Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi

293
u ramaması, sudakı flora v  fauna üçün  lveri li
raitl rin yaradılması v
s. m s l l r üçün me  meliorativ, aqrote niki, hidrote niki v  s. t dbirl r
görülür;  üsusi su mühafiz  me  zonaları yaradılır. Su qanunvericiliyinin 
saslarında su ehtiyatlarının z r rli t sirl rin  qar ı t dbirl rin görülm si
üçün  üsusi madd  ayrılmı dır. H min madd y
sas n bütün t kilatlar, 
mü ssis l r laq li dövl t orqanları il  birlikd  su ehtiyatlarının a a ıdakı
z r rli t sirl rin  qar ı t dbirl r görülm lidir; 
a) da qın suları, su v  basılmalar; 
b) sahill rin, müdafi edici dambaların v  s. tikintil rin su il
da ılması;
c) torpaqların bataqlıqla ması v
oranla ması;
ç) torpa ın erroziyaya u raması, d r l rin yaranması, qruntda ç km
hadis l rinin ba  verm si v  s. 
Qeyd olunmalıdır ki, su ehtiyatlarının mühafiz si üçün v  onların
z r rli t sirl rin  qar ı aparılan t dbirl r ölk nin  alq t s rrüfatı inki afının
dövl t planında n z rd  tutulur. 
Su qanunvericiliyi  saslarında sudan istifad  edilm  qaydalarının
pozulmasına gör  inzibati v  ya ud cinay t c zaları n z rd  tutulmu dur. 
Bundan  lav , t kilatlar v  ya ud ayrı-ayrı
sl r su qanunvericiliyi 
qaydalarını pzmaları n tic sind  vurduqları z r ri öd m lidirl r. Su qanun-
vericiliyi  saslarının mühüm bir  üsusiyy ti ondan ibar tdir ki, burada su 
ehtiyatlarının istifad si v  mühafiz si ayrılıqda yo , birlikd , laq li h ll 
olunması n z rd  tutulmu dur. Bu, su t s rrüfatı m s l l rinin kompleks, 
s m r li h ll olunmasını t min edir. Burada  alq t s rrüfatının perspektiv 
inki afı da n z r  alınır. Su qanunvericiliynd  su ehtiyatlarının kompleks 
istifad sind  v  mühafiz sind  ictimaiyy tin rolu  üsusi qeyd olunur.  
Qeyd edil nl ri n z r  alaraq ölk d  su siyas tinin yenid n
hazırlanması su ehtiyatlarının idar  edilm sin , istifad sin , onlara q na t
olunmasına, mühafiz si sah sind  m s l nin  

---

294
qoyulu una, milli m qs dl r  nail olunmasına v  ümumi inki af fondunda 
su
idm tl rinin göst rilm sin  köm k göst rir. Siyasi q rarlar su 
ehtiyatlarının idar  edilm sinin  sasını t kil etm kl , onların bazasında su 
ehtiyatların kompleks (inteqrasiyalı) idar  edilm si
tti qurulur. 
Ölk nin inki afında m rk zi mövqe tutan su ehtiyatlarının idar   v
inki af etdirilm si insanların miqrasiyası, torpaqdan istifad , hali artımı v
h tta s nayed  ba  ver n d yi iklikl r d  da il olmaqla, dem k olar ki, h r
bir f aliyy t növün  geni   m nada t sir edir. Bu halda aparılan su siyas ti 
traf mühit komponentl rin  t sir etdiyi kimi, sosial v  iqtisadi siyas tl rin 
d  su ehtiyatlarına ed  bil c yi t sirl r n z r  alınmalıdır. Siyasi kursların
h yata keçirilm si ümumi siyasi m qs dl r  nail olunması üçün qanunların
v  normaların inki afına v  yenil rinin yaradılmasına g tirib çı arır.
Su ehtiyatları sah sind  Milli siyas t (reqion, suyı ıcı hövz ,
transs rh d v  dig r s viyy l rd ) su ehtiyatlarının inteqrasiyalı (kompleks) 
idar  edilm si ç rçiv sind  m qs d v  v zif l ri mü yy n edir. O, yerüstü, 
yeraltı su ehtiyatlarının k miyy t v  keyfiyy t parametrl rin , el c   d  su 
idm ti m s l l rini
hat  edir. Su ehtiyatlarının inteqrasiyalı idar
edilm sinin t tbiqi üzr  siyasi kursun i l nib hazırlanması prosesi h rt r fli
m sl h tl m  aparılmasını, el c   d  siyasi  adiml r, maraqlı t r fl r v
geni  ictimaiyy t t r find n inteqrasiyanın vacibliyinin ba a dü ülm si
s viyy sinin artırılmasını t l b edir. 
Ümumi m qs d  nail olunması v  su il  ba lı m s l l rin h llind
höküm tin v  dig r maraqlı t r fl rin rollarının mü yy n edilm si, suyun 
iqtisadi v  sosial nem t kimi q bul edilm si, torpaqdan istifad   v  dig r
f aliyy t növl ri arasında  laq l rin düzgün qurulması, prioritet 
probleml rin mü yy n edilm si v  onların h ll edilm si v  onların h llind
siyasi dialoqların t kili, qar ılıqlı m nf tl r  nail olunması

---

295
üçün qar ılıqlı güz tl r  gedilm si v
rcl rin paylanmasına aydınlıq
g tirirlm si v  dig r bu kimi m s l l r inteqrasiyalı siyas tin s m r liliyini 
vv lc d n mü yy nl dir n sasa müdd alardır.  
Torpaqdan istifad y   ( üsusil  yerli s viyy d ),
traf mühitin 
mühafiz sin , iqtisadi inki afa (energetika, k nd t s rrüfatı, s naye) v
ticar t  dair hazırlanan f aliyy t planı v  proqramlar birba a v  dolayısı il
su ehtiyatlarının idar  edilm sin   t sir edir. Ona gör  su siyas tind
mü t lif sah l rin maraqlarını n z r  almaq üçün siyasi t dbirl rin
kordinasiyası v  sudan istifad nin t sirinin n tic l rinin uçotunun t min 
olunması üçün maraqlı t kilatlar struktura da il edilm lidir.    
Su etiyatlarından inteqrasiyalı istifad  qeyri-su sektorları da da il 
olmaqla ç tin v  ço  v sait t l b ed n i dir. Bu sah d  problem m s l l rin 
h llind  maraqlı t r fl rin i tirakı ço  zaman aydınlıq yaratsa da, bütün 
t r fl rin tam razılı a g lm sind  mü yy n ç tinlikl r yarana bil r.Bel
halda sudan istifad nin g tirib çı ardı ı n tic l r sasında maraqlı t r fl rin
mövqeyi haqqında tam m lumata malik olan höküm t siyas ti i l yib 
hazırlayan orqan rolunda çı ı  etm lidir. 
5.2. Dünyada formala an su siyas ti qanunu. 
5.2.1. Su hüququ v  su qanunvericiliyind  islahat 
           Ço m qs dli istifad  olunan v  defisit ehtiyat sayılan su yu arı v
a a ı a ında yerl mi  istifad çil r arsında münaqi l r   g tirib çı ara
bil r. Bu ehtiyat b rpa olunandır v  onun dayanıqlı istifad si inteqrasiyalı
idar etm   t l b edir. Su qanunvericiliyi bel  bir inteqrasiyalı idar etm
üçün  sas bil r v  o, icmalar, el c   d  ayrı-ayrı
sl rin maraqları
dair sind   f aliyy tin h yata keçirildiyi mühiti formala dırmaqla iqtisadi 
faktorların su ehtiyatları il
laq sini

---