World Bank Document

Korporativ  dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan 

 

 

sentyabr 2009 

 

 

S hif   35 

Auditin icras  pe kar / ixtisasl  apar l r. Bir s ra yerli audit firmas , müst qil auditorlar f aliyy t göst rir v  beyn lxalq 

firmalar n, o cüml d n, h m “Dördlüyün” üzvl ri, h m d  ikinci pill y  aid olan beyn lxalq firmalar n say  artmaqdad r. Bir 

s ra banklara v , h mçinin, dig r maliyy   irk tl ri v  neft sektoruna xarici firmalar n filiallar  xidm t göst rir v  xarici kapital  

olan  irk tl r, h mçinin, beyn lxalq firmalar n xidm tl rind n istifad  edir. Xarici firmalar n son zamanlarda f all n n 

artmas   v , h mçinin, mühasibl rin v  auditorlar n t limi il  ba l  müxt lif s yl rin görülm si  n tic sind  audit 

yoxlamalar n n keyfiyy tinin artmas  hesab olunur. Lakin, bazar n bir çox i tirakç s  auditin keyfiyy tin  v  xüsusil  yerli audit 

firmalar  t r find n apar lan audit  skeptik yana r.  

Banklara g ldikd , qanuna  sas n t qdim olunan standart audit hesabat ndan ba qa, auditor taml q v  düzgünlük haqq nda 

hesabat haz rlay r v  AMB-ni pozuntular v  nöqsanlar haqq nda m lumatland r r. AMB bankdan auditoru d yi m yi v  

bank n v saiti hesab na audit yoxlamas n  t krar aparma  t l b edir. AMB, h mçinin,  n az  ild  bir d f  banklarda özü v  

ya k nar  auditor vasit sil  yoxlama apar r v  mühasibat jurnallar n , s n dl ri, dig r qeydl ri v  izahatlar   v , h mçinin, 

mü ahid   uras  v  idar  hey tinin üzvl rind n, iri s hmdarlardan, i çil rd n v  dig r t r fl rd n bütün z ruri m lumatlar n 

t qdim edilm sini t l b ed  bil r. (Banklar haqq nda Qanun, §44, 46). QKDK auditorlar n zar t etmir.  

Auditorlara qar  ixtisas t l bl ri.  Auditorlara lisenziyalar Auditorlar Palatas   t r find n verilir. Lisenziya almaq üçün, 

onlar n mühasibat uçotu, maliyy , iqtisadiyyat v  hüquq sah sind  ali t hsili olmal  v   n az  3 il pe kar t crüb si olmal d r 

v  onlar Auditorlar Palatas n n lisenziyan n verilm si m qs dil  keçirdiyi ixtisas imtahan n  verm lidirl r. (Audit Xidm tl ri 

haqq nda Qanun, §6). Lisenziyan  saxlamaq üçün davaml  ixtisasart rma t l b olunur. 

 

M cburi audit v  ya  irk tin ona b nz r orqanlar . S hmdarlar n say  50-d n çox olan  irk tl rin s hmdarlar n ümumi 

y nca   t r find n seçil n v   irk tin nizamnam sin  uy un olaraq f aliyy t göst r n t fti  komissiyalar  olmal d r. 

Üzvl rin say  il  ba l  qaydalar yoxdur, lakin onlar s hmdar, mü ahid   uras  v  ya idar  hey tinin üzvü ola bilm zl r.  t fti  

komissiyas  mü ahid   uras   v  ya idar  hey tinin iclaslar nda i tirak etmir v   t crüb  il ba l   t l bl r ir li sürülmür. 

Komissiya s hmdarlar n ümumi y nca na illik maliyy  hesabatlar  haqq nda hesabat verir v  r hb rlikd n z ruri s n dl ri 

ist y  bil r (§107-11). O, h mçinin, s hmdarlar n 10 faizinin t l bi  sas nda  irk td  yoxlama apar r. T crüb d , t fti  

komissiyalar n n funksiyalar   irk tl rd n as l  olaraq f rql nir v   k nar auditorun funksiyalar  il  üst-üst  dü ür. T fti  

komissiyas  tam müst qil audit komit sinin adekvat  v zi deyil.  

Banklardan s hmdarlar n ümumi y nca   t r find n seçil n v   m k haqq   t yin edil n audit komit l rinin yarad lmas  

t l b olunur.

58

   Komit   n az  üç üzvd n ibar t olmal d r.

59

 Komit  iclaslar   n az  rübd  bir d f  keçirilm li v  üzvl r  

mü yy n müst qillik v  seçimlilik m hdudiyy tl ri qoyulur.

60

 Audit komissiyas n n v zif l rin  k nar auditorun hesabatlar na 

n zar t, daxili audit v   n zar t sisteml ri v  / v  ya riskin idar  edilm si sistemi daxildir (Banklar haqq nda Qanun §27). 

Audit komissiyas   k nar auditorun t yin edilm si, azad edil si v  ya ona öd nil c k v saitin m bl i il  ba l  tövsiy l r 

vermir v  aidiyy ti t r fl rin  qdl ri v  ya iri  qdl ri n z rd n keçirib t sdiq etmir. Haz rk  komissiyan n v  mü ahid  

uras n n audit komit sinin funksiyalar  ox ar olaraq üst-üst  dü ür v  yax  t crüb   uran n müst qil audit komit sinin daha 

s m r li olmas n  göst rir.  

Prinsip VD: K nar auditorlar s hmdarlara hesabatl  olmal d r v   irk t qar s nda auditi z ruri pe kar qay  il  

aparma a borcludurlar. 

Qiym tl ndirm : Yerin  yetirilmir 

Qanunda auditorun hesabatl l  il  ba l   sas müdd alar son SN H hesabat ndan sonra ç xar l b v   v z olunmam d r.  

Auditorun hesabatl l

. Q rar verm k s lahiyy ti s hmdarlar n ümumi y nca na aid olan v  mü ahid   uras na h val  

edil  bil n banklar v   s orta  irk tl ri istisna olmaqla, SC-l rd  k nar auditorun t yin edilm si v  azad edilm si mü yy n 

edilmir. T crüb d  auditor  sas n n zar t pay na malik olan s hmdarla  laq  saxlay r v  bütün n tic l r haqq nda ona 

hesabat verir, bu da qüvv l ri laz mi balans n  t min etmir.  Mülki hüquq ümumiyy tl  auditorlara qar  m hk m  iddialar n n 

qald r lmas na (ümumi m hk m  iddialar na icaz  ver n ümumi müdd a) icaz  verir, lakin bu cür hallar mü ahid  

olunmam d r.  

Auditorun m suliyy ti. Auditorlar n Auditorlar Palatas   t r find n haz rlanm  Auditorlar n Pe kar Etika Davran  

M c ll sin   sas n könüllü öhd likl ri var. M suliyy tl  ba l  müdd alar qeyri-mü yy ndir v   s hmdarlara auditora qar  

m hk m  iddias n n qald r lmas  il  ba l  real imkanlar vermir. 

 

Auditorun s ortas . Auditorlardan pe kar m suliyy tin s ortalanmas   t l b olunmur v  onlar, bir qayda olaraq h min 

s orta t minat n   ld  etmirl r.  

Prinsip VE:  nformasiyan n yay lmas  kanallar  bütün istifad çil r  informasiyan  vaxt nda v   m sr f nöqteyi-

n z rd n s m r li  kild   ld  etm k  üçün b rab r imkanlar  t min etm lidir.  

                                                           

58 Banklarda korporativ idar etm  standartlar n n t tbiqi qaydalar  §5.5.7; Banklar haqq nda Qanun §24, 27. 

59 4 il  q d r, t krar seçilm y  icaz  verilir. 

60 Komissiyan n üzvl ri dig r idar etm  orqanlar n n üzvl ri ola bilm zl r (s hmdarlar n ümumi y nca  istisna olmaqla); bankda dig r v zif l rd  çal a: mü ahid   uras , audit komit si, idar  hey ti  v  ya ba  mühasibin qohumlar  v  dövl t 

qulluqçular  ola bilm zl r (Banklar haqq nda Qanun, §10). Komit  üzvl ri iqtisadiyyat v  ya hüquq sah sind  ali t hsil  v  ya i  t crüb sin  malik olmal d rlar.  

 

---