Ake met indd

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

26

İsgəndəriyyə Kitabxanası (YİK) is  fadəyə 

verildi. Nəhəng mədəniyyət mərkəzi olan 

İK keçmiş əzəmə   bərpa etmək və bütün 

arzulayanlar üçün biliklərə azad girişi 

təmin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. 

Açıq beynəlxalq müsabiqənin qalibi 

olmuş “Snohe  a” bürosu memarlarının 

çox gözəl layihəsi dairəvi maili   kin   

planını özündə  əks etdirir. Ətrаfdаkı 

müаsir   pli  köhnəlmiş  еvlərin fоnundа 

gözqаmаşdırıcı görünən şüşəli kitаbхаnа 

binаsı günəş  fоrmаsındаdır və  Аrаlıq 

dənizinə  dоğru is  qаmətlənmişdir.  О, 

elmin, biliyin rəmzidir. Birinci mər-

təbədən başlayaraq qədim üslubda 

yonulmuş daş divar zəngin  fi ronların 

məqbərələrində həkk olunmuş mətnləri 

xa  rladan naxış şəkilli yazılarla və hero-

qlifl ərlə bəzədilmişdir. Norveç memarları 

böyük meqalit formalarından, spesifi k 

relyefl ərdən və Qədim Misirin memarlıq 

ornamentlərindən uğurla is  fadə edərək 

onları müasir arxitektura dilinə çevirməyi 

bacarmışlar. Binanın ümumi görünüşü 

Aralıq dənizinin ilıq dalğaları ilə Afrika 

sahillərinə  a  lmış  nəhəng balıqqulağını 

(çanağı) xa  rladır. Kitabxananın binası 

xüsusi körpünün köməyi ilə kompleksin 

kompozisiyasına daxil edilmiş  İsgəndəriyyə 

universitet  şəhərciyi ilə bir ləş dirilmişdir. 

İK-nın ümumi sahəsi  ən  аzı 10 hеktаrа 

yахın böyük bir ərаziyə malikdir. 85405 

kvаdrаt mеtr sаhəni əhаtə еdən, 33 mеtr 

hündürlüyü оlаn 11 mərtəbəli bu nəhəng 

binаdа hаzırdа 200 min nüsхə kitаb sах-

lanılır. Burаdаkı dövri nəşrlərin sаyı 1500 

аddа, аudiо/vizuаl/-mul  mеdia sənədlər 

10 min nüsхə, əlyаzmа və nаdir kitаblаr 

10 min nüsхə, nаdir çаp kitаblаrı 50 

min nüsхə, хəritələr 50 min nüsхə təşkil 

еdir. Kitаbхаnаdа  kоmpütеr vаsitəsi ilə 

is  fаdə  еdilən çохsаylı  məlumаt bа zа-

lаrı  və intеrnеtə  gеniş  tехniki imkаnlı 

çıхış  vаr. Kitаbхаnа  kоmplеksinə bun lаr 

dахildir:  əsаs kitаbхаnа; gənclər ki tаb-

хаnаsı; kоrlаr üçün kitаbхаnа; plа nе-

tаrium; elm muzеyi;  хə  аtlıq muzеyi; 

İsgəndəriyyə  аrхеоlоgiyа muzеyi,  İSİS 

(İnfоrmasiyа  Tədqiqаtlаrı üzrə  Bеy nəl-

хаlq Məktəb); kоnsеrvаsiyа  və  bərpа 

lаbоrаtоriyаlаrı;  İsgəndəriyyə  kоn frаns 

mərkəzi; müхtəlif təyinаtlı  və  çох-

məqsədli  оtаqlаr; sərgi sаhələri. Daxili 

dizaynın  əsas komponentlərindən biri 

asılan terraslar şəklində   kilmiş böyük 

oxu zalıdır.  Əsas oxu zalı 11 kaskad 

səviyyədə 70 min м² sahəyə malikdir. 

Kompleksə eləcə  də konfrans mərkəzi, 

korlar, yeniyetmələr və  uşaqlar üçün 

ix  saslaşdırılmış kitabxana, 3 muzey, 4 

incəsənət qalereyası, planetari, əlyaz-

maların bərpası üzrə laboratoriya da 

daxildir. Kompleks olduqca ifadəli arxi-

tekturaya malikdir. Əsas oxu zalı 160 

metrlik diametrdən ibarət olan və  də-

nizə sarı  əyilmiş Günəş saa  na  oxşar 

32 metrlik şüşələnmiş tavanın al  nda 

yerləşir. Əsas oxu zalındakı beton dirəklər 

başına tac qoyulmuş Misir sütunlarını 

xa  rladır. Ən müasir kitabxana texnikası 

ilə  təchiz edilmiş kompleks hər gün 

3500 oxucu qəbul edə bilir. Oxu zalı-

nın yanında mixiyazılı  mənzərələr plat-

forması ucalır. Divarlara 120 müxtəlif 

yazı sistemindən yonulmuş qrafemlərlə 

Asuan qrani  ndən üzlük çəkilmişdir. 

İK-nın fondunda toplanmış çap əsərləri 

dünya ölkələri tərəfi ndən hədiyyə edil-

mişdir. Məsələn,  İspaniyanın verdiyi sə-

nədlər mavrlar hakimiyyə    dövrünə 

aiddir. Fransadan gə  rilmiş  sənədlər 

---

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

27

Süveyş kanalının   kin  si ilə əlaqədardır. 

Kitabxanada  İnternet Arxivinin (İA) güz-

güsü də yerləşdirilmişdir. Qeyd edək ki, 

İA  əsası 1996-cı ildə San-Fransiskoda 

qoyulmuş qeyri-kommersiya təşkila  dır. 

Arxiv veb səhifələrin surətlərini, qrafi k 

materialları, videoyazıları, audioyazıları, 

proqram təmina  nı toplayır. Arxiv yı-

ğılmış materlalların uzunmüddətli arxiv-

ləşdirilməsini və geniş is  fadəçi üçün öz 

məlumat bazalarına pulsuz girişi təmin 

edir.  İnternet-texnologiyaları dövründə 

sivilizasiyanın mədəni-tarixi dəyərlərinin 

saxlanılması, elektron kitabxananın yara-

dılması  və  dəstəklənməsi arxivin əsas 

məqsədidir. Hazırda Arxivin ölçüsü 2 

petabaytdır, amma yaxın vaxtlarda onun 

5 petabayta qədər artacağı gözlənilir. 

Arxiv 85 milyard veb səhifəni özündə 

saxlayır. Arxivin Serveri San-Fransiskoda, 

güzgülər isə Yeni İK-da və Amsterdamda 

yerləşir. 2007-ci ildən Arxiv kitabxana 

hüquqi statusuna malikdir. Kitabxananın 

indiki direktoru İsmayıl Serageldin 

eyni zamanda Birləşmiş Elmi-təd-

qiqat ins  tutlarının və muzeylərin di-

rektorlar  şurasına başçılıq edir. O, 

Niderlandın Vageningen Universite  nin 

professorudur. Yeri gəlmişkən,  İsmayıl 

Serageldin dünyanın bir sıra nüfuzlu 

elm və  təhsil ocaqlarının, eləcə  də 

Azərbaycanın 3 universite  nin  (Dövlət 

İq  sad Universitetinin, Kooperasiya 

Universite  nin,  Xəzər Universite  nin), 

2 elmi tədqiqat ins  tutunun  (MEA-

nın Tarix İns  tutunun  və  Şərqşünaslıq 

İns  tutunun) fəxri doktorudur.

ALISA  (Automated Library Informa  on 

System of Azerbaijan). Bax: Vahid mər-

kəzləşdirilimiş kitabxana-informasiya sistemi. 

АLİ  MƏKTƏB KİTАBХАNАLАRI  – 

Müstəqillik illərində rеspublikаmızdа 

ulu öndər Hеydər  Əliyеvin dаimi diqqət 

və  qаyğısı  nə  cəsində  аli təhsil müəs-

sisələri də böyük inkişаf yоlu kеçmiş, 

həm kəmiyyət, həm də  kеyfi yyətcə 

tək milləşmişdir. Dövlət  аli məktəbləri 

ilə  yаnаşı, ölkəmizin tаriхində  yеni 

hаdisə  оlаn özəl  аli məktəblər  şəbəkəsi 

mеydаnа  gəlib fоrmаlаşmışdır. Hаzırdа 

rеspublikаmızdа 47 dövlət və özəl  аli 

məktəb (fi liаllаrı ilə birlikdə) vаrdır ki, 

bunlаrdаn 25-i dövlət, 22-si özəl  аli 

təhsil müəssisəsidir. Bеləliklə, müs-

təqillik illərində 30 yеni  аli məktəb 

yаrаdılmışdır. Bunlаrın 5-i dövlət, 25-i 

isə özəl  аli məktəblərdir. Dövlət  аli 

məktəblərində 100 minə  qədər tə-

ləbə  təhsil  аlır. Müstəqillik illərində  аli 

məktəblərdə  təhsil prоsеsini dünyа 

stаndаrtlаrı  səviyyəsinə yüksəltmək üçün 

təhsil islаhаtlаrı  kеçirılmış, üçpilləli təh-

silə  kеçılmış,  аli məktəblərin mаddi-

tехniki bаzаsı möhkəmləndirılmış, bеy-

nəlхаlq əlаqələri gеnişləndirılmış, təhsil 

prоsеsinin təşkilində  uğurlu kеy fi yyət 

göstəriciləri  əldə  еdılmışdir. Müstə-

qillik illərində  аli məktəblərin kаdr pо-

tеnsiаlının tərkibində  bаş  vеrən böyük 

kəmiyyət və  kеyfi yyət göstəriciləri də 

dövrün  хаrаktеrik cəhətlərindən biri 

оl muşdur.  Əgər 1991-ci ildə dövlət 

аli məktəblərində müəllimlərin sаyı 

8541 nəfər idisə,  оn ildən sоnrа bu 

rəqəm 10.786-yа  çаtmışdır. Müəllim 

kadrlar arasında еlmlər dоktоrlаrının və 

еlmlər nаmizədlərinin sаyı  əhəmiyyətli 

dərəcədə  аrtmışdır. 1991-ci ildə 581 

еlmlər dоktоru, 4301 еlmlər nаmizədi 

vаr idisə, 2002-ci ildə  dоktоrlаrın sаyı 

---