Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissertasiyanın strukturu.
4
Tədqiqatın predmetini dünya iqtisadiyyatının yaranması, formalaşması, inkişafı və tənzimlənməsi məsələlərinin tədqiqi təşkil edir Tədqiqatın əsas məqsədi və vəzifələri. Tədqiqatın məqsədi dünya iqtisadiyyatının formalaşması və ölkələrin dünya iqtisadiyyatındakı yerini təhlil edərək araşdırılmasından ibarətdir. Müəyyən olunmuş məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur: -Dünya iqtisadiyyatının yaranması və formalaşmasının araşdırılması; - Dünya təsərrüfat sisteminin formalaşması mərhələlərinin araşdırılması; - Beynəlxalq əmək bölügüsünün beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə yeri və rolunun öyrənilməsi; - Dünya ölkələrinin dünya iqtisadiyyatında yerinin müəyyənləşdirilməsi; - Dünya ölkələri arasında iqtisadi inteqrasiya proseslərinin araşdırılması; - Dünya iqtisadiyyatının qlobal problemlərinin araşdırılması; - Qloballaşmaya aid olan müxtəlif yanaşmaların təhlil edilməsi; - Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə yerinin müəyyən edilməsi. Tədqiqatın informasiya bazası və işlənməsi metodları. Statistik məlumatların və qrafiklərin qurulmasında Dövlət Statistika Komitəsinin və Azərbaycan Mərkəzi Bankının rəsmi statistik məlumatlarından istifadə olunub. Dünya iqtisadiyyatının yaranması, formalaşması, dünya ölkələrinin iqtisadi inkişaf səviyyələri, dünya iqtisadiyyatının qlobal problemləri məsələlərini araşdırarkən müxtəlif yerli və xarici iqtisadi ədəbiyyatlardan istifadə edilib. Tədqiqatın elmi yeniliyi.Proqnozlar və statistik məlumatlar araşdırııb hazırlanarkən arzuolunan kimi yox, real həyatda olduğu kimi, tənqidi qiymətləndirmək lazımdır. Azərbaycan Respublikasının tədiyyə balansının, idxalının, ixracının strukturu statistik olaraq tərtib edilərək araşdırılmışdır. 5
dövrdəki vəziyyətə gəlib çatması üçün hansı mərhələrdən keçməsi, formalaşması ə hatəli şəkildə əks etdirilmişdir. Dünya ölkələrinin beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdəki yeri aydın şəkildə izah edilmişdir. Dissertasiya işindəki araşdırma, təhlil və tövsiyyələrdən növbətш araşdırmalarda istifadə oluna bilər. Dissertasiyanın strukturu. Magistr dissertasiyası giriş, 3 fəsil, nəticə və təkliflər, habelə istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarət olmaqla 94 səhifədən ibarətdir. Dissertasiyada 6 cədvəl qurulmuşdur. Dissertasiya işinin birinci fəslində nəzəri və konseptual mövzular araşdırılmışdır. Dissertasiya işinin ikinci fəslində dünya ölkələrinin inkişaf səviyyəsi araşdırılmışdır. Tədqiqat işinin üçüncü fəslində dünya iqtisadiyyatının qlobal problemləri araşdırılıb təhlil edilmişdir.
6
NK ŞAF MƏRHƏLƏLƏR 1.1. Dünya təsərrüfatının yaranması, təkamülü və formalaşması Dünya təsərrüfatının yaranmasından çox-çox əvvəllər də qədim məhdud təsərrüfatçılıq sistemləri mövcud olmuşdur. Beləki, Nil, Tiqra, Evrat, Qanq vadilərində və sonralar Yunanıstan, taliya, Latın Amerikası ərazilərində təsərrüfatçılıqlar yayılmışdır. Bu kimi mərkəzləşdirilmiş təsərrüfat sistemlərində istehsalın əsas sahəsi ə kinçilik və heyvandarlıqdan ibarət idi. Eləcə də həmin yerlərdə filiz çıxarılması, metal ə ridilməsi, əmək alətləri və silah düzəldilməsi, parça hazırlanması da mövcud idi. Aydındır ki, bu iqtisadi zonalar biri-biri ilə o qədər də qarşılıqlı əlaqədə deyildilər. Köçəri və əkinçilik tayfaları arasında çox hallarda toqquşmalar baş verirdi ki, bu da o dövr üçün mövcud olan iqtisadi quruluşun, sosial əlaqələrin, siyasi sistemin dağılmasına səbəb olmuşdur. Bütün bu kimi qədim təsərrüfatçılıq formaları müxtəlif xalqlarda – regionlarda özünəməxsus xüsusiyyət kəsb etmişdir. Qədim təsərrüfatçılıq sistemlərində (Çindən başqa) əsas yeri çar və ibadətxanaların təsərrüfatları, vəzifəli şəxslərin, xüsusi adamların (vərəsəlik əsasında) təsərrüfatları tuturdu. Bütün iri təsərrüfatlar eyninövlü idi. Torpağın ömürlük istifadə edilməsi prinsipi mövcud idi. Ona görə də idarəçilik təbəqələrinin dəyişilməsi çətinləşirdi. Ailə icmaları kök sala bilmir, xüsusi səviyyədə yığım yaranmırdı. Bir çox yerlərdə və xüsusilə Hindistanda torpağın birgə becərilməsi icması əsas idi. Hər bir icma üzvü məhsuldan öz payını alırdı. Bu əsasda da icma daxilində sənətkarlıq və əkinçilik əməyi fərqlənirdi. Bu icmalar biri-digərini zəruri məhsullarla təmin edirdi. Onların arasındakı daxili əlaqələrin möhkəmliyi xarici aləmdən asılılığı aradan qaldrırdı.
7
Bu cür şərq icmaçılığı şəhərlə kənd arasındakı əmək bölgüsünün və əmtəə-pul münasibətlərinin inkişafına maneçilik törədirdi. Az-çox Çində və Hindistanda müəyyən dövlətçilik sistemi özünü göstərirdi. Torpaq vergisi (qismən də pul formasında) dövlətlə xüsusi və icma əkinçiliyi arasındakı münasibətlərin əsasını təşkil edirdi. ri torpaq sahiblərinin ödədikləri renta ə mtəə forması kimi şəhər əhalisini təchiz edirdi. Osmanlı imperiyasında, randa şə hərlə kənd arasındakı mübadilə münasibətləri genişlənirdi. Burada ticarət-sələm kapitalı müəyyən rol oynayırdı. Lakin əmtəə-pul münasibətləri o qədər də sistemli deyildi. Torpaqların icarəyə verilməsi sahibkarlıq xarakteri daşımırdı. Ona görə də vahid təsərrüfat mexanizmi yarana bilmirdi. Natural təsərrüfatı üstünlük təşkil edirdi. Bəzi ölkələrdə ticarət və sənətkarlıqla olan məşğuliyyətə çox laqeyd baxılırdı. Hindistanda sənətkarlar aşağı təbəqəyə aid edilirdi. Mərkəzi hakimiyyətin himayədarlığı olmadığına görə sənətkarlıq inkişaf edə bilmirdi. Ə srlərdən-əsrlərə eynitipli əmək alətləri hazırlanması davam edirdi. Əməyə qənaət edə biləcək yeni alətlər hazırlanmırdı. Beləliklə, Şərq cəmiyyətlərində bu kimi şərait sosial-iqtisadi inkişafa zəmin yarada bilmirdi. Müəyyən geriliklərə baxmayaraq, ən qədim iqtisadi sistem uzun müddətə zəncirvari ardıcıllqla inkişaf edirdi. Yeni ideyalar yaranırdı, istifadə edilir, texnologiya az-çox təkmilləşirdi. Hazırki vaxtadək qalmış bəzi möhtəşəm dövlət qurğuları, ibadətxanalar o dövrün yüksək tikinti texnikasından xəbər verir. Bunlardan “Dünyanın yeddi möcüzəsi”ni misal çəkmək olar, o cümlədən, Misir piramidaları. B.e.ə. 280-ci ildə skəndəriyyədə yaradılmış 120 m. hündürlüyündə dəniz fənəri (məşəli) və s. o dövrün çox böyük nailiyyətlərindən xəbər verir. Möhtəşəm su kanalları çəkilmişdi, su anbarları, bəndlər düzəldilmişdir. Suyun verilməsi xüsusi qurğu (mancanaq) vasitəsi ilə həyata keçirilirdi. Riyaziyyat, fizika, astranomiya sahələrində böyük nailiyyətlər Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|