Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı

40 

 

d) əmək müqaviləsinin müddəti; 

e) iĢçinin əmək funksiyası; 

ə) iĢçinin əmək Ģəraitinin Ģərtləri – iĢ və istirahət vaxtı, əmək haqqı və ona əlavələr, əmək məzuniyyətinin 

müddəti, əməyin mühafizəsi, sosial və digər sığorta olunması; 

f) tərəflərin əmək müqaviləsi üzrə qarĢılıqlı öhdəlikləri; 

d) tərəflərin müəyyən etdiyi əlavə Ģərtlər barədə məlumatlar. 

Tərəflərin  saziĢi  ilə  müəyyən  edilən  Ģərtlərdən  biri  də  əlavə  Ģərtlərdir.  Bu  Ģərtlər  olmadan  da  əmək 

müqaviləsi bağlanıla bilər. Əmək müqaviləsinin əsas Ģərtləri tərəflərin mühafizəsindən asılıdır. Lakin bu Ģərtlər 

iĢçinin vəziyyətini qüvvədə olan əlavə Ģərtlərə: iĢə qəbul zamanı sınaq müddətinin müəyyən olunması, mənzil 

sahəsinin  verilməsi, iĢçinin  uĢağına  uĢaq  bağçasında yer  verilməsi, iĢçiyə  bağçılıq  və  bostançılıq  üçün  torpaq 

sahəsi verilməsi və s. daxildir. 

Əmək  müqaviləsi  yazılı  formada  bağlanır.  Müqavilə  qabaqcadan  müddəti  müəyyən  edilmədən 

(müddətsiz) və ya 5 ilədək müddətə (müddətli) bağlanıla bilər. 

 

 

4. Əmək müqaviləsinin xitam verilməsi əsasları 

 

Əmək hüquq münasibətlərinin xitam olunması ilə əlaqədar qanunvericilikdə müxtəlif terminlər iĢlədilir. 

Məsələn,  tərəflərin  saziĢi,  tərəflərdən  birinin  təĢəbbüsü,  əmək  müqaviləsinin  tərəfi  olmayıb,  lakin  müəyyən 

səlahiyyətə  malik  xüsusi  orqanların  təĢəbbüsü  və  nəhayət  iĢçinin  vəfat  etməsi  ilə  əlaqədar  əmək  hüquq 

münasibətləri  xitam  olunur,  yəni  əmək  müqaviləsinə  xitam  verilir.  Əmək  müqaviləsinin  pozulması  «termini 

dedikdə isə» əmək hüquq münasibətlərinin tərəflərindən birinin təĢəbbüsü ilə xitam olunması anlaĢılır. «ĠĢdən 

çıxarılma» termini ilə «əmək müqaviləsinin xitam olunması» termini məzmunu etibarı ilə bir-birinə uyğundur. 

«Xitam olunma» daha geniĢ anlayıĢ olub, özündə həm pozulmanı, həm «iĢdən çıxarılmanı», həm də hadisə kimi 

digər əsasları daxil edir. 

Bununla bərabər nə iĢdən çıxarılmanı nə əmək  müqaviləsinin pozulması, nə də xitam edilməsini iĢçinin 

iĢdən  kənar  edilməsi  ilə  səhv  salmaq  olmaz.  ĠĢçinin  iĢdən  kənar  edilməsinə  Azərbaycan  Respublikası 

Qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuĢ hallarda yalnız buna vəkil edilən orqanların təklifi ilə yol verilə bilər. ĠĢdən 

kənaretmə  bir  qayda  olaraq  müvəqqəti  xarakter  daĢıyır  və  iĢçiyə  iĢləmədiyi  üçün  əmək  haqqı  verilməsinin 

dayandırılmasına səbəb olur. Bir qayda olaraq iĢçinin həmin iĢdə qalması və ya cinayətdə iĢtirakı faktı istintaqın 

gediĢinə maneçilik törədə biləcəyi hallarda onun iĢdən kənar edilməsinə səbəb olur. 

Azərbaycan  Respublikası  Əmək  Məcəlləsinin  68-ci  maddəsinə  əmək  müqaviləsinə  xitam  verilməsinin 

əsasları aĢağıdakılardır: 

a) Tərəflərdən birinin təĢəbbüsü; 

b) əmək müqaviləsinin müddətinin qurtarması;  

c) əmək Ģəraitinin Ģərtlərinin dəyiĢdirilməsi; 

ç)  müəssisənin  mülkiyyətçisinin  dəyiĢməsi  ilə  əlaqədar  yeni  mülkiyyətçi  tərəfindən  müəssisənin 

iĢəgötürmənin (rəhbərinin), onun müdirlərinin baĢ mühasibin və bilavasitə idarəetmə funksiyasını yerinə yetirən 

digər struktur bölmələrin əmək müqavilələrinə mülkiyyətçinin dəyiĢməsi ilə əlaqədar xitam verilə bilər. 

d) tərəflərin iradəsindən asılı olmayan hallar; 

e) tərəflərin əmək müqaviləsində müəyyən etdiyi hallar. 

 

 

5. ĠĢçinin təĢəbbüsü ilə əmək müqaviləsinin pozulması 

 

Əmək Məcəlləsinin 69-cu maddəsində əmək müqaviləsinin iĢçi tərəfində ləğv edilməsi qaydası müəyyən 

edilmiĢdir.  Qanuna  görə  iĢçi  bir  təqvim  ayı  qabaqcadan  iĢəgötürəni  yazılı  ərizəsi  ilə  xəbərdar  etməklə  əmək 

müqaviləsini ləğv edə bilər. Ərizə verildiyi gündən bir təqvim ayı bitdikdən sonra iĢçi iĢə çıxmaq və son haqq-

hesabının  aparılmasını  tələb  etmək  hüququna  malikdir.  Bu  halda  iĢə  götürülən  iĢçinin  tələblərini  yerinə 

yetirməyə borcludur. 

ĠĢçi yaĢa, əlilliyə görə təqaüdə çıxdıqda, təhsilini davam etdirmək üçün müvafiq təhsil müəssisəsinə daxil 

olduqda,  yeni  yaĢayıĢ  yerinə  köçdükdə,  baĢqa  iĢəgötürənlə  əmək  müqaviləsi  bağladıqda  və  qanunvericilikdə 

nəzərdə tutulmuĢ digər hallarda ərizəsində göstərdiyi gün əmək müqaviləsi ləğv edilə bilər. 

Əmək  müqaviləsini  ləğv  etmək  barədə  ərizə  vermiĢ  iĢçi  xəbərdarlıq  müddəti  bitənədək  istədiyi  vaxt 

ərizəsini geri götürə və ya onu etibarsız hesab etmək barədə iĢəgötürənə yeni ərizə verə bilər. Bu halda əmək 

müqaviləsi ləğv edilə bilməz. Bu Ģərtlə ki, iĢəgötürən həmin vəzifəyə (peĢəyə) yeni iĢçinin götürülməsi barədə 

iĢçiyə rəsmi qaydada yazılı xəbərdarlıq etməmiĢ olsun. Əmək müqaviləsi bu maddə ilə (69-cu maddə) müəyyən 

---

41 

 

edilmiĢ  qaydalara  əməl  olunmaqla  ləğv  edildikdən  sonra  iĢçinin  əvvəlki  ərizəsinin  geri  götürmək  və  ya  onu 

etibarsız hesab etmək barədə edilən müraciətin hüquqi qüvvəsi yoxdur. 

ĠĢçi  ərizəsində  əmək  münasibətlərini  dayandırmaq  istədiyi  günü  göstərməyibsə,  xəbərdarlıq  müddəti 

bitənədək  bu  maddə  ilə  (69-cu  maddə)  müəyyən  edilmiĢ  əsasla  əmək  müqaviləsinin  ləğv  edilməsinə  yol 

verilmir. 

ĠĢçi  məzuniyyət  hüququndan  istifadə  etməklə  ona  müvafiq  iĢ  ilinə  görə  məzuniyyətin  verilməsi  və 

məzuniyyət  müddətinin  qurtardığı  gündən əmək  müqaviləsinin ləğv  edilməsi xahiĢi  ilə  iĢəgötürənə  ərizə  verə 

bilər. ĠĢçi məzuniyyət müddəti bitənədək əmək müqaviləsinin ləğv edilməsi barədə ərizəsini geri götürə və ya 

onu etibarsız hesab etmək barədə iĢəgötürənə yazılı müraciət edə bilər. Bu halda iĢçinin xahiĢi təmin edilməlidir. 

 

 

6. Əmək Məcəlləsinin 70-ci maddəsində iĢəgötürən tərəfindən əmək müqaviləsinin ləğv edilməsinin 

əsasları təsbit edilmiĢdir 

 

Əmək müqaviləsi iĢəgötürən tərəfindən aĢağıdakı əsaslarla ləğv edilə bilər; 

a) müəssisə ləğv edildikdə; 

b) iĢçilərin sayı və ya Ģtatları ixtisar edildikdə; 

c)  peĢəkarlıq  səviyyəsinin,  ixtisasının  (peĢəsinin)  kifayət  dərəcədə  olmadığına  görə  iĢçinin  tutduğu 

vəzifəyə uyğun gəlmədiyi barədə səlahiyyətli orqan tərəfindən müvafiq qərar qəbul edildikdə; 

ç) iĢçi özünün əmək funksiyasını və ya əmək müqaviləsi üzrə öhdəliklərini yerinə yetirmədikdə. 

Bunlardan  əlavə  iĢçi  əmək  vəzifələrini  kobud  Ģəkildə  pozduqda  əmək  müqaviləsi  iĢəgötürən  tərəfindən 

pozula bilər. AĢağıdakı hallar iĢçi tərəfindən əmək vəzifələrinin kobud Ģəkildə pozulması hesab edilir: 

a) Özünün xəstəliyi, yaxud qohumunun xəstələnməsi və ya  vəfat etməsi istisna olunmaqla heç bir üzrlü 

səbəb olmadan bütün iĢ günü iĢə gəlməməsi; 

b)  Alkoqollu  içkilər,  narkotik,  toksik  və  digər  zəhərli  maddələr  qəbul  edərək  sərxoĢ  vəziyyətdə  iĢə 

gəlməsi, habelə iĢə gəldikdən sonra iĢ yerində həmin içkiləri və ya maddələri qəbul edərək sərxoĢ vəziyyətdə 

olması; 

c) Təqsirli hərəkətləri (hərəkətsizliyi) nəticəsində mülkiyyətçiyə maddi ziyan vurması; 

ç) təqsirli hərəkətləri (hərəkətsizliyi) nəticəsində əməyin mühafizəsi qaydalarını pozaraq iĢ yoldaĢlarının 

səhhətinə xəsarət yetirməsi və ya onların bu səbəbdən həlak olması; 

d)  Qəsdən  istehsal,  kommersiya  və  ya  dövlət  sirrini  yayması  və  ya  bu  sirrin  gizli  saxlanılması  üzrə 

öhdəliklərini yerinə yetirməməsi; 

e)  Əmək  fəaliyyəti  zamanı  yol  verdiyi  kobud  səhvlər,  müəssisənin  və  ya  mülkiyyətçinin  qanuni 

mənafeyinə ciddi xələl gətirməsi; 

ə) Əmək funksiyasını pozduğuna görə əvvəllər iĢəgötürən tərəfindən verilmiĢ intizam tənbehindən nəticə 

çıxarmayaraq altı ay ərzində təkrarən əmək funksiyasını pozması; 

f)  iĢ  vaxtı  ərzində  bilavasitə  iĢ  yerində  inzibati  hüquqpozmalara  və  ya  cinayət  tərkibi  olan  ictimai-

təhlükəli əməllərə yol verməsi. 

 

 

7. Tərəflərin iradəsindən asılı olmayan hallarda əmək müqaviləsinə xitam verilməsinin əsasları 

 

Tərəflərin  iradəsindən  və  ya  istəyindən  asılı  olmayaraq  əmək  müqaviləsinə  aĢağıdakı  hallarda  xitam 

verilir: 

a) ĠĢçi hərbi və ya alternativ xidmətə çağırıldıqda; 

b) Əvvəllər müvafiq iĢdə (vəzifədə) çalıĢan iĢçinin iĢinə (vəzifəsinə) bərpa edilməsi barədə məhkəmənin 

qanuni qüvvəyə minmiĢ qətnaməsi (qərarı) olduqda; 

c)  Qanunvericiliklə  daha  uzun  müddət  müəyyən  edilməyibsə,  əmək  qabiliyyətinin  fasiləsiz  olaraq  altı 

aydan çox müddətə tam itirilməsi ilə əlaqədar iĢçi əmək funksiyasını yerinə yetirə bilmədikdə; 

ç) ĠĢçinin azadlıqdan məhrum edilmə, azadlıqdan məhrum etmədən islah iĢləri (islah iĢlərinin iĢ yerində 

çəkilməsi  istisna  edilməklə),  müəyyən  vəzifə  tutma  və  ya  müəyyən  fəaliyyətlə  məĢğul  olma  hüququndan 

məhrum etmə və yaxud vəzifədən çıxarma cəzasına məhkum edildiyi barədə məhkəmənin hökmü qanuni qüvvə-

yə mindikdə; 

d) Məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiĢ qərarı ilə iĢçinin fəaliyyət qabiliyyətsizliyi təsdiq edildikdə; 

e) iĢçi vəfat etdikdə. 

Əgər qanunsuz və ya əsassız iĢdən çıxarılmaq iĢçi iĢinə bərpa olunması üçün məhkəmə iddia ərizəsi ilə 

müraciət  edərsə  və  məhkəmə  tərəfindən  iddiası  təmin  olunaraq  iĢinə  (vəzifəsinə)  bərpa  olunması  haqqında 

---