Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÖVZU 8. AĠLƏ HÜQUQUNUN ƏSASLARI Plan
- 1. Ailə hüququn anlayıĢı və predmeti
- 2. Nikahın anlayıĢı, Ģərtləri və bağlanması qaydası
49
MÖVZU 8. AĠLƏ HÜQUQUNUN ƏSASLARI Plan: 1.
Ailə hüququn anlayıĢı və predmeti. 2.
Nikahın anlayıĢı. Nikahın bağlanma Ģərtləri və qaydaları. 3.
Nikahın xitam edilməsi 4.
Nikahın etibarsız hesab edilməsi. 5.
Ər-arvadın hüquq və vəzifələri. 6.
Valideynlərin və uĢaqların aliment vəzifələri. 7.
Övladlığa götürmə. 8.
Qəyyumluq və himayəçilik.
1.
2.
Q.Ġ.Manayev. Ailə hüququ. Bakı, 1999 3.
Resensev V.A. Semeynoe provo. M.,1917. 4.
Oridoroqa M.T. Rastorjenie braka. M., Qosizdat, 1958. 5.
Ġsmayılov Ġ.Ġ. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və hüququn əsasları. Bakı, Qanun, 2002. 6.
Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsi. Bakı: “Hüquq ədəbiyyatı” nəĢriyyatı, 2010.
1. Ailə hüququn anlayıĢı və predmeti
Ailə hüququ vahid hüququnun müstəqil bir sahəsi olub nikahdan, qohumluqdan, uĢaqları övladlığa və daimi tərbiyəyə götürməkdən əmələ gələn Ģəxsi, yəni qeyri-əmlak münasibətlərini və bunlarla əlaqədar əmlak münasibətlərini tənzim edir. Ailə hüququ qeyri-əmlak və əmlak münasibətlərini tənzim etdiyinə görə, onu mülki hüququn bir hissəsi hesab etmək düzgün deyildir. Ailə hüququ ilə tənzim edilən Ģəxsi münasibətlərin təbiəti mülki hüququn institutları (müəlliflik, ixtiraçılıq, kəĢf və s.) üçün səciyyəvi olan Ģəxsi münasibətlərdən keyfiyyətcə fərqlənir. Belə ki, mülki hüquqa görə bu məsələlərdən əmələ gələn hüquq münasibətlərinin subyektləri həm vətəndaĢlar, həm də təĢkilatlar ola bilər. Ailə hüquq münasibətlərinin subyektləri isə yalnız vətəndaĢlar ola bilər. Hüquq ədəbiyyatında haqlı olaraq qeyd edilir ki, Sovet dövlətinin inkiĢaf tarixi boyunca mülki və ailə qanunvericiliyinin məcəllə halına salınması məsələsi də bir-birindən ayrı olmuĢ və olmaqdadır. Ailə hüququnun müstəqilliyi onun öz predmetinin olması ilə də təsdiq edilir. Bu və ya digər hüquq sahəsinin predmeti dedikdə, həmin hüquq sahəsinin normaları ilə tənzim edilən ictimai münasibətlər baĢa düĢülür. Bu baxımdan ailə hüququnun predmetinə ailədə ərlə arvad arasında, ailənin digər üzvləri arasında əmələ gələn Ģəxsi və əmlak münasibətləri daxildir. Birinci qrup münasibətlərə ərlə arvad arasında olan elə münasibətlər daxildir ki, onlar Ģəxsi azadlığın, müstəqilliyin və hüquq bərabərliyinin ailə həyatında ər-arvad tərəfindən həyata keçirilməsi ilə əmələ gəlir. Bu qrup münasibətlərə, habelə uĢaqların tərbiyə edilməsi prosesində valideynlərlə uĢaqlar arasında, uĢaqlarla onları tərbiyəyə götürmüĢ digər Ģəxslər arasında əmələ gələn münasibətlər də daxildir. Ġkinci qrup münasibətlərə isə ərlə arvad arasında olan elə münasibətlər daxildir ki, onlar ər-arvadın nikah müddətində qazandıqları əmlakla və bir-birinə qarĢılıqlı aliment (maddi yardım) vermək vəzifələri ilə əlaqədar olaraq əmələ gəlir. Bu qrup münasibətlərə həm də valideynlərin öz uĢaqlarını və ailənin digər üzvlərini saxla- maq vəzifələri ilə əlaqədar əmələ gələn münasibətlər daxildir. Milli Məclisdə müzakirə olunan və qəbul olunan məcəlləsi 28 dekabr 1999-cu ildə Azərbaycan prezidenti tərəfindən imzalanmıĢ və 2000-ci il iyun ayının 1-dən qüvvəyə minmiĢdir. Bu məcəllə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında nəzərdə tutulan əsas insan və vətəndaĢ hüquqlarına və azadlıqlarına uyğun olaraq ailə münasibətlərinin yaranmasının və möhkəmlənməsinin, onlara xitam verilməsinin prinsiplərinin, ailə münasibətlərinin iĢtirakçılarının hüquq və vəzifələrini, dövlət orqanlarının bu sahədə vəzifələrini, habelə vətəndaĢlıq vəziyyəti aktlarının qeydə alınması qaydalarını tənzimləyən normaları müəyyən edir. Azərbaycan Respublikasında ailə dövlətin himayəsindədir. Analıq, atalıq, uĢaqlıq qanunla mühafizə olunur.
50
Ailə qanunvericiliyi ailənin möhkəmləndirilməsi zəruriyyətindən, ailə münasibətlərinin qarĢılıqlı məhəbbət və hörmət hissləri əsasında qurulmasından, ailənin iĢinə hər kəsin qarıĢmasının yol verilməzliyindən, ailə üzvlərinin ailə qarĢısında qarĢılıqlı yardım və məsuliyyətindən, onların hüquqlarının maneəsiz həyata keçirilməsinin təmin olunmasından və bu hüquqların məhkəmədə müdafiəsi imkanlarından irəli gəlir. Azərbaycan Respublikasında nikah və ailə münasibətlərinin hüquqi baxımdan tənzimlənməsi dövlət tərəfindən həyata keçirilir və yalnız Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin vətəndaĢlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanında bağlanmıĢ nikah tanınır. Dini kəbinkəsmə (dini nikah) hüquqi əhəmiyyətə malik deyildir. Bu müddəa müvafiq icra hakimiyyəti orqanının yaradılmasınadək bağlanmıĢ dini nikahlara və onların təsdiqinə dair sənədlərə, doğum, nikahın bağlanması, nikahın pozulması və ölüm haqqında sənədlərə aid deyildir. Ailə Məcəllənin 2-ci maddəsində deyilir: «Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsi nikahın bağlanması, nikaha xitam verilməsi və onun etibarsız sayılması qaydaları və Ģərtlərini müəyyən edir, ailə üzvləri (ər-arvad, valideynlər və uĢaqlar, eləcə də ailə qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuĢ hallarda və hədd baĢqa qohumlar və digər Ģəxslər arasında yaranan əmlak və Ģəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzimləyir, habelə valideyn himayəsindən məhrum olan uĢaqların tərbiyəyə götürülməsi qaydalarını müəyyən edir). Ailə münasibətlərinin hüquqi tənzimi qadınla kiĢinin nikahının könüllülüyü, ər-arvadın hüquq bərabərliyi, ailədaxili məsələlərin qarĢılıqlı razılıq əsasında həll olunması, uĢaqların ailə tərbiyəsinin üstünlüyü, onların rifahına və inkiĢafına qayğı, ailənin yetkinlik yaĢına çatmayan və əmək qabiliyyəti olmayan üzvlərinin hüquq və mənafelərinin müdafiəsinin təmin olunması prinsiplərinə uyğun həyata keçirilir». Bu məcəllənin vəzifələri aĢağıdakılardır: 1.
Ailənin ümumbəĢər prinsiplər əsasında qurulması; 2.
Ailə münasibətlərinin qadın və kiĢinin könüllü nikah ittifaqı, bütün ailə üzvlərinin maddi mülahizələrindən azad olan qarĢılıqlı məhəbbəti, dostluğu və hörmət hissləri əsasında qurulması; 3.
4.
Ailə münasibətlərində zərərli adətlərin aradan qaldırılması; 5.
UĢaqlarda ailə və cəmiyyət qarĢısında məsuliyyət hissinin tərbiyə edilməsi.
Nikah kiĢi ilə qadının ailə qurmaq məqsədi ilə vətəndaĢlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanında qeydiyyata alınan könüllü ittifaqdır. Nikaha daxil olarkən və ailə münasibətlərində sosial, irqi, milli, dini və dil mənsubiyyətinə görə vətəndaĢların hüquqlarının hər hansı formada məhdudlaĢdırılması qadağandır. Nikahın qeydə alınması həm dövlət mənafeyi və ictimai mənafeyin, həm də ər-arvadın və uĢaqların Ģəxsi əmlak hüquqları və mənafeyinin mühafizəsi məqsədini güdür. Ailə hüququna görə nikahın mövcud olmasına yeganə və Ģəxsi sübut onun müəyyən edilmiĢ qaydada qeydə alınmasıdır. Nikahın dini mərasimi hüquqi əhəmiyyətə malik deyildir. Lakin bu qayda vətəndaĢlıq vəziyyəti aktlarını qeydə alan orqanların yaradılmasına və ya bərpa olunmasınadək dini qaydada bağlanmıĢ nikahlara aid deyildir. Belə ki, Rusiya Federativ Respublikasında vətəndaĢlıq nikahı haqqında dekret 20 dekabr 1917-ci ildə qəbul edil- miĢdir. Buna görə Rusiya FR-da 20 dekabr 1917-ci ilədək dini ayinlər üzrə bağlanmıĢ nikahlar indi də hüququ əhəmiyyətini saxlayır. Azərbaycanda 1923-cü il sentyabrın 8-dək, yəni Azərbaycan SSR ilk mülki məcəlləsi qəbul edilən günədək dini ayinlər üzrə qeyd edilmiĢ nikahlar indi də hüquqi qüvvəyə malikdir. Nikah ailənin əsasıdır – onun ictimai əhəmiyyəti də elə bundadır. «Nikah müvafiq icra hakimiyyəti orqanında (VVAQ) nikaha daxil olmaq istəyən Ģəxslərin bu barədə ərizə verdikləri gündən bir ay sonra onların iĢtirakı ilə bağlanır.» Üzrlü səbəblər olduqda nikahın bağlanma müddəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən azaldıla və ya bir aydan çox olmayan müddətə uzadıla bilər. Xüsusi hallarda (hamiləlik, uĢağın doğulması və digər hallarda) nikah ərizə verilən gün bağlana bilər. Ər-arvadın hüquq və vəzifələri müvafiq icra hakimiyyəti orqanında nikahın bağlanmasının dövlət qeydiyyatı günündən yaranır. Nikahın qeydiyyatından imtina edilərsə nikaha daxil olmaq istəyən Ģəxslər (onlardan biri) məhkəməyə Ģikayət edə bilərlər. Azərbaycan Respublikasında nikah yaĢı kiĢilər üçün 18 yaĢ, qadınlar üçün 17 yaĢ müəyyən olunur. Üzürlü səbəblər olduqda nikaha daxil olmaq istəyən və nikah yaĢına çatmamıĢ Ģəxslərin yaĢadıqları ərazinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (Yerli Ġcra Hakimiyyəti Orqanları) onların xahiĢi ilə nikah yaĢının 1 ildən çox olmayaraq azaldılmasına icazə verilə bilər. Nikah yaĢının azaldılması üçün əsas həddi buluğa Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|