Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/102
tarix04.02.2018
ölçüsü2,8 Kb.
#23930
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   102

27
Sahil 
tti v  su anbarının ortası arasındakı
ffaflıq f rqi 60 sm   15
t kil edir. Ço illik dövrd
ffaflı ın maksimal qiym ti 136 sm-dir. zo
tt
meridional istiqam t  ya ındır ki, bu da sututanın rejim  üsusiyy tl rin
uy undur. Suyun  ffaflı ının artması payız gur sularından (oktyabr – 
noyabr) sonra ba lanır v  may – iyul aylarında davam ed r k, yanvar – fe-
vral aylarında maksimal qiym t  (7 m-  q d r) çatır. Bu yamac a ınlarının
olmaması v  Kür kçayın dayanıqlı ı il
laq dardır. Yaz – yay gur suları
dövründ n ba layaraq suyun  ffaflı ı a a ı dü ür. Az  ffaflıq dövrü 5-6 
ay davam edir. 
T rt r v  Madagiz su anbarları T rt
r çayı üz rind  qurulmu dur. 
1976-cı ild  T rt r çayı üz rind  iki pill li enerji m nb yi olan su anbarları
yaradılmı dır ki, bunlara T rt rçay v  Madaqiz su anbarları aiddir. 
T rt rçay su anbarına torpaq b nd, irriqasiya – enerji m qs dil  subura ıcı,
istismar su tullayıcı, Madagiz su anbarına is  torpaq b nd, pill li subura ıcı
v  istismar su tullayıcısı da ildir. 
Rayonun iqlimi mülayim isti s hra tipin  aid olmaqla, yum aq qı  v
quru isti yayı il   f rql nir. Havanın orta illik temperaturu 12…14
0
S  t kil 
edir.
n isti aylar iyul – avqust, havanın orta aylıq temperaturu 26
0
S, mak-
simal temperatur is 40
0
S-dir.
n soyuq ay yanvar olmaqla, orta aylıq tem-
peratur 1,6….2,5
0
S t kil edir. 
Atmosfer ya ıntılarının orta illik norması 370 mm-dir.  
Kül k rejimi musson  arakterli olmaqla, kül yin sür ti orta 
qiym tl ri 3…4 m/san t kil edir.  
Rayon 1000…1100 mm/il hüdudunda d yi n yüks k bu arlanma il
arakteriz  olunur. 
T rt r çayının m nb yi Qaraba  yaylasında yerl ir. Çay hövz sinin 
sah si 2650 km
2
-dır. A ın qarın rinti suları, ya ıntılar v  qrunt sularından 
formala ır. Orta ço illik a ın 684,4 mln. m
3
-dır. 


28
Su anbarı h r iki t r fd n d rin ensiz d r
m l   g tir n da
yamacları il
hat  olunmaqla, T rt r çayı vadisinin 13 km-lik hiss sini 
hat  edir. 
Su anbarı rayonu erroziya v  karst prosesl rinin inki afı il  mü ahid
olunan böyük miqdarda tir  v  yar anlarla  arakteriz  olunur. 
Su anbarı yata ının geoloji qurulu unda yura dövrün  Aid çöküntül r
i tirak etm kl , tif qumda ları, argilitl r, porfiritl r, ist v
h ngda ları,
h mçinin q dim allüvial v  müasir allüvial – prolüvial çöküntül rd n t kil 
olunmu lar.
Su anbarı çay boyunca sa  sahil t r f  qabarıq formaya malikdir. 
Uzunlu u 14 km, eni is 2,5…500m h ddind dir. Orta d rinlik 41 m, mak-
simal d rinlik is 103 m – dir. Sahil 
tti girintili – çı ıntılı olmaqla, 66 km 
uzunlu undadır. 
S viyy  rejimi da  su anbarı üçün s ciyy vidir. Anbarın dolması
apreld  ba layır v  3 ay davam edir. S viyy nin enm si iyul – avqust 
aylarında ba  verir.  lin qalan va tında su anbarında suyun s viyy si stabil-
dir.  stismar dövründ  su anbarında s viyy  d yi m si 0,12..17m olur.  
Çöküntü a ını ild 350…360 min m
3
-dur. A ının hidroloji  raitinin 
d yi m si çayların su anbarına tökülm sind   g tirilmi  çöküntül rin inten-
siv çökm sin   s b b olur. Çaylarda da qın olduqda çöküntül rin ümumi 
h cminin 40%-   q d ri su anbarına da il olur, suda asılı
kild   v  dig r
kild  n ql olunan hiss cikl r 5:1 nisb tind dir. 
Yu arı –  anbulançay su anbarı 1976-cı ild   L nk ran massivi 
torpaqlarının su il  t min olunması m qs dil  tikilmi dir. Su anbarı Dizdor 
çayı üz rind  yerl ir, lakin çayın suyu az oldu u (illik a ın 4,7 mln. m
3
)
üçün  50%-li  t minat ilind  illik a ını 110 mln. m
3
 olan V
ri çayı sas 
qidalandırma m nb yi olaraq q bul edilmi dir. Suyun verilm si 3,5 km-lik
kanalla h yata keçirilir. 
anbulaqçay hidroqov a ının qur ularına b nd, istismar su 
bura ıcısı v  da qın sutullayıcısı da ildir. 


29
Su anbarı atmosfer çöküntül ri (1200 mm/il –  q d r) ço  olan n m
subtropik zonada yerl ir. N m payız-qı   v  uzunmüdd tli isti v  quru 
yaylı, erk n yazlı periodluluqla s ciyy l nir. Havanın orta illik temperaturu 
14….15
0
S, maksimal temperatur (350-   q d r) iyulda, minimal temperatur 
is  yanvarda -16
0
S olur.  
Bu arlanma yay dövründ  (iyul – avqust) maksimum 670 mm ol-
maqla, ya ıntıdan 30 d f  ço  olur, minimum is  soyuq dövrd  (nyabr – 
fevral) olur v  ya ıntının miqdarı bu arlanmadan 5 d f  ço  olduqda ba
verir. 
Su anbarı rayonunda sür ti 5..10 m/san olan, sahil kül kl ri (musson 
v  briz  arakterli) c nub –  rq v
imal – q rb istiqam tind  üstünlük t kil
edir.
V
ri çayı L nk ran çayının sa  qolu olmaqla, 38 km
uzunlu undadır v  su yı ıcı hövz sinin sah si 169 km
2
-dır. Çayın a ını
ya ıntılar hesabına formala ır.  
Su anbarı çana ının geoloji qurulu unda  sas n dördüncü v  üçüncü 
dövr çöküntül ri i tirak edir v  allüvial çınqıl – çayda lardan, gilc l rd n,
delüvial gilc l rd n, d niz v   q dim 
z r d niz çöküntül rind n (gilc ,
qum v  çınqıl layları v  linzaları olan gil, maykob lay d st si sü urlar) 
t kil olunmu lar.
Su anbarının çana ı meridional istiqam td 4,8 km uzanmı dır. Sahil 
tti güclü  yrilikli v  yüks k girintili – çı ıntılı olması, yar anların v
tir l rin üstünlük t kil etm si il
arakteriz  edilir. Odur ki, su anbarı kiçik 
ölçülü olsa da, sahil 
ttinin uzunlu u 25 km-  çatır. Su anbarının orta 
d rinliyi 21 m, maksimal d rinliyi is 54 m-dir. 
Su anbarında suyun s viyy si d yi ir. Dolma vegetasiya dövrünün 
sonunda ba lanır v  may ayına q d r 8 ay müdd tind  davam edir. Avqus-
tun sonuna q d r su anbarı dem k olar ki, tamamil  istifad  olunur. 
Su s viyy sinin aylıq d yi m  amplitudu 0,01-d n 5,4 m –   q d r
d yi ir.
açınçay su anbarı sutkalıq nizamlanan olmaqla, irriqasiya  


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   102




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə