Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8. UĢaqlar üzərinə qəyyumlun və himayəçilik
- Uşağın qəyyumunun (himayəçisinin) hüquq və vəzifələri
65
qeydiyyat kitablarından övladlığa götürənlərin övladlığa götürülənin doğma valideynləri olmadığını göstərən çıxarıĢlar vermək qadağan edilir. 130.3. Övladlığa götürənin iradəsi ziddinə övladlığa götürmə sirrini yaymıĢ Ģəxslər qanunla müəyyən edilmiĢ qaydada məsuliyyətə cəlb olunurlar. Beləliklə, övladlığa götürmə nəticəsində aĢağıdakı Ģəxslər arasında qarĢılıqlı hüquq və vəzifələr əmələ gəlir: a) Övladlığa götürülənlərlə övladlığa götürənlər arasında; b) Övladlığa götürülənlərlə övladlığa götürənin nəsli (uĢaqları, nəvələri) və övladlığa götürən arasında; q) Övladlığa götürülənin nəsli və övladlığa götürənin qohumları arasında.
Övladlığa götürmənin ləğv edilməsi haqqında iĢlərə iddia qaydasında baxılır: 1.
2.
UĢağın valideynləri; 3.
Övladlığa götürülən 14 yaĢına çatmıĢ uĢaq və; 4.
Yerli icra hakimiyyəti orqanlarının qəyyumluq və himayə orqanları həyata keçirirlər. Övladlığa götürmənin ləğv edilməsi haqqında tələblərə iddia müddəti Ģamil edilmir, çünki burada çox mühüm və müstəsna əhəmiyyət kəsb edən Ģəxsi, yəni qeyri-əmlak ailə hüququ münasibətlərinə toxunulur. Övladlığa götürmənin ləğv olunması məhkəmə qaydasında həyata keçirilir. Övladlığa götürmənin ləğv olunması barədə iĢə qəyyumluq və himayə orqanının iĢtirakı ilə baxılır. Məhkəmənin övladlığa götürməni ləğv etmək haqqında qətnaməsinin qüvvəyə mindiyi gündən övladlığa götürməyə xitam verilir. Məhkəmə övladlığa götürmənin ləğv olunması barədə qətnamə qüvvəyə mindikdən sonra 3 gün ərzində həmin qətnamədən çıxarıĢı övladlığa götürmənin dövlət qeydiyyatına alındığı ərazi üzrə Ədliyyə Nazirliyinin vətəndaĢlıq aktlarının dövlət qeydiyyatı orqanına göndərməlidir. Övladlığa götürmə aĢağıdakı hallarda ləğv edilir. 132.1. Övladlığa götürənlər onlara həvalə edilmiĢ valideynlik vəzifələrini yerinə yetirmədikdə. 132.2. Övladlığa götürənlər valideynlik hüquqlarından sui-istifadə etdikdə. 132.3. Övladlığa götürənlər övladlığa götürülən uĢağa qəddar münasibət bəslədikdə. 132.4. Övladlığa götürənlər xroniki alkoqolik və narkoman olduqda. Məhkəmə uĢağın rəyini nəzərə almaqla onun mənafeyi naminə digər əsaslarla da övladlığa götürməni ləğv edə bilər. Övladlığa götürülənlər və onların övladları övladlığa götürənlərə və onların qohumlarına münasibətdə, eləcə də övladlığa götürənlər və onların qohumları övladlığa götürülənlərə (onların övladlarına) münasibətdə öz Ģəxsi və qeyri-əmlak və əmlak hüquq və vəzifələrinə görə mənĢəcə qohumlarla bərabər tutulurlar. Övladlığa götürülən uĢaqlar öz valideynlərinə (qohumlarına) münasibətdə Ģəxsi geri-əmlak və əmlak hüquq və vəzifələrini itirirlər. Məhkəmə övladlığa götürülməni ləğv etdikdə, övladlığa götürülmüĢ uĢağın və övladlığa götürənlərin (onların qohumlarının) qarĢılıqlı hüquq və vəzifələrinə xitam verilir. UĢağın mənafeyi bunu tələb edərsə, onunla valideynləri (onun qohumları) arasında qarĢılıqlı hüquq və vəzifələr bərpa olunur. Övladlığa götürmə ləğv olunduqda, uĢaq məhkəmənin qətnaməsi ilə valideynlərlə qaytarılır. Bu halda uĢağın valideynləri olmadıqda, yaxud uĢağın valideynlərinə qaytarılması onun mənafeyinə ziddirsə, uĢaq yerli icra hakimiyyəti orqanlarının qəyyumluq və himayə orqanının himayəsinə verilir. Məhkəmə uĢağa övladlığa götürülərkən verilən ad və soyadın saxlanılıb – saxlanılmasını da həll edir. 10 yaĢı tamam olmuĢ uĢağın adı və soyadı onun öz razılığı ilə dəyiĢdirilə bilər. UĢaq yetkinlik yaĢına çatdıqda övladlığa götürmənin ləğvinə yol verilmir. Lakin övladlığa götürən, övladlığa götürülən və övladlığa götürülənin valideynləri (valideynlər sağdırsa, valideynlik hüquqlarından məhrum olunmamıĢdırsa, məhkəmə tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməmiĢdirsə) arasında qarĢılıqlı razılığa əsasən övladlığa götürmənin ləğvinə yol verilir.
Qəyyumluq və himayə ailə qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiĢ elə bir hüquqi aktdır ki, bu valideynlərini itirmiĢ uĢaqlara onların saxlanması, tərbiyə olunması, təhsil alması, habelə onların hüquq və vəzifələrinin qorunması məqsədilə müəyyən olunur. Qəyyumluq 14 yaĢınadək, himayəçilik 14 yaĢından 18 yaĢınadək olan uĢaqlar üzərində təyin edilir.
66
Qəyyumluq və himayəçilik həmçinin səhhətinə görə müstəqil olaraq öz hüquqlarını həyata keçirməyə və vəzifələrini yerinə yetirməyə qadir olmayan yetkinlik yaĢına çatan Ģəxslərin Ģəxsi və əmlak hüquqları və mənafeyinin müdafiəçi üçün və onlara lazımi qulluq edilməsinin və qayğı göstərilməsinin təmin olunması üçün müəyyən edilir. Qəyyumluğun və himayəçiliyin əsas məqsədi valideyn himayəsindən məhrum olan uĢağın yaĢaması və tərbiyəsi üçün münasib Ģərait yaratmaqdır. Ailə Məcəlləsinin 20-ci fəsli və 136-145-ci maddəsində deyilir. «Yalnız yetkinlik yaĢına çatmıĢ və tam fəaliyyət qabiliyyəti olan Ģəxslər qəyyum (himayəçi) təyin edilərkən qəyyumun (himayəçinin) əxlaqı və baĢqa cəhətləri, onun qəyyumluq (himayə) vəzifəsini yerinə yetirə bilməsi, onun və ailəsinin uĢaqla ünsiyyəti və münasibəti, habelə mümkünsə, uĢağın öz arzusu nəzərə alınmalıdır. Alkoqolik və narkomanlar, qəyyumlun (himayə) vəzifələrini icra etməkdən kənarlaĢdırılmıĢ, valideynlik hüquqları məhdudlaĢdırılmıĢ Ģəxslər, keçmiĢ övladlığa götürənlər, əgər onların təqsiri üzündən övladlığa götürmə ləğv olunmuĢsa və səhhətinə görə uĢağı tər- biyə etmək vəzifəsini həyata keçirə bilməyən Ģəxslər qəyyum (himayəçi) ola bilməzlər». Tam dövlət himayəsində olmaqla tərbiyə, müalicə və əhalinin sosial müdafiəsi müəssisələrində yerləĢən uĢaqlara qəyyum (himayəçi) təyin olunmur. Bu vəzifə həmin müəssisələrin rəhbərlərinə həvalə edilir. UĢaqların müvəqqəti olaraq belə müəssisələrə yerləĢdirilməsi qəyyumların (himayəçilərin) hüquq və vəzifələrini məhdud- laĢdırır. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsində nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, qəyyumluqda (himayədə) olan uĢaqlar aĢağıdakı hüquqlara malikdirlər: 1.
Qəyyumun (himayəçinin) ailəsində tərbiyə almaq, onlardan qayğı almaq, qəyyum (himayəçi) ilə birlikdə yaĢamaq; 2.
Ģəraitlə təmin olunmaq; 3.
Onlara düĢən pensiya, müavinət, aliment və s. sosial ödəniĢləri almaq; 4.
YaĢadıqları ev (mənzil) üzərində mülkiyyət hüququnu və ya ondan istifadə etmək hüququnu saxlamaq ev (mənzil) olmazsa, mənzil qanunvericiliyinə uyğun mənzil almaq. Valideyn himayəsindən məhrum olub, tərbiyə, müalicə və əhalinin sosial müdafiəsi müəssisələrində və digər analoji müəssisələrdə qalan uĢaqlar aĢağıdakı hüquqlara malikdirlər: 140.1. Saxlanılmaq, tərbiyə və təhsil almaq, hərtərəfli inkiĢaf etmək, ləyaqətinə hörmət göstərmək və maraqlarını təmin etmək. 140.2. Onlara düĢən pensiya, müavinət və baĢqa sosial ödəniĢləri almaq. 140.3. Mənzil (ev) sahəsi üzərində mülkiyyət hüququnu, mənzildən (evdən) istifadə etmək hüququnu saxlamaq, mənzili (evi) olmazsa, mənzil qanunvericiliyinə uyğun mənzil sahəsi almaq. 140.4. Qeyd edilən müəssisələrdən qayıtdıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının əmək qanunvericiliyinə uyğun olaraq iĢə düzəlməkdə güzəĢtlərdən istifadə etmək.
UĢağı tərbiyə etmək, onun sağlamlığının, fiziki və psixi, mənəvi və əxlaqi inkiĢafının qeydinə qalmaq uĢağın qəyyumunun (himayəçisinin) hüquq və vəzifəsidir. Qəyyumluqda (himayədə) olan uĢağın qəyyumunun (himayəçisinin) qəyyumluq və himayə orqanlarının tövsiyələrini və uĢağın rəyini nəzərə almaqla, onun tərbiyə üsullarını sərbəst müəyyənləĢdirmək hüququ vardır. Qəyyum (himayəçi) uĢağın rəyinə uyğun olaraq onun ümumi orta təhsil alması üçün təhsil müəssisəsini və təhsilin formasını seçmək hüququna malikdir, uĢağın ümumi orta təhsil almasını təmin etməlidir. Qəyyumluqdan (himayədə) olan uĢağın hər hansı təĢkilat, Ģəxs və ya yaxın qohum qanuni əsas olmadan saxlayarsa, qəyyumun (himayəçinin) məhkəmə yolu ilə uĢağın qaytarılmasını tələb etmək hüququ var. UĢağın valideynləri, yaxın qohumları ilə ünsiyyət uĢağın maraqlarına cavab vermədiyi hallarda baĢqa, qəyyumun (hi- mayəçinin) uĢağın onlarla ünsiyyət saxlamasına icazə verməmək hüququ yoxdur. UĢağa qəyyumluq (himayəçilik) vəzifəsi təmənnasız yerinə yetirilməlidir. Hər ay uĢağın qəyyumuna (himayəçisinə) onun saxlanması üçün dövlət tərəfindən təyin edilmiĢ maddi vəsait verilir. Himayədar ailənin yaranması Himayədar ailə uĢağı tərbiyə olunmaq üçün vermə müqaviləsi əsasında yaranır. Bu müqavilə qəyyumluq və himayə orqanı ilə himayədar valideynlər (uĢağı tərbiyə olunmaq üçün ailəyə götürmək arzusunda olan ər- arvad və ya ayrı-ayrı vətəndaĢlar) arasında bağlanır. Himayədar ailəyə tərbiyə üçün yalnız yetkinlik yaĢına çatmamıĢ uĢaq və yalnız müqavilə ilə nəzərdə tutulmuĢ müddətə verilə bilər. Himayədar ailə haqqında əsasnamə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq olunur. UĢağın ailəyə tərbiyə edilmək üçün verilməsi barədə müqavilədə hökmən onun yaĢayıĢ, tərbiyə və təhsil Ģəraiti, himayəçi valideynlərin hüquq və vəzifələri, qəyyumluq və himayə orqanının himayədar ailə qarĢısında vəzifələ- ri, bu müqavilənin ləğv olunmasının əsasları və nəticələri göstərilir.
Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|