27
Sahil
tti v su anbarının ortası arasındakı
ffaflıq f rqi 60 sm 15
t kil edir. Ço illik dövrd
ffaflı ın maksimal qiym ti 136 sm-dir. zo
tt
meridional istiqam t ya ındır ki, bu da sututanın rejim üsusiyy tl rin
uy undur. Suyun ffaflı ının artması payız gur sularından (oktyabr –
noyabr) sonra ba lanır v may – iyul aylarında davam ed r k, yanvar – fe-
vral aylarında maksimal qiym t ( 7 m- q d r) çatır. Bu yamac a ınlarının
olmaması v Kür kçayın dayanıqlı ı il
laq dardır. Yaz – yay gur suları
dövründ n ba layaraq suyun ffaflı ı a a ı dü ür. Az ffaflıq dövrü 5-6
ay davam edir.
T rt r v Madagiz su anbarları T rt
r çayı üz rind qurulmu dur.
1976-cı ild T rt r çayı üz rind iki pill li enerji m nb yi olan su anbarları
yaradılmı dır ki, bunlara T rt rçay v Madaqiz su anbarları aiddir.
T rt rçay su anbarına torpaq b nd, irriqasiya – enerji m qs dil subura ıcı,
istismar su tullayıcı, Madagiz su anbarına is torpaq b nd, pill li subura ıcı
v istismar su tullayıcısı da ildir.
Rayonun iqlimi mülayim isti s hra tipin aid olmaqla, yum aq qı v
quru isti yayı il f rql nir. Havanın orta illik temperaturu 12…14
0
S t kil
edir.
n isti aylar iyul – avqust, havanın orta aylıq temperaturu 26
0
S, mak-
simal temperatur is 40
0
S-dir.
n soyuq ay yanvar olmaqla, orta aylıq tem-
peratur 1,6….2,5
0
S t kil edir.
Atmosfer ya ıntılarının orta illik norması 370 mm-dir.
Kül k rejimi musson arakterli olmaqla, kül yin sür ti orta
qiym tl ri 3…4 m/san t kil edir.
Rayon 1000…1100 mm/il hüdudunda d yi n yüks k bu arlanma il
arakteriz olunur.
T rt r çayının m nb yi Qaraba yaylasında yerl ir. Çay hövz sinin
sah si 2650 km
2
-dır. A ın qarın rinti suları, ya ıntılar v qrunt sularından
formala ır. Orta ço illik a ın 684,4 mln. m
3
-dır.
28
Su anbarı h r iki t r fd n d rin ensiz d r
m l g tir n da
yamacları il
hat olunmaqla, T rt r çayı vadisinin 13 km-lik hiss sini
hat edir.
Su anbarı rayonu erroziya v karst prosesl rinin inki afı il mü ahid
olunan böyük miqdarda tir v yar anlarla arakteriz olunur.
Su anbarı yata ının geoloji qurulu unda yura dövrün Aid çöküntül r
i tirak etm kl , tif qumda ları, argilitl r, porfiritl r, ist v
h ngda ları,
h mçinin q dim allüvial v müasir allüvial – prolüvial çöküntül rd n t kil
olunmu lar.
Su anbarı çay boyunca sa sahil t r f qabarıq formaya malikdir.
Uzunlu u 14 km, eni is 2,5…500m h ddind dir. Orta d rinlik 41 m, mak-
simal d rinlik is 103 m – dir. Sahil
tti girintili – çı ıntılı olmaqla, 66 km
uzunlu undadır.
S viyy rejimi da su anbarı üçün s ciyy vidir. Anbarın dolması
apreld ba layır v 3 ay davam edir. S viyy nin enm si iyul – avqust
aylarında ba verir. lin qalan va tında su anbarında suyun s viyy si stabil-
dir. stismar dövründ su anbarında s viyy d yi m si 0,12..17m olur.
Çöküntü a ını ild 350…360 min m
3
-dur. A ının hidroloji raitinin
d yi m si çayların su anbarına tökülm sind g tirilmi çöküntül rin inten-
siv çökm sin s b b olur. Çaylarda da qın olduqda çöküntül rin ümumi
h cminin 40%- q d ri su anbarına da il olur, suda asılı
kild v dig r
kild n ql olunan hiss cikl r 5:1 nisb tind dir.
Yu arı – anbulançay su anbarı 1976-cı ild L nk ran massivi
torpaqlarının su il t min olunması m qs dil tikilmi dir. Su anbarı Dizdor
çayı üz rind yerl ir, lakin çayın suyu az oldu u (illik a ın 4,7 mln. m
3
)
üçün 50%-li t minat ilind illik a ını 110 mln. m
3
olan V
ri çayı sas
qidalandırma m nb yi olaraq q bul edilmi dir. Suyun verilm si 3,5 km-lik
kanalla h yata keçirilir.
anbulaqçay hidroqov a ının qur ularına b nd, istismar su
bura ıcısı v da qın sutullayıcısı da ildir.
29
Su anbarı atmosfer çöküntül ri (1200 mm/il – q d r) ço olan n m
subtropik zonada yerl ir. N m payız-qı v uzunmüdd tli isti v quru
yaylı, erk n yazlı periodluluqla s ciyy l nir. Havanın orta illik temperaturu
14….15
0
S, maksimal temperatur (350- q d r) iyulda, minimal temperatur
is yanvarda -16
0
S olur.
Bu arlanma yay dövründ (iyul – avqust) maksimum 670 mm ol-
maqla, ya ıntıdan 30 d f ço olur, minimum is soyuq dövrd (nyabr –
fevral) olur v ya ıntının miqdarı bu arlanmadan 5 d f ço olduqda ba
verir.
Su anbarı rayonunda sür ti 5..10 m/san olan, sahil kül kl ri (musson
v briz arakterli) c nub – rq v
imal – q rb istiqam tind üstünlük t kil
edir.
V
ri çayı L nk ran çayının sa qolu olmaqla, 38 km
uzunlu undadır v su yı ıcı hövz sinin sah si 169 km
2
-dır. Çayın a ını
ya ıntılar hesabına formala ır.
Su anbarı çana ının geoloji qurulu unda sas n dördüncü v üçüncü
dövr çöküntül ri i tirak edir v allüvial çınqıl – çayda lardan, gilc l rd n,
delüvial gilc l rd n, d niz v q dim
z r d niz çöküntül rind n (gilc ,
qum v çınqıl layları v linzaları olan gil, maykob lay d st si sü urlar)
t kil olunmu lar.
Su anbarının çana ı meridional istiqam td 4,8 km uzanmı dır. Sahil
tti güclü yrilikli v yüks k girintili – çı ıntılı olması, yar anların v
tir l rin üstünlük t kil etm si il
arakteriz edilir. Odur ki, su anbarı kiçik
ölçülü olsa da, sahil
ttinin uzunlu u 25 km- çatır. Su anbarının orta
d rinliyi 21 m, maksimal d rinliyi is 54 m-dir.
Su anbarında suyun s viyy si d yi ir. Dolma vegetasiya dövrünün
sonunda ba lanır v may ayına q d r 8 ay müdd tind davam edir. Avqus-
tun sonuna q d r su anbarı dem k olar ki, tamamil istifad olunur.
Su s viyy sinin aylıq d yi m amplitudu 0,01-d n 5,4 m – q d r
d yi ir.
açınçay su anbarı sutkalıq nizamlanan olmaqla, irriqasiya
Dostları ilə paylaş: |