Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
58
“Ümumdünyəvi fəlakətlər”dən qaçmağın mümkün olmadığı ideyalarının meydana çıxması ilə hər halda bu fəlakətlərə yol verməməyin mümkün olması ideyalarının meydana gəlməsi arasında cəmi bir neçə il keçmişdir. Lakin bu heç də o demək deyildir ki, cəmiyyətin həyati təminat vəzifələri avtomatik surətdə həll olunacaqdır. əlbəttə bu istiqamətdə müəyyən ciddi daxili cə xarici ziddiyyətlər, çətinliklər mütləq özünü biruzə verəcəkdir və biruzə verməkdədirlər. Qlobal problemlərin həlli yolları kimi göstərilə bilər: - Dünya təsərrüfatının və əhalisinin təbiətin bəxş etdiyi əmək predmetləri ilə sənaye və kənd təsərrüfatı xammalı ilə təmini; - nkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin istehsal aparatlarının ciddi keyfiyyət dəyişikliyi; - Qərbin sənayeləşmiş cəmiyyətlərində “həyat ukladınıın” transformasiyası, orada yeni dəyərlər orientasiyasının, sosial-mədəni prioritetlər sisteminin yaradılması. Başqa sözlə, qlobal və digər əhəmiyyətli iqtisadi problemlərinin həllinə yönəlmiş iqtisadi artım strategiyası və “yeni şərtlərini” işləyib hazırlamaq və yaratmaq bu “yeni şərtlər”-ə daxildir. Dünyada ərzaq çatışmamazlığı probleminə yanaşmada D.Qaborun qrupu dörd “fundamental qarşılıqlı əlaqədə olan yanaşmanı” irəli sürür: - Qismən doğuma nəzarət vaasitəsilə ərzağa tələbin artmasını saxlamaq; - Gəlirlərin və ərzağın aclıq çəkənlərin xeyrinə bölgüsünə nail olmaq; - ərzaq istehsalını artırmaq; - kənd təsərrüfatı təsərrüfatı bitkilərinin yığılması, saxlanması və emalı zamanı ifrat itkiləri azaltmaq. Bu tövsiyyələrə əməl olunması müəlliflərə çox problematik görünür. Belə ki, kasıbların xeyrinə bölgü radikal siyasi dəyişiklikləri tələb edir.
59
Beləliklə, 60-70-ci illərdə futuroloqların bədbin proqnozları özlərini doğrultmadı və onların iqtisadi artımı yavaşıtmaq və hətta dayandırmaq haqında təkliflərinin əsassızlığı üzə çıxmışdır. Əslində davamlı iqtisadi inkişafın özü qlobal problemlərin həllinin əsas elementlərindən biridir. Qlobal problemlərin həlli vəzifəsi bütün B M sisteminin modernləşdirilməsi vəzifəsi ilə sıx qarşılıqlı əlaqədədir. Qlobal problemlərin həlli üçün onların prioritetini müəyyən edən ilkin şərtləri dəqiq müəyyənləşdirmək lazımdır: - dünya iqtisadiyyatının inkişafı üçün müəyyən şərtlər tələb olunur. Bu mənada xərclərin azaldılması əhəmiyyətli ilkin şərt hesab oluna bilər. Məsələn, hər il silahlanmaya demək olar ki, 1 trilyon dollar pul xərclənir, bütün tədqiqatlar və sınaq işlərinin isə ¼ -i hərbi məqsədlərə aparılır. lk baxışdan aydın olur ki, bu qədər külli miqdarda vəsait səmərəli sərf olunsa qlobal problemlərin həlli üçün tələb olunan resurslara ehtiyacı da ödəmək olardı.
- Hər hansı bir subyekt üçün iqtisadi imkanların bərabərliyini və iqtisadi sabitliyini təmin etmək zəruridir. - Ekoloji problemlər sahəsində hərtərəfli işlər görülməli və daha əhəmiyyətli qərarlar qəbul olunmalıdır. lk növbədə üç aktual məsələ həll olunmalıdır: a) dövlət hakimiyyətinin yuxarı sferalarında və hökümət və sənaye dairələri arasında qarşılıqlı əlaqə sahəsində ekoloji düşüncə tərzi daxil olmalıdır; b) “reaksiya göstərmək və müalicə etmək” prinsipi irəlicədən görmək və qarşısını almaq strategiyası ilə əvəz olunmalıdır; c) ən vacib və xüsusilə kəskin ekoloji problemlərin həlli üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir. Məsələn, planetin iqliminin korlanması. Bu problemin həlli ə həmiyyətli dərəcədə energetika sferasından, xüsusən də təhlükəsiz enerji növlərindən istifadə üzrə müxtəlif layihələrin işlənib hazırlanması, alternativ mənbələrin tapılmasından və s. asılıdır. Meşələrin məhv 60
olunması məsələsi xeyli kəskindir –hər əkilən yeni ağaca bu gün on kəsilən ağac düşür. Meşə və onun bərpası olmasa Yer Kürəsi oksigen ehtiyatını bərpa edə bilməz, ozon təbəqəsinə zərər dəyə bilər və s. - Qlobal problemlərin həlli istiqamətində beynəlxalq əməkdaşlığı möhkəmləndirmək və inkişaf etdirmək lazımdır. Qlobal problemlərin həlli istiqamətində müəyyən qlobal iqtisadi strategiyaya ehtiyac vardır. Bu strategiyaya aşağıdakı elemenlər daxil ola bilərdi: - Etibarlı və qeyri-inflyasion iqtisadi artıma, işsizliyin səviyyəsinin azalmasına kömək edə biləcək siyasətin işlənib hazırlanması; - Sabit əmtəə mübadiləsi və dünya bazarlarına daha açıq çıxışı təmin edən tədbirlərin qəbul edilməsi; - Daha ədalətli əmtəə qiymətlərinin qoyulması və saxlanılmasına yönəlmiş siyasətin işlənib hazırlanması; - Avrasiya ölkələrinin və inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatlarının diversifikasiyasını stimullaşdıran tədbirlərin qəbul edilməsi; - Avrasiya ölkələrinin və inkişaf etməkdə olan ölkələrin xarici borc yüklərinin azaldılması məqsədilə daha qətiyyətli tədbirlərin həyata keçirilməsi; - Asiya, Afrika və Latın Amerikasının bütün iqtisadi cəhətdən geri qalmış ölkələrinin inkişafı üçün ayrılan yardım və əməkdaşlığın gücləndirilməsi; - əməkdaşlıq metodlarının zənginləşdirilməsi. Beləliklə, bəşəriyyətin bu günü və gələcəyi üçün təhlükə törədən qlobal problemlər öz təxirəsalınmaz həllini gözləyir və bu istiqamətdə bütün dövlətlərin kollektiv səyini tələb edir.
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|