Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi

30
m qs dil  1965-ci ild  yaradılmı dır. Hidroqov a ın qur ularına torpaq 
b nd, istismar subura ıcısı v  da qın sutullayıcısı da ildir.  
açınçay çayı Kür çayının sa  qolu olmaqla, su yı ıcı sah si 368 
km
2
-dır. Çay qar  rinti suları, atmosfer ya ıntıları v  qrunt suları il
qidalanır.  
Su anbarının çana ı
sas n
açınçay çayının allüvial v  delüvial 
sü urlardan ibar tdir. Sol yamac yer s thin  çı an gilc l rd n v  altda yatan 
gilc  doldurucu qaymada lı çaqıllardan t kil olunmu dur. Qayma da  çaqıl
qat altında yatan, çana ın h r iki yamacında yer s thin  çı ı ı olan kristal 
su ur – qranitodioritl r t zahür edir. 
Su anbarı
açınçay çayının, nisb t n yastı terras sah l ri olan 2 km-
lik vadisind  yerl ir. Sa  sahil dikdir. Su anbarı çana ı çay boyunca sa
sahil  mü yy n q d r yri formadadır. 
A ıncaçay üz rind ki su anbarı mövsümi nizamlanan olmaqla, 
1966-cı ild 8700 ha sah nin su t minatının ya ıla dırılması m qs dil
yaradılmı dır.   
 Hidroqov a ın
sas qur ularının t rkibin   b nd, istismr su 
bura ıcısı, da qın su tullayıcısı v
hat  dambası da ildir. 
qlim mülayim – isti olmaqla, qı ı yum aq v  yayı quru isti keçir. 
Havanın orta illik temperaturu 10…13
0
S, orta aylıq qiym tl rinin d yi m si
yanvarda  0…0,5
0
S  v  iyul – avqust aylarında 24,6..25
0
S  h ddind dir. At-
mosfer ya ıntılarının miqdarı 500 mm/il olmaqla, qar t sadüfi hallarda 
ya ır. Bu arlanma  700 mm/il, nisbi rütub t 60%-dir. Musson kül kl rinin 
sür ti 3…4 m/san keçmir.  
A ıncaçay çayı Tovuzçay çayının sa  qoludur. Qidalanma m nb yi
qar –  rim  suları, atmosfer ya ıntıları v  bulaqlarıdır. Maksimal s rf yaz 
dövründ  mü ahid  olunur v  iki yüks li l  s ciyy l nir. Qı  orta s viyy si
dekabr - fevral aylarında olur. Orta ço illik s rf 2.8 m
3
/san.
Su anbarı çana ının geoloji t rkibin  mü t lif cinsli dördüncü dövr  

---

31
çöküntül ri da ildir. Bunlara vadinin sol yamacı sü urlarının da ılmasından 
m l   g l n çöküntül r v  çayın q dim terras çöküntül ri aiddir.  Çana ın
orta hiss si allüvial qayma da  v  çaqılların altda yatan pirfirit tuflardan v
q dim sementl nmi  qumca – gilc  dolduruculu qayma da -çaqıl qatlardan 
ibar tdir.  
Göl-çay tipli su anbarının orta eni 400 m olmaqla, çay boyunca 
uzunlu u orta end (400 m) 2,4 km-dir. B ndin yanında is  en 600 m-  çatır.
Su anbarının maksimal d rinliyi 30 m, orta d rinliyi is 20 m t kil edir.  
Su anbarının dolması apreld n ba layır v  iyunda sona çatır. yuldan 
yanvara q d r su anbarı tam istifad  olunur.  
S viyy nin aylıq d yi m  amplitudası 0,32 –d n 10,27 m -    q d r
olub,  n böyük qiym t yaz dövründ  qeyd olunur. 
Suyun orta illik temperaturu 13
0
S-  ya ındır.
n isti ay iyulda suyun 
temperaturu 24
0
S, n soyuq ay yanvarda is  orta aylıq temperatur 4
0
S t kil 
etmi dir.  
A ın rejimi sür tin k skin azalması il   d yi m y   m ruz qalır. Su 
anbarının ba lan ıc hiss sind  sür t 0,8 m/san oldu u halda, 600 m-d n
sonra is  30 sm/san-y  enmi dir.  
Ceyranbatan su anbarı. Bakı v  Sumqayıt
h rl rind  içm li v
te niki suya k skin t l batın artması il
laqadar olaraq Samur–Ab eron 
kanalının yenid nqurulması v  Ceyranbatan su d ryaçasının yaradılması
1958-ci ild  ba a çatdırılıb. 
Su anbarının su tutumu 186 mln.m
3
, faydalı h cmi  150 mln.m
3
-dur. 
Anbarın uzunlu u 8,74 km, maksimum eni is  2,15 km, sahil 
ttinin 
uzunlu u 23,3 km, maksimum d rinliyi 28,5 m, ölü h cmi s viyy sind  is
14,5 metrdir. Qidalanma m nb yi Samur – Ab eron kanalıdır.  
Ceyranbatan su anbarı içm li su m nb yi oldu una gör , 1960-cı il 
onun  trafında üç zolaqdan ibar t sanitar mühafiz  zonası yaradılmı dır. 
2001-ci ild  Ceyranbatan su anbarının 1-ci sanitar mühafiz  zonası
geni l ndiril r k

---

32
hasara alınmı dır. Eyni zamanda Ceyranbatan su anbarının ekoloji 
v ziyy tini ya ıla dırmaq üçün müvafiq t dbirl r (me  salma, sututucu 
kanalları v  s.) h yata keçirilmi dir. 
Araz su anbarı. Araz su anbarı 1971-ci ild  istifad y  verilmi dir. 
ran  slam Respublikası v  Az rbaycan Respublikası il  birg  tikilmi  bu su 
anbarı birg  d  (paritet  sasında) energetika v  suvarma m qs dil  istismar 
olunur.  
Araz su anbarının ümumi h cmi  1350 mln. m
3
, faydalı h cmi  1150 
mln. m
3
-dur. Su anbarının uzunlu u 52,0 km, maksimum eni 6,1 km, normal 
s viyy d   d rinliyi  18,2m-dir. Beton üzlüklü Araz su anbarı b ndinin 
hündürlüyü 34 m, uzunlu u 1026m, b ndin üstd n eni is 12 m-dir. 
Hidroqov a ın subura ma qabiliyy ti 3135 m
3
/san –dir. 
Su anbarının istismara verilm si il  Az rbaycan v
ran t r finin 400 
min hektar suvarılan sah l ri su il  t min edilmi dir. 
Araz su elektrik stansiyasında 4  d d turbin qura dırılmı dır. Onlar-
dan 2  d di  ran  slam Respublikası t r fd , 2  d di Az rbaycan 
Respublikası t r fd  yerl ir. Stansiyanın bir aqreqatının subura ma 
qabiliyy ti 66,05 m
3
/san t kil edir.  
A stafaçay su anbarı. 1969-cı ild  tam istismara verilmi dir. Su 
anbarı respublikanın q rb zonasında yerl
n Qaza , A stafa, Tovuz v
mkir rayonlarında 135 min hektar suvarılan torpaqların su t minatının
artırılmasını v  yeni suvarılan torpaqların m nims nilm sini t min etm k
m qs di il  tikilmi dir. 
B ndin hündürlüyü 52 m, anbarın su tutumu 120 mln. m
3
-dur. B nd
qov a ı çınqıllı qruntdan tökülmü  b ndd n, b ndin altında yerl
n qüll li
subura ıcıdan, q za sutullayıcısından v  s. ibar tdir. B ndin gövd sin 8,0
mln. m
3
 qrunt tökülmü  v  b ndin qur ularında 80 min m
3
-dan ço  beton v
d mir – beton i l dilmi dir.  
mkir su anbarı. Kür çayının üz rind  tikil n
mkir  

---