Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
38
1. Davamlı inkişafın sosial aspektinin göstəriciləri 2. Yoxsulluqla mübarizə 3. Demoqrafik dinamika və davamlılığı 4. Təhsil, ictimai savadlılığın həvəsləndirilməsi 5. nsan səhhətinin mühafizəsi 6. Əhali məskunlaşmasının davamlı inkişafının stimullaşdırılması 7. Davamlı inkişafın iqtisadi aspektinin göstəriciləri - Ölkələrdə davamlı inkişafın və uyğun daxili siyasətin sürətləndirilməsi üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq - Adambaşına ÜMM göstəricisi - ÜMM-da xalis investisiya qoyuluşlarının payı - ÜMM-da ixrac və idxalın həcminin xüsusi çəkisi - Xalis Daxili Məhsul - Ümumi mal ixracında sənaye mallarının xüsusi çəkisi - Dinamik istehlak strukturu - llik enerji istehlakı - ƏDV istehsalında milli resurstutumlu sənaye sahələrinin xüsusi çəkisi - Təsdiq olunmuş mineral ehtiyatlar - Təsdiq olunmuş fossil enerji-resurs ehtiyatları - Təsdiq olunmuş enerji resurslarının həyat müddəti - Xammaldan istifadə intensivliyi - ÜMM-da əlavə dəyər istehsalının xüsusi çəkisi - Bərpa olunan enerji resursları istehlakının xüsusi çəkisi - Maliyyə resursları və mexanizmləri - Xalis resurs transferi/ÜMM - Verilmiş və ya qəbul olunmuş məcmu Rəsmi nkişafa Yardımın ÜMM-da xüsusi çəkisi 39
- Dövlət borcu/ÜMM - Borclara xidmət/ xrac - Ətraf mühiti mühafizə xərclərinin ÜMM-da xüsusi çəkisi - Davamlı inkişafa ayrılan yeni və ya əlavə maliyyələşdirmənin həcmi - Ətraf mühitə qənaətcil texnologiya transferi 8. Davamlı inkişafın ətraf mühit aspektinin göstəriciləri 9. Okeanların, bütün növ dənizlərin və dəniz sahili bölgələrin mühafizəsi 10. Torpaq resurslarının planlaşdırılması və idarə olunmasına kompleks yanaşma 11. Həssas ekosistemlərin idarə olunması: səhralaşmaya qarşı mübarizə 12. Həssas ekosistemlərin idarə olunması: dağlıq ərazilərin davamlı inkişafı 13. Kənd təsərrüfatının davamlı inkişafının stimullaşdırılması 14. Meşəsizləşməyə qarşı mübarizə 15. Bioloji sistemlərdə müxtəlifliyin qorunması 16. Biotexnologiyanın idarə olunmasına ətraf mühitə qənaət baxımından yanaşma 17. Atmosferin mühafizəsi 18. Tullantılara nəzarət 19. Davamlı inkişafın institusional aspektinin göstəriciləri 20. Qərar qəbulunda ətraf mühit və inkişaf anlayışlarına inteqrə olunmuş yanaşma 21. Beynəlxalq Hüquqi mexanizm və vasitələr 22. Qərar qəbulu üçün zəruri informasiyaya çıxış 23. Əsas qrupların davamlı inkişaf üzrə qərar qəbul edilməsində iştirakı Haqqında bəhs etdiyimiz sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərindən başqa ölkənin dünya iqtisadiyyatında, daha doğrusu onun obyektiv əsası olan beynəlxalq əmək bölgüsündə (BƏB) iştirakı səviyyəsini xarakterizə edən göstəricilər də mövcuddur. Ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi nə qədər yüksək olarsa, onun xarici iqtisadi ə laqələrinin formaları da bir o qədər fəal və müxtəlif olur. Lakin bu ilk növbədə xarici 40
ticarət və kapitalın beynəlxalq hərəkətinə aiddir. Ona görə də ölkənin BƏB-də iştirakı hər şeydən öncə X Ə-in bu formalarında iştirakı ilə xarakterizə olunur. Ölkənin beynəlxalq ticarətdə iştirakı göstəriciləri: - xrac(idxal) kvotası – ixracın(idxalın) dəyərinin ÜDM/ÜMM-a nisbəti; sahə səviyyəsində isə ümumi istehsalda sahənin ixrac etdiyi məhsul və xidmət istehsalının xüsusi çəkisi; - Ölkənin ixracının(idxalının) adambaşına həcmi, iqtisadiyatın açıqlıq dərəcəsini xarakterizə edir; - xrac potensialı – ölkənin daxili tələbatının ödənilməsinə ziyan vurmamaq şə rtilə dünya bazarında sata biləcəyi məhsulun həcmi; - Ölkənin dünya ÜDM/ÜMM istehsalındakı xüsusi çəkisinin onun düna ticarətindəki xüsusi çəkisinə nisbəti Ölkənin kapitalın beynəlxalq hərəkətində iştirak göstəriciləri - Ölkənin xarici investisiyalarının (aktivlərinin) həcmi və onun ölkənin ÜMM-na nisbəti; - Ölkənin birbaşa xarici investisiyalarının onun ərazisində olan birbaşa xarici investisiyalara nisbəti; - Ölkənin xarici borcunun həcmi və onun ölkənin ÜDM və ixracına nisbəti.
41
dərinləşməsi.
Mütəxəssislərin arasında geniş yayılmış fikrə dünyamız milli iqtisadiyyata məxsus mənafelərin hər birinə aid qanunvericilik və siyasi çərçivələrdə mütləqləşdirilməsi dövründən digər dövrə - vahid kəskin tənzimləmə aparatı olmayan qlobal iqtisadiyyat mərhələsinə keçirik. Doğurdan da hal-hazırda dünya iqtisadiyyatına nəzarəti əslində hər hansı bir dövlət və ya dövlətlərarası təşkilatlar deyil transmilli və çoxmillətli korporasiyalar həyata keçirirlər. Beynəlxalq inhisarın bu formaları dünya iqtisadiyyatının 65%-dən çoxuna nəzarət edirlər. Yəni inhisarlar artıq elə qüdrətli səviyyəyə çatmışlar ki, dövlətlərin siyasətlərinə də təsir edə bilərlər və edirlər. Beləliklə, yüzilliyin sonuna formalaşan qlobal iqtisadiyyat adekvat ümumplanet qanunvericilik və siyasi çərçivələr olmasa dünya səviyyəsində inkişafın səmərəli bazasını təmin edə bilməz. Çünki istər milli, istərsə də beynəlxalq səviyyədə inhisarlar nəzarətdən çıxdıqda bu inkişafa zərər gətirir.
Dünya iqtisadiyyatının qloballaşması meyli ilə əlaqədar olaraq digər bir problem də meydana çıxır. Söhbət bir tərəfdən bazarların qloballaşması, digər tərəfdən də regional iqtisadi blokların yaranması kimi iki prosesin mürəkkəb qarşılıqlı təsiri və fəaliyyətindən gedir.
Ə slində qloballaşma meyli özünü daha qabarıq göstərir və burada vahid qlobal bazarın formalaşmasına doğru aparan keyfiyyətcə yeni mərhələdən gedir. Belə ki, regional bloklar özünü təchizatı təmin etməkdən daha çox dünya ticarətinin faydalarından istifadə etmək üçün yaradılır. Dünya ticarətinin tələblərinə görə isə yeni birləşmələr milli sərhədləri regional sərhədlərlə əvəz edib qapalı bloklara çevrilməyə cəhd edə bilməz.
Beləliklə, dünya iqtisadiyyatında əslində iki səviyyədə inteqrasiya gedir – qlobal və regional səviyyədə Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|