Ake met indd

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

12

tax  nın Filadelfi yadan  Vaşinqton  şə-

hə rinə köçürülməsi haqqında qanun 

im zalamış, Qanunda digər məsələlərlə 

yanaşı, Konqresə lazım ola biləcək ki-

tabların alınması  və onların qorunub 

sax lanılması üçün münasib binanın ya-

ra dılması  məqsədilə 5 min dollar məb-

lə ğində pulun ayrılması da nəzərdə tu-

tulmuşdu. Federal hökumət tərəfi ndən 

maliyyələşdirilən AKK fəaliyyətə başla-

yarkən onun fondunda Londondan sa  n 

alınıb gə  rilmiş 740 nüsxə kitab və Ame-

ri kanın 3 coğrafi   xəritəsi vardı. 1802-ci 

il yanvarın 26-da fəaliyyətə başlayan 

ABŞ-ın 3-cü preziden   Tomas Ceff erson 

AKK fondunun zənginləşdirilməsi üçün 

mühüm tədbirlər görmüş, özünün zəngin 

kitab toplusunu kitabxanaya hədiyyə 

vermiş, kitаbхаnаnın direktoru vəzifəsini 

təsis etmişdir. ABŞ-ın 4-cü preziden   

Ceyms Medisonun hakimiyyə    döv rün-

də – 1814-cü ilin avqustunda paytaxt 

Vaşinqtonda ağalıq edən ingilislər ame-

rika lılarla döyüşlər zamanı Kapitoli bi-

na sına od vurmuş, nə  cədə burada 

yerləşən AKK-nın bütün kitab sərvə   

– minlərlə  əlyazma və çap kitabı yanıb 

külə dönmüşdü. Vaşinqton  şəhəri işğal-

çılardan azad edildikdən dərhal sonra 

Medison AKK-nın bərpa olunmasına 

gös təriş vermişdir. Bu hadisədən son 

də rəcə sarsılmış eks-prezident və gör-

kəmli bibliofi l Tomas Ceff erson  AKK-

nın kitab fondunun yenidən təşkili və 

formalaşdırılması  işinə yaxından kömək 

göstərmək qərarına gəlmişdir. O, uzun 

illər  ərzində müxtəlif mənbələrdən alıb 

şəxsi kitabxanasında topladığı bütün 

kitabları – müxtəlif dillərdə 6487 

nüsxə kitabdan ibarət nadir ədəbiyyat 

toplusunu AKK-na bağışlamışdır. O 

zamandan Konqres Kitabxanası Ceff erson 

Kitabxanası adlandırılmağa başlamışdır. 

Eyni zamanda şəxsən onun özü fondda 

ədəbiyya  n yerləşdirilməsi sxemini tər  b 

etmişdir. Sonrakı yüz il ərzində bu 

qaydaya ardıcıllıqla  əməl olunmuşdur. 

AKK ölkədə kitabxana və biblioqrafi ya 

işində  həlledici rol oynayır. Kitabxana 

öz fondunun toplu kataloqu və Milli 

Toplu Kataloqunun yaradılması sahəsində 

mühüm nailiyyətlər qazanmışdır. O, həm 

də milli biblioqrafi ya mərkəzi funksiyasını 

yerinə ye  rir, çap əsərlərinin və digər növ 

sənədlərin milli arxivini yaradır, ölkənin 

çap məhsullarının və başqa sənədlərin 

qeydiyya  nı həyata keçirir, qeydiyyatdan 

keçmiş həmin sənədlər haqqında biblio-

qrafi k informasiya mənbələri yaradır və 

tələbatçıların is  fadəsinə verir. Kitabxana 

milli biblioqrafi ya  mərkəzi olmaqla 

yanaşı, dünyanın ən böyük biblioqrafi ya 

müəssisəsi hesab olunur. AKK Vаşinqtоn-

dа  Kаpitоliyа yüksəkliyində  АBŞ  Kоn-

qrеsi yахınlığındаkı 3 böyük binаdа yеr-

ləşir: 1) Tomas Cеff еrsоn binası (1897); 

2) Con Аdаms binаsı (1938); 3) Ceyms 

Mеdisоn Memorial binаsı (1971-1976). 

AKK-nın tərkibinə  bu  qurumlar  dахildir: 

1)  АBŞ  Kоnqrеsinin qаnunvеricilik ki-

---

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

13

tаb хаnаsı  və  bаş  tədqiqаt mərkəzi; 

2)  Əhаlinin bütün kаtеqоriyаlаrının 

üzü nə  аçıq  оlаn məktəblər də  dахil 

оlmаqlа ümumi kitаbхаnа; 3) İcrаеdici 

və  məhkəmə  оrqаnlаrınа  хidmət  еdən 

hökumət kitаbхаnаsı; 4) АBŞ-ın müəllifl ik 

hüququ üzrə  аgеntliyi; 5) Dünyаda  ən 

nə həng milli bibliоqrаfiyа  mərkəzi; 

6) Bütün dünyа üzrə 400-dən çох dildə 

tədqiqаt mаtеriаllаrını  tоplаyаn gеniş 

хаrici  аgеntlik  şəbəkəsinə  mаlik  оlаn 

bеynəlхаlq ins  tut; 7) Kоrlаrа və əlillərə 

хidmət еdən milli kitаbхаnаçılıq mərkəzi. 

AKK fondunun ümumi həcmi təxminən 

138 milyon 313 min nüsxə çap əsərindən, 

audiovizual materiallardan və digər sə-

nədlərdən ibarətdir. Bu ədəbiyya  n təx-

minən 58 milyon nüsxəsi əlyazmalar, 30 

milyondan ar  q  nüsxəsi çap kitabları, 

qalan hissəsi isə audiovizual materiallar 

və digər sənədlərdən ibarətdir. Bunların 

arasında 4 milyon 800 min xəritə, son üç 

əsrdə dünyada nəşr olunmuş 1 milyon 

nüsxədən çox jurnal və  qəzet, 500 min 

mikrofi lm, 6 mindən çox karikatura jur-

nalı, dünyanın ən böyük hüquq kitabları 

kolleksiyası, musiqi notları, kinofi lmlər, 

mikrofi lmlər, mikrokartlar, fotoşəkillər, 

neqa  vlər, diapozi  vlər, səsyazıları, kor-

lar üçün kitablar və başqa materiallar 

vardır. AKK fоndundа dünyаnın 470 

хаlqının dilində, o cümlədən lap çохdаn 

is  fаdə оlunmayan “ölü dillər”də də xeyli 

ədəbiyyat və digər mаtеriаllаr tоplаn-

mışdır. AKK-da ümumilikdə 1460 yeri olan 

18 oxu zalı vardır. AKK-nın əsas nəşrləri: 

1) “Kоnqrеs Kitаbхаnаsının nəşrləri” 

(“Library of Congress publica  ons”) (1935-

ci ildən çıxır); 2) “Kоnqrеs Kitаb хаnаsının 

informasiya bülleteni” (“Library of 

Congress informa  on  bulle  n”)  (1942-ci 

ildən çıxır); 3) “Kоnqrеs Kitаbхаnаsının 

rüblük jurnalı” (“The Quarterly Journal 

of the Library of Congress”) (1943-cü 

ildən çıxır); 4) “Milli toplu kataloq” (“The 

Na  onal Union Catalog”) (1950-ci ildən 

çıxır). 2000-ci ildə AKK-nın 200 illiyi tən-

tənə ilə qeyd edilmişdir. AKK-nın dirеk-

tоrunu Sena  n  məsləhə    və razılığı ilə 

Birləşmiş  Ştatların Preziden    təyin  еdir. 

АBŞ  Kоnqrеsi nəzdindəki Kitabxana 

Mə sələləri üzrə Xüsusi Komitənin 

tabeliyində fəaliyyət göstərən bu kitаb-

хаnаnı Konqres maliyələşdirir. 1990-cı 

ildə AKK-nın illik büdcəsi 280 milyon 

dollar, 2000-ci ildə 330 milyon dollar, 

2009-cu ildə isə 600 milyon 417 min 

dollar olmuşdur. Son bir neçə ildə sürətlə 

inkişaf edən və  İnternetdə  ən böyük 

axtarış say  na çevrilən Google nadir ta-

pılan informasiyaların toplusundan ibarət 

İnternet kitabxanası – “Digital Dünya Ki-

tabxanası” qurmaq ideyası üçün AKK-ya 

3 milyon dollar ödəmişdir. Hazırda AKK 

Milli Digital Kitabxananın yaradılması 

layihəsi üzərində işləyir.

ABŞ  MİLLİ  BİBLİOQRAFİYASI – XIX 

əsrin ortalarından başlayaraq yaranıb 

inkişaf edir. Onun yaranma tarixi kitab 

 carə    fi rmaları  olan  Bauker  və Uilson 

fi rmalarının adı ilə bağlıdır. 1847-ci 

ildən başlayaraq bir sıra jurnallarda yeni 

kitablar haqqında məluma    əks etdirən 

daimi bölmə yaranır. 1872-ci ildən bu 

günə kimi davamlı işıq üzü görən Fridrik 

Leypoldtun təsis etdiyi “Nəşriyyat hə  ə-

liyi” jurnalı  nəşr olunur. F.Leypoldt eyni 

zamanda 1876-cı ildə Amerika Kitab-

xa naçılıq Assosiasiyasının (P.Bauker və 

---