-fesil-1: Info10-(1). qxd

PRAKTİKUM.

CƏDVƏLLƏRARASI ƏLAQƏLƏR. 

VERİLƏNLƏRİN DAXİL EDİLMƏSİ VƏ UZAQLAŞDIRILMASI

•  Cədvəlin strukturunu necə dəyişdirməli

• Relyasiyalı verilənlər bazası nədir

• Cədvəllərarası əlaqələri necə qurmalı

• Cədvələ verilənləri necə daxil etməli və necə uzaqlaşdırmalı

Cədvəlin yaradılması texnologiyası əvvəlki cədvəllərdəki kimidir. 

1. 

Map verilənlər bazası faylını ta pın

və onu qoşa çıqqıldadın.

Ve ri lən lər

bazasının baş pəncərəsi açılacaq

(bax şəkil 2.2).

2. 

Yeni cədvəl yaradın.

3. 

Yaşayış məntəqələri cədvəlinin st ruk-

turuna əsasən (bax səh.23)  sa hə lərin

ad larını daxil edin və on la rın tipləri-

ni gös tərin.

4. 

Açar sahəni müəyyən edin.

5.

Sahələrin xassələrini aşağıdakı cəd -

vələ uyğun göstərin.

6.

Cədvələ Yaşayış məntəqələri adını verin və onu qapadın.

1. 

Ölkələr cədvəlini konstruktor rejimində açın. Bunun üçün verilənlər baza-

sının baş pəncərəsində Ölkələr cədvəlini seçin, sonra isə alətlər zolağında

Design düyməsini çıqqıldadın

(şəkil 2.4). 

ÇALIŞMA

2.

Cədvəlin strukturunun dəyişdirilməsi

Sahənin adı

General vərəqəsi

MəntəqəninAdı

CoğrafiEnlik

CoğrafiUzunluq

MəntəqəninTipi

Əhalisi

Sahənin ölçüsü 20

Sahənin ölçüsü Decimal

Sahənin ölçüsü Decimal

Sahənin ölçüsü 10

Sahənin ölçüsü Decimal

Relyasiya 

Cədvəllərarası əlaqə

Aparıcı cədvəl – Asılı cədvəl

“Birin birə”

“Birin çoxa”

“Çoxun birə”

“Çoxun çoxa”

S

Ö

Z

L

Ü

K

ÇALIŞMA

1.

Yaşayış məntəqələri cədvəlinin yaradılması

2.4.

28

---

2.

İnternetÜnvanı sahəsini çıqqıldadın. 

Bu sahə aktiv olacaq.

3. 

Alətlər zolağındakı 

Design Rows düyməsini çıqqıldadın.

Boş sətir

yaranacaq.

4. 

Field Name sütununda yeni sahənin adını (QitəninKodu) daxil edin və onun

tipini 

Number göstərin. 

5. 

Cədvəli qapadın və saxlayın.

Şəkil 2.4. Verilənlər bazasının baş pəncərəsi

Eyni qayda ilə Yaşayış məntəqələri cədvəlinə yeni sahə (ÖlkəninKodu) əlavə

edin və onun da tipini 

Number göstərin.

Adətən, verilənlər bazasında iki və daha çox cədvəl olur və bu cədvəllər

arasında müəyyən əlaqə yaradılır. Məsələn, baxdığımız misalda Qitələr ilə

Ölkələr, eləcə də Ölkələr ilə  Yaşayış məntəqələri cədvəlləri arasında belə bir

əlaqə mövcuddur. Belə ki, hər bir ölkə müəyyən qitədə, hər bir yaşayış məntəqəsi

isə müəyyən ölkədə yerləşir. 

Cədvəllər arasında müəyyən əlaqələrin olduğu verilənlər bazasına rel ya si ya -

lı (əlaqəli) verilənlər bazası deyilir. 

Verilənləri cədvələ daxil etdikdən sonra da cədvəlin strukturunu dəyişmək olar.

2.

VERİLƏNLƏR

BAZASI

29

---

“Relyasiya” termini ingilis dilindəki relation  (münasibət, əlaqə) sözündən

yaranıb. İki cədvəl bir-biri ilə əlaqələndirildikdə aşağıdakı dörd mümkün əlaqə -

dən biri əmələ gəlir.

• “Birin birə” [One-To-One]. Belə əlaqə zamanı birinci cədvəlin bir

yazısı o biri cədvəlin yalnız bir yazısı ilə əlaqələnir. Bu, ən sadə

əlaqədir və ondan az-az hallarda istifadə olunur. 

• “Birin çoxa” [One-To-Many]. Birinci cədvəlin bir yazısı ikinci cəd-

vəlin  çoxlu yazısı ilə əlaqələnir. Məsələn, bir qitədə çoxlu sayda

dövlət yerləşə bilər. 

• “Çoxun birə” [Many-To-One]. Birinci cədvəlin çoxlu yazısı ikinci

cədvəlin bir yazısı ilə əlaqələnir. 

• “Çoxun çoxa” [Many-To-Many]. Bu halda birinci cədvəlin çoxlu yazısı

ikinci cədvəlin çoxlu yazısı ilə əlaqələnir. Belə əlaqə növü çox dolaşıq

olduğundan, verilənlər bazasında onu yaratmağa icazə verilmir. 

1. 

Tools Relationships menyu komandasını seçməklə Relationships pən -

cərəsini açın.

Eyni zamanda 

Show Table dialoq boksu da açılacaq.

2. 

Ardıcıl olaraq hər bir cədvəli seçdirin və 

Add düyməsini çıqqıldadın.

3.

Dialoq boksunu qapadın. 

Relationships pəncərəsində üç kiçik düzbucaqlı

pəncərə yaranacaq. Hər pəncərənin başlığında uyğun cədvəlin adını görə -

cəksiniz. Açar sahələr qalın şriftlə seçdirilmişdir.

4.

Hər bir pəncərənin ölçülərini elə dəyişin ki, cədvəlin adı və bütün sahələri

tam görünsün.

5. 

Cədvəlləri nümunəyə uyğun yerləşdirin

(şəkil 2.5).

6. 

Cədvəllər arasında əlaqə yaratmaq üçün göstəricini Qitələr cədvəlinin Qi -

tə ninKodu açar sahəsinin üzərinə aparın, siçanın düyməsini basın və onu

Ölkələr  cədvəlinin  QitəninKodu sahəsinə doğru hərəkət etdirin. Sahənin

üzərinə çatdıqda siçanın düyməsini buraxın.

Hər şeyi düzgün etdinizsə,

Edit Relation ships  pəncərəsi açılacaq (şəkil 2.6). Bu pəncərədə əlaqəli

cədvəllərin və əlaqələndirilən sahələrin ad ları verilib. Solda aparıcı cədvəl,

sağda isə asılı cədvəl göstərilir. Pəncərənin aşa ğı hissəsində cədvəllərarası

əlaqənin (münasibətin) tipi verilib (“One-To-Many” – “Birin çoxa”).

ÇALIŞMA

3.

Cədvəllər arasında əlaqələrin yaradılması

30

---