Ake met indd

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

24

müəyyən  ənənələr və tarixi şərh təc-

rübəsi olmuşdur.  Əsər strukturuna görə 

3 hissədən ibarətdir. Birinci hissə Bibliya 

tarixi ilə başlayır. Mənbədəki məlumata 

görə, mənşəcə Yafəs soyundan olan 

albanlar bu soyun Getarilər nəslinə 

mənsubdurlar. Ermənilər isə başqa bir 

nəsildən – Foqarmadan (Toqarmadan) 

törəmələrdir. Qaynaqda albanların adı 

yazısı  olan  15  xalqın sırasında çəkilir. 

Ölkənin tarixi coğrafi yası – coğrafi  

təsvir, təbii sərvətlərin xarak 

terizə 

edilməsi, ölkə hüdudlarının dəqiq 

göstərilməsi ilə  təqdim edilmişdir. IV 

fəsildən Albaniyanın real tarixinin 

şərhinə başlanır. Yerli hakim olan Aran 

ölkənin ilk hökmdarı adlandırılır, ondan 

sonra söhbət Arşakilər sülaləsindən 

olan alban hökmdarları haqqında gedir. 

Birinci kitabda xris  anlığın yayılma 

tarixi mühüm yer tutur; V əsr Aquen 

məclisinin kilsə qanunları haqqında 

məlumat verilir. Birinci kitab hunların 

ölkəyə hücumunun təsviri ilə başa ça  r. 

İkinci kitab 552-ci ildən başlayır və 711-

ci il hadisələri ilə tamamlanır. Burada 

Sasani-Bizans, Sasani-Ərəb müharibələri 

təsvir edilir, alban hökmdarı Cavanşirin 

bu müharibələrdə  iş  rakı  qələmə alınır. 

Mehranilərin tarixi, xüsusilə Cavanşirin 

və Varaz Tirida  n hakimiyyə   əks etdirilir, 

alban katolikosu Vironun fəaliyyə   gös-

tərilir. Üçüncü kitab ərəblərin tarix səh-

nəsinə çıxmalarına, 698-ci ildən 877-ci ilə 

qədər Albaniya, Ermənistan və İberiyaya 

hücumlarına həsr olunub. Daxildə baş 

verən hadisələrdən – Varaz Tirida  n 

hakimiyyə  nin son illəri, hunlarla qarşı-

lıqlı münasibətlər, alban katolikosu Nerses 

Bakurun fəaliyyə    əks olunub. Kitab 

X  əsr hadisələri, alban hökmdarları 

və katolikoslarının siyahısı ilə başa 

ça  r. Əsərin rus dilinə  tərcüməsini hə-

yata keçirən erməni alimləri ciddi 

elmi təhrifə yol vermiş, alban tarixinin 

tədqiqində mühüm əhəmiyyəti olan 

xeyli hissəni qəsdən ya mətndən çıxar-

mış, ya da saxtalaşdırmışlar. Ç.Dovse   

bu cəhətə diqqət ye  rmiş  və haqlı 

olaraq göstərmişdir ki, ça  şmayan par-

çaların  əhəmiyyətini bütün alimlər 

e  raf  etməlidirlər. Həmin buraxılmış 

par 

çada bu vaxtadək mənşəyi aydın 

olmayan alban knyazı Səhl ibn Sunba  n 

genealogiyası verilir; bu parça, həmçinin 

Babəkin  ərəb və Bizans mənbə lə-

rində göstərilən  əsiralınma tarixini 

təsdiq edir. Ç.Dovse    tərəfi ndən nəşr 

edilmiş “Alban tarixi” K.Patkanovun 

nəş rindən  əsaslı surətdə  fərqlənir. 

K.Patkanov J.Şaxatuniyə  məxsus təkcə 

bir  əlyazmasının surə  ndən köçürülmüş 

materialdan is  fadə edərək “Tarix”i rus 

dilinə  tərcümə etmişdir. Ç.Dovse    isə 

“Tarix”i ingilis dilinə  tərcümə edərkən 

dünyanın müxtəlif kitabxanalarında sax-

lanılan 40-a yaxın  əlyazmanı, həm-

çinin nəşr olunmuş  mətnləri bir-biri ilə 

tutuşdurmuşdur. “Alban tarixi” əsərini 

Azərbaycan türkcəsinə akademik Ziya 

Bünyadov tərcümə etmişdir.

ALBANİYA MİLLİ  KİTABXANASI – 

ölkənin paytax   Tirana şəhərində yerləşir 

və rəsmi olaraq, 1922-ci il dekabr ayının 

10-da təşkil edilmişdir. Kitabxana Alban 

dövlə  nin mühüm milli mədəniyyət ins-

 tutudur. Kitabxana 2 binada yerləşir, 

Turizm, Mədəniyyət , Gənclər və İdman 

Nazirliyinin rəhbərliyi al  nda  fəaliyyət 

---

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

25

göstərir. Kitabxananın fondu təxminən 1 

mln. nüsxə ədəbiyyatdan ibarətdir.

ALEKSANDRİYA KİTABXANASI, YENİ 

İSGƏNDƏRİYYƏ  KİTABXANASI  (İK) 

– An  k  İsgəndəriyyə Kitabxanasının 

yerində yeni kitabxananın   kin  si ideyası 

1970-ci illərin  əvvəllərində yaranmışdır. 

Bu ideyanın müəllifl əri  İsgəndəriyyə 

Universite  nin professorları idi. XX əsrin 

80-ci illərindən bаşlаyаrаq İsgəndəriyyə 

Kitаbхаnаsının dünyа  mədəniyyə  ,  elm 

və  təhsili üçün fövqəlаdə  əhəmiyyə   

nə zərə  аlınаrаq, Misir hökumə  nin  хü-

susi prоqrаmı  və YUNЕSKО-nun  аyırdığı 

vəsаit hеsаbınа  yеnidən çiçəklənməsi 

və  bеynəlхаlq  əhəmiyyətli kitаbхаnа 

kimi bərpаsı üzrə  işlərə  bаşlanılmışdır. 

İK-nın maliyyələşdirilməsi haqqında 

mə sələ Misirin Asuan şəhərində keçi-

ri lən konfransda həll edilmişdi.  İraqın, 

Səudiyyə  Ərəbistanının və Birləşmiş 

Ərəb  Əmirliklərinin hökumətləri cəmi 

65 mln. ABŞ dolları, daha 26 ölkə 27 

mln. dollar, Misir hökuməti isə 120 

mln. dollar ayırmışdı. Layihənin maliy-

yələşdirilməsində YUNESKO da iş   rak 

edirdi. YUNESKO öz maddi dəstəyi ilə 

yalnız bu binanı – simvolu bərpa etməyi 

deyil, həm də Misirin ən böyük şəhərində 

yeni mənəvi həyat mərkəzi yaratmağı 

nəzərdə tuturdu. Ar  q  İK-nın   kin  si 

üçün torpaq sahəsi ayrılmış  və 1988-ci 

ildə YUNESKO-nun o vaxtkı preziden   

yeni kitabxananın inşa olunacağı yerə 

özül daşı qoymuşdu.  İK-nın bərpаsı 

işin də  АBŞ  Kоnqrеs Kitаbхаnаsının ki-

tаbхаnа  işinin dirçəldilməsi sаhəsində 

tа nınmış  lаyihələrindən biri оlаn “Аmе-

rikа yaddaşı” prоqrаmı  dа  хüsusi rоl 

оy nаmışdır. 1989-cu ildə Misirdə yeni 

İK-nın layihəsi üzrə elan olunmuş 

beynəlxalq müsabiqədəki qələbə bu 

kiçik emalatxanaya dünya şöhrə   qazan-

dırmışdır. Emalatxananın işləri arasında 

Berlində Norveç səfi rliyinin,  Marseldə 

INMED neyro-biologiyası  İns  tutunun 

binaları  və digər   kililər xüsusilə  fərq-

lənir. “Snohe  a”nın yartdığı  ən parlaq 

əsərlərindən biri 1995-2001-ci illərdə 

Afrika qitəsində, Misirdə  İK-sı üçün inşa 

etdiyi bina olmuşdur. 1992-ci ildə  İK-

nın   kin  si  üzrə ilkin hazırlıq işlərinə, 

1995-ci ildə isə  əsas işlərə başlanıldı, 

2001-ci ildə inşaat başa çatdırıldı. 

2002-ci il оktyаbr  аyının 17-də bir çox 

xarici dövlət rəhbərlərinin iş  rakı ilə 

kitabxananın təntənəli açılışı oldu. Aralıq 

dənizinin sahilində, Misirin İsgəndəriyyə 

şəhərində  qədim zamanlarda dağıdılmış 

köhnə kitabxananın yerində müasir 

Aleksandrina Kitabxanası  və ya Yeni 

---