qiymətli kağız kapitalın pul və əmtəə formalarından fərqli olaraq elə bir formasıdır ki, o, həm bazarda əmtəə kimi təklif olunmaq, həm də mənfəət gətirmək imkanına malikdir. Qiymətli kağızların tədavül etməsi və likividliyi aydın şəkildə onu göstərir ki, qiymətli kağızlar xüsusi əmtəədir və buna görə də öz bazarına malikdir. Bu bazarın özünəməxsus təşkili, iştirakçılar heyəti, iş qaydaları, fəaliyyət qaydaları və s. mövcuddur. Qiymətli kağızlar bazarı maliyyə bazarının səmərəli fəaliyyət göstərən başlıca elementlərindən biri olmaqla iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinə maliyyə vəsaitlərinin operativ şəkildə axınını təmin edən və investisiyaları aktivləşdirən bir sahədir. Qiymətli kağızlar müddətindən asılı olaraq qısamüddətli qiymətli kağızların iştirak etdiyi pul və uzunmüddətli qiymətli kağızların iştirak etdiyi kapital bazarına bölünür. Yəni, dolayısı ilə qimətli kağızlar bazarı həm pul, həm də kapital bazarı kimi fəaliyyət göstərir. Kapitalın bir forması kimi qiymətli kağızın özünəməxsus cəhətlərindən biri də odur ki, onun sahibi konkret olaraq həmin pul, yaxud əmtəə formasında olan kapitala malik olmasa da, onun bütün hüquqlarına malikdir. Hansı ki, həmin hüquqlar qiymətli kağız formasında ifadə olunmuşdur. Yuxarıda qeyd olunan xüsusiyyətinə görə qiymətli kağızlar iqtisadiyyatın müasir
Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|