-fesil-1: Info10-(1). qxd
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
3. Lazım olan şablon seçildikdən sonra Easy Web Site Builder (Sadə Veb- sayt Qurucusu) başladılır (şəkil 3.8). Burada ( Your Site Goals) müəyyən təyinatlı səhifələrin siyahısı verilib ki, onlardan istədiyinizi veb-sayta qoş- maq olar. Bunun üçün hər bir adın önündəki yoxlama boksunu qeyd edib, sonda
OK düyməsini çıqqıldadın. Şəkil 3.8. Sadə Veb-sayt qurucusu Veb-sayta sonradan da yeni səhifə artırmaq olar. Bunun üçün Insert menyusunun Page bəndini çıqqıldadın. Açılan Insert Web Page dialoq boksunda artırmaq istədiyiniz səhifənin növünü seçin və OK düyməsini çıqqıldadın. 78
4. Ekrana
Personal Information dialoq boksu çıxarsa, uy ğun sahələri dol durun və OK düyməsini çıqqıldadın (şəkil 3.9). Burada özünüz, işiniz, yaxud çalışdığınız qurum haqqında məlumatlar toplanıb. Bu məlumatları bir dəfə yazıb saxlasanız, onları hər dəfə daxil etməyə lüzum qalmayacaq.
Personal Information dialoq boksu Insert menyusunun Personal Information bəndinə daxil olmaqla istədiyiniz fərdi məlumatı nəşr məhsuluna əlavə edə bilərsiniz. 3. NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 79
5. Proqramın baş pəncərəsinin sol hissəsində yerləşən Web Site Options tapşırıqlar paneli veb-saytın yaradılmasına yardım üçün nəzərdə tutulub. Naviqasiya sahəsi saytın başqa səhifələrinə hiperistinadı təmin edir. Əgər naviqasiya sahəsini solda, əlaqəli səhifələrin başlıqlarını isə hər səhi fə nin aşağısında yerləşdirmək lazımdırsa, onda Navigation bar bö lümündə Vertical and Bottom variantını seçin. Əgər naviqasiya sahə sinin yalnız sol tərəfdə əks olunmasını istəyirsinizsə, onda Vertical Only variantını seçin. Bottom Only variantını seçdikdə naviqasiya zolağı yalnız səhifənin aşağısında olacaq. Əgər, ümumiyyətlə, naviqasiya sahələrinin olmasını istəmirsinizsə, None variantını seçin. 80
6. Web Site Options tapşırıqlar panelində Color Schemes bəndini çıqqıl- dadın. Bu zaman siz mövcud rəng sxemlərindən birini seçə, yaxud Custom
color scheme bəndini çıqqıldatmaqla öz rəng sxeminizi yarada bilərsiniz. Yaratmış olduğunuz rəng sxemini sonradan istifadə üçün yazıb saxlaya bilərsiniz. Bunun üçün Color Schemes dialoq boksunda (bax şəkil 3.3) Save Scheme düyməsini çıqqıldadın, rəng sxeminizə ad verin, sonra iki dəfə
OK düyməsini çıqqıldadın. 3.
NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 81
7. Font Schemes bəndini çıqqıldadın. Mövcud şrift sxemlərindən birini se - çin, yaxud Styles and Formatting bəndini çıqqıldatmaqla öz sxeminizi yaratmaq rejiminə keçin. Veb şrift sxemlərindən istifadə etməklə siz öz veb-saytınıza professional görünüş vermiş olursunuz. Microsoft Publisher 2003 proqramı 10 şrift sxemi təklif edir. 8. Faylı saxlamaq üçün File menyusunda Save As komandasını seçin.
Fayla ad verib, Save düyməsini çıqqıldadın. 82
1. Microsoft Publisher proqramını başladın. 2. Yazıb saxlamış olduğunuz veb-sayt faylını açın. 3. Format menyusunda Background komandasını seçin. 4. Rəng nümunəsini Background tapşırıqlar sahəsinin Apply a backgro und, yaxud
More colors bölümündə seçin. ÇALIŞMA 10. Fon görüntüsünün və fon səsinin əlavə olunması 3. NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 83
5. Əgər fon üçün əlavə naxışlardan istifadə etmək istəyirsinizsə, tapşırıqlar sahəsinin aşağı hissəsində More backgrounds sətrini çıqqıldadın. Fill Effects dialoq boksu açılacaq (şəkil 3.10). Şəkil 3.10. Fill Effects dialoq boksu 6. Dəyişikliklər etdikdən sonra OK düyməsini çıqqıldadın.
Tapşırıqlar sahəsində Background sound bəndini çıqqıldatsanız, siz veb- say ta musiqi, yaxud səs effekti əlavə etmək imkanı əldə edəcəksiniz (bax şəkil 3.11). Yadda saxlayın ki, səs fayllarının həcmi, adətən, böyük olur və onların yüklənməsi çox vaxt apara bilər. 84
Şəkil 3.11. Veb-sayta səsin əlavə edilməsi 8. Səsi əlavə etmək üçün Browse düyməsini çıqqıldadın. Qoşmaq istədiyiniz səs faylını tapın. Həmin faylın adını, sonra isə Open düyməsini çıqqıldadın.
Əgər əlavə olunan səsin kəsilmədən təkrarlanmasını istəyirsinizsə, Loop fo rever variantını seçin. Yox, əgər qoşulmuş faylın müəyyən sayda səslən- məsini istəyirsinizsə, Loop variantını seçin və mətn boksunda təkrarlan- maların sayını göstərin. Sonda OK düyməsini çıqqıldadın. 10. Veb-saytı Microsoft Publisher formatında saxlayın. 1. Publisher proqramında veb-sayt faylını hansı formatlarda saxlamaq olar? 2. Veb-sayt üzərində iş başa çatmayıbsa, nə üçün onu Publisher formatında saxla- maq lazımdır? 3. Müxtəlif şablonlardan istifadə etməklə veb-saytlar yaradın. Hansı variantlı səhi - fələrin gərəkli olub-olmamasını müəyyənləşdirin. Veb-saytlarda səs müşayiəti məqsədilə səs fayllarının populyar .mp3 formatından istifadə etmək olmaz. Buna görə də, bu məqsədlə uzantısı .mid, .midi, yaxud .wav olan fayllar seçmək lazımdır. 3. NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 85
PRAKTİKUM. VEB-SAYT ÜZƏRİNDƏ İŞ • Veb-sayta yeni səhifələri necə artırmalı • Hiperistinadlar necə yaradılır • Qrafik obyekti hiperistinada necə çevirmək olar • Veb-saytı HTML formatında necə saxlamalı
Microsoft Publisher proqramını başladın. 2. Yaddaşda saxlamış olduğunuz veb-sayt fayllarından birini açın. 3. Insert menyusunda Page komandasını seçin, yaxud Web Site Options tap şı rıqlar sahəsinin aşağı hissəsində yerləşən Insert a Page sətrini çıqqıl- dadın. Insert Web Page dialoq boksu açılacaq (şəkil 3.12). Şəkil 3.12. Insert Web Page dialoq boksu ÇALIŞMA 11. Veb-sayta səhifələrin artırılması 3.5. 86
4. Select a page type siyahısından istədiyiniz növ səhifəni seçin. Bu yeni sə hifəyə keçid üçün saytın başlanğıc səhifəsində düymə yerləşdirmək istə - yirsinizsə, Add hyperlink to navigation bars yoxlama boksunu qeyd edib,
More düyməsini çıqqıldadın. Insert Page dialoq boksu açılacaq (şəkil 3.13).
Insert Page dialoq boksu 5. Number of new pages sahəsində əlavə olunacaq yeni sə hifələrin sayını gös tərin və cari səhifədən əvvəl ( Be fo re current page), yaxud cari sə hi - fə dən sonra ( After cur rent page) variantını seçin. 6. Options bölümündə Duplicate all objects on page va riantını seçin və obyektlərin haradan köçürüləcəyi səhifənin nömrəsini qeyd edin. Əgər yeni səhifəyə formatlama elementlərini qoşmağa gərək yoxdursa, yəni boş səhifə yaratmaq lazımdırsa, onda Insert blank pages variantını seçin. Yox, əgər yeni səhifəyə yalnız mətn sahəsi əlavə etmək istəyirsinizsə, Create one text box on each page variantını seçin. 7. OK düyməsini çıqqıldadın. 8. Veb-saytı Microsoft Publisher formatında saxlayın. 3. NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 87
Bir səhifədə olan hər hansı mətn blokunu, yaxud görüntünü veb-saytın başqa bir səhifəsi ilə əlaqələndirmək olar. 1. Başqa səhifə ilə əlaqələndirmək istədiyiniz görüntünü çıqqıldadın, yaxud mətn blokunu seçdirin.
Insert menyusunda Hyperlink komandasını seçin, yaxud alətlər zolağında - kı Insert Hyperlink düyməsini çıqqıldadın. Uyğun dialoq boksu açı - lacaq (şəkil 3.14). Şəkil 3.14. Insert Hyperlink dialoq boksu 3. Insert Hyperlink dialoq boksunun Link to bölümündə Place in This Do - cu ment simgəsini çıqqıldadın.
Bu hiperistinadla əlaqələndirmək istədiyiniz səhifəni sağdakı siyahıdan se çin. 5. OK düyməsini çıqqıldadın. 6. Veb-saytı Microsoft Publisher formatında saxlayın. Hiperistinad, başqa faylla əlaqəli olan və siçanın çıqqıltısına reaksiya verən seçdirilmiş obyektdir. ÇALIŞMA 12. Hiperistinadların yaradılması 88
Mətnin hər hansı hissəsi – cümlə, ayrıca söz, hətta bir simvol da hiperisti- nad ola bilər. Bəs qrafik görüntünün müəyyən hissəsi də hiperistinad ola bilərmi? Bu məqsədlə Hot Spot alətindən istifadə etmək olar. 1. Müəyyən bir hissəsinə hiperistinad verəcəyiniz qrafik obyekti çıqqıldadın. 2. Proqramın baş pəncərəsinin sol qırağı boyunca yerləşmiş Objects alətlər zo lağında Hot Spot düyməsini çıqqıldadın.
Siçanın göstəricisini qrafik obyektin istinad verəcəyiniz hissəsinə apa rın və sol düyməni basılı saxlayaraq, həmin hissəni əhatə edəcək düzbucaqlı çəkin. Insert Hyperlink dialoq boksu açılacaq (bax şəkil 3.14). 4. Insert Hyperlink dialoq boksunda mövcud fayla, veb-səhifəyə, yaxud yeni yaradılan saytın səhifəsinə hiperistinad yaradın.
OK düyməsini çıqqıldadın. 6. Qrafik obyektin üzərində Hot Spot alətinin çərçivəsi görünəcək.
Əgər çərçivə qrafik obyektin hiperistinad yerləşdirilən hissəsini tam əhatə etmirsə, onun ölçülərini və yerini dəyişdirin.
Veb-saytı Microsoft Publisher formatında saxlayın. 1. File menyusunda Web Page Preview komandasını seçin. Bu zaman av - tomatik olaraq Internet Explorer, yaxud başqa bir brauzer başladılacaq və pəncərədə veb-saytın başlanğıc səhifəsi əks olunacaq.
Düzgün işləyib-işləməməsinə əmin olmaq üçün bütün hiperistinadları yox - layın.
Veb-səhifəyə qabaqcadan baxış ÇALIŞMA 13. Qrafik obyektin bir hissəsinin hiperistinada çevrilməsi 3. NƏŞR MƏHSULLARININ YARADILMASI 89
Artıq qeyd olunduğu kimi, veb-saytı Internetdə yerləşdirənədək Microsoft Publisher formatında saxlamaq lazımdır. Bu format veb-saytı redaktə etməyə və ona hər hansı dəyişikliyi əlavə etməyə imkan verir. Veb-sayt üzərində işi bitirdikdən sonra onu HTML formatına çevirmək lazımdır, çünki Dünya Hörümçək Toru, məhz, bu formatı dəstəkləyir. Yaradılmış veb-saytı HTML formatına çevirməmişdən öncə bütün son də - yişiklikləri yazıb, Microsoft Publisher formatında saxlamaq lazımdır. Bu çox önəmlidir, çünki HTML formatında olan sənədi Microsoft Publisher proqramı vasitəsilə redaktə etmək olmur.
File menyusunda Publish to the Web komandasını seçin. Uyğun dialoq boksu açılacaq. 2. File name sahəsində faylın adının necə yazıldığını yoxlayın. Sizə in - dex.htm adı təklif olunacaq. Yaxşı olar ki, bu adı saxlayasınız, çünki index.htm, default.htm və ya home.htm kimi adlar susqunluqla veb- sayt ların başlanğıc səhifəsinin adı kimi qəbul edilir. 3. Save düyməsini çıqqıldadın. 4. Veb-saytın necə işlədiyini yoxlamaq üçün HTML faylını saxladığınız qovluğa keçin və onun adını qoşa çıqqıldadın.
Veb-saytın HTML formatında saxlanması 90
4 VEB - PROQRAMLAŞDIRMA HTML
........................................................................................................................................ 92
PRAKTİKUM. HTML-FAYLLARIN YARADILMASI VASİTƏLƏRİ ............................................. 97 VEB-SAYT LAYİHƏSİ ............................................................................................................ 101
4.3. 4.2. 4.1. HTML • HTML dili nə üçün lazımdır • Hipermətn nədir və bu, adi mətndən nə ilə fərqlənir • HTML-sənəd nəyə oxşayır • Ən sadə HTML-sənədlərini yaratmaq üçün hansı teqlərdən istifadə olu nur Kompüterlərin qlobal İnternet ilə əlaqəsi çox zaman telefon şə bəkəsi vasi - təsilə həyata ke çiri lir. Təəssüf ki, informa siyanın telefon şəbəkəsi ilə ötürülmə sürəti o qədər də böyük deyil. Buna görə də, vahid zamanda göndərilən simvol- ların miqdarını, başqa sözlə, trafiki azaltmaq üçün sənədin özünü deyil, onun xüsusi dildə təsvirini göndərmək qərara alınmışdır. Veb-səhifələrə baxmaq üçün nəzərdə tutulmuş proqram – brauzer aldığı təsvirin əsasında sənədin özünü for- malaşdırır. Elektron sənədləri təsvir etmək üçün
zırlanmışdır. Sənədin bu dildə ya zıl -
malaşdırmaqla və illüstrasiyaları uy - ğun yerlərə qoymaqla sənədi yenidən yaradır. HTML (HyperText Markup Language, hipermətnin nişanlama dili) – Dünya Hörümçək Torunun dilidir. Hər dəfə veb-səhifəni açarkən, əslində, HTML dilində yazılmış sənəd açılmış olur. Bütün veb-sənədlər HTML dilinin köməyilə format- lanmışdır və sənədin bir səhifəsindən digərinə keçmək üçün nəzərdə tutulmuş hiper istinadlar da HTML dilinin vasitəsilə yaradılmışdır. Veb-səhifələrdə rast gəlinən rəngli şəkilləri, doldurmaq üçün nəzərdə tutulan müxtəlif formaları və qaçan sətirləri də HTML dilinin sayəsində görmək olur.
adi mətndən nə ilə fərqlənir? Ensiklopedik lüğəti yada salın. Hər hansı anlayışı izah edən mətndə bu lüğətdə izahı olan hər hansı sözə rast gəlinirsə, onda hə min söz seçdirilir; siz həmin sözü tapa və uyğun mətni oxuya bilərsiniz. Belə seç - dirilmiş sözə, adətən, istinad deyilir. İstinad seçdirilmiş söz və ya sözlər haqqın- da əlavə informasiya almağa imkan verir. Hipermətn də belə təşkil olunub. Adi mətnin oxunma texnikası belədir: bir səhifə oxunduqdan sonra növbəti səhifəyə keçilir. Hipermətn texnologiyasında isə heç bir oxuma ardıcıllığı yox- Hipermətn İstinad
Hiperistinad S Ö Z L Ü K “Hipermətn” terminini ilk dəfə 1969-cu ildə Ted Nelson təsvir edib. Hipermətn şəklində hazırlanmış informasiya ilə yalnız kompüterdə işləmək olar. Onun kağız üzərində dəqiq surətini almaq mümkün deyil. 4.1. 92
4. VEB
-PROQRAMLAŞDIRMA 93 dur: hiperistinaddan istifadə etməklə bir səhifədən başqasına asanlıqla keçmək mümkündür. Çox zaman istinad mətnin rəngini fərqləndirmək, yaxud altından xətt çəkmək lə seçdirilir (şəkil 4.1). Bu halda həmin istinada hiperistinad, yaxud hiper əlaqə deyilir. Ayrıca söz, cümlə, yaxud qrafik obyekt hiperistinad ola bilər. Siçanın göstəri- cisini hiperistinadın üzərinə apardıqda, o, formasını dəyişir.
Hiperistinadların köməyilə hipermətn çoxlu sayda sənədi bir-biri ilə bağlayır. HTML dilinin köməyilə uzantısı
, yaxud
.htm olan mətn faylı yaradılır. Hiperistinad, başqa faylla əlaqəli olan və siçanın çıqqıltısına reaksiya verən seçdirilmiş obyektdir. 94 Belə fayla HTML-fayl deyilir. Şəkildə veb-səhifə və ona uyğun HTML-fayl gös - tərilmişdir (şəkil 4.2).
HTML dili baxımından hipermətn, xüsusi nişanlama kodları olan mətndir. Adətən, nişanlama kodu əvəzinə teq terminindən istifadə olunur.
Teq həmişə açan künc mötərizə (< işarəsi) ilə başlayır və bağlayan künc mötərizə (> işarəsi) ilə bitir. Teqin yazılışında böyük və kiçik hərflərin fərqi yox- dur, yəni , və ya eyni teqlərdir.İndi istifadəsi vacib olan bir neçə teqlə – sənədin HTML-sənəd olduğunu göstərən teqlə, başlıq teqi ilə, sənədi məntiqi hissələrə ayıran teqlərlə tanış olaq. HTML-faylları yadda saxlayarkən faylın uzantısının .html və ya .htm olması çox önəm- lidir. Bu halda sənədin hansı sənəd olmasını asanlıqla müəyyən etmək olar. Veb-brauzerlərdə belə faylları açarkən, brauzer onları adi mətn kimi yox, məhz, veb- səhifə kimi tanıyacaq və düzgün əks etdirəcək. Müxtəlif veb-brauzerlər HTML-sənədləri həmişə eyni cür əks etdirmir. Onların görünüşü şriftlərə, rənglərə, ölçülərə və s. görə fərqlənir. Buna görə də HTML- sənədə fiziki deyil, məntiqi sənəd kimi baxmaq lazımdır. Başqa sözlə, sənədin görünüşü ona baxılan proqramdan və kompüterin sinfindən asılı olaraq dəyişir. teqi. Hər bir HTML-sənədi teqi ilə başlayıb, onunla da qurtarmalıdır. Bu teqlər sənədin HTML-sənəd olduğunu göstərir. Sənəddə daha nələrin verilməsindən asılı olmayaraq, bu teqlər sənədə mütləq daxil edilməlidir.
Mənim ilk HTML-sənədim və teqləri. Bütün HTML-sənədlər iki məntiqi hissəyə – başlığa və gövdəyə (yəni sənədin özünə) bölünür . Veb-brauzer sənədi düzgün əks etdirmək üçün bu hissələri bir-birindən ayırmalıdır. Ümumiyyətlə, HTML- sənədin başlığı sənəd haqqında əsas məlumatı, gövdəsi isə sənədin məzmununu əks etdirir. Ona görə də əvvəlki misala başlanğıc və son teqlərini (teqcütlərini) əlavə edək. burada başlıq yerləşir Mənim ilk HTML-sənədim teq cütlərinin yerləşməsindən göründüyü kimi, müxtəlif teqləri bir sətirdə də yazmaq olar. Sənədin məntiqi bölünməsini tamamlamaq üçün onun gövdəsinin başlanğıcı- na və sonuna teqlərini (teqlər cütünü) əlavə etmək lazımdır, çünkibütün HTML-sənədlərin başlığı (head) olduğu kimi, gövdəsi (body) də olmalıdır:
burada başlıq yerləşir Mənim ilk HTML-sənədim və Mənim ilk HTML-sənədim Fayl nədirWindows’da həm verilənlərə, həm də proqramlara va - hid yanaşma var. Orada istifadəçinin rastlaşdığı 4. VEB -PROQRAMLAŞDIRMA 99
hər şeyə obyekt kimi baxılır və hər bir obyekt ki - mi on lar da parametrlərlə və hərəkətlərlə xa rak te - rizə olu nur. Windows sisteminin əsas obyektlərindən biri fayldır. Fayl diskdə saxlanılan hər hansı informasiyadır. Faylda proqram, əməliyyat sisteminin özünün bir hissəsi və ümu- miyyətlə, hər hansı verilənlər ola bilər. Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|