özlərinin köməkliyi ilə Bəqinin
bütün məqbərə və qəbirlərini, o cümlədən, dörd mə’sumun-İmam Həsən
Müctəba(ə), İmam Zeynəlabidin (ə), İmam Mühəmməd Baqir (ə) və İmam Cəfər Sadiqin(ə) qəbirlərini,
habelə, Peyğəmbərin (s) atası Abdullahın qəbrini viran etdilər. Fəqət, camaatın qəzəblənəcəyindən qorxub,
Peyğəmbərin (s) öz qəbrinə təcavüz etmədilər. Onlar, ağzına qədər dolu olan dörd sandıq qiymətli cavahirat
və bahalı almaz-yaqut qarət edib apardılar. O cümlədən, şam yerinə gecələr parlayan almaz qoyulmuş dörd
zümrüd şamdan və qılafları xalis qızılla, almaz və yaqutla, dəstələri zümrüd və yaşma ilə bəzədilmiş 100-ə
yaxın misilsiz qılınc apardılar. Mədinənin zəbt olunması ilə vahabilər bütün Ərəbistan və Yəməndə öz
nüfuzlarını möhkəmləndirdilər və müsəlmanları qorxu və təşvişə düçar etdilər.
Vahabilərin Nəcəfül-əşrəfə hücumu
1220 yaxud 1221-ci ildə vahabilər Səudun sərkərdəliyi ilə Nəcəfə hücum etdilər. Şəhərin divar və
qalaları, ətrafında qazılmış xəndək olduğundan, habelə, Şeyx Cə’fər Nəcəfinin (Kaşiful-qita) rəhbərliyi ilə
gecə-gündüz şəhərin müdafiəsində duran camaat və 200 nəfərə yaxın dini elmlər tələbələrinin sə’yləri
nəticəsində vahabilər geri otuzduruldu.
Şeyx Cə’fər Kaşiful-qitanın evi silah anbarı idi. O, hər qalanı bir qrup tələbə və camaata tapşırıb
müdafiə əmri vermişdi. Tanınmış şəxslərdən olan Şeyx Hüseyn Nəcəfi, Şeyx Xızır Şəllal, “Miftahül-kəramət”
kitabının müəllifi Seyyid Cavad Amili, Şeyx Mehdi Molla Kitab da şəhərin müdafiəçilərindən idilər.
Bu hücumda vahabilərin 15000-ə yaxın döyüşçüsü var idi. Onlar nə qədər sə’y etsələr də Nəcəfin
müdafiəçilərini üstələyib şəhərə girə bilmirdilər. Günlərin birində vahabilər şəhər divarlarını aşıb az qala
şəhəri işğal edəcəkdilər. Lakin şəhər müdafiəçilərinin cəsur qarşıdurması ilə geri oturdular. Mühasirə
müddətində şəhər müdafiəçiləri qalanın bürc və divarlarının üstündən vahabiləri atəşə tutub onlardan 700
nəfərini öldürə bildilər. Axırda Səud qalan adamları ilə Nəcəfül-əşrəfdən geri çəkilməyə məcbur oldu.
Nəcəf əhalisi Səudun qoşunu yetişməzdən əvvəl, Həzrət Əmirəl-mö’mininin (ə) hərəminin
xəzinəsini Bağdada, oradan da Kazimeyn şəhərinə aparıb əmanət saxladılar. Beləliklə də xəzinə vəhşi
tayfanın əlindən amanda qaldı.
Nəcdli tarixçi İbn Bişr “Nəcdin tarixi” kitabında Səudun Nəcəfə hücumu barəsində yazır: “1220-ci
ildə Səud, Nəcd və ətraf məntəqələrdən olan böyük bir qoşunla İraqın məşhur şəhərinə hücum etdi. O,
müsəlman (yə’ni, vahabi) ordunu şəhərin dövrəsinə yayıb, divarlarını uçurmalarını əmr etdi. Səudun qoşunu
qala divarlarına yaxınlaşdıqda dərin və geniş xəndəklə rastlaşıb irəliləyə bilmədi. Döyüş əsnasında divarların
üstündən açılan atəşlərdən müsəlmanlar (vahabilər) itki verib geri çəkildilər və şəhər ətrafını qarət etməyə
başladılar”.
/36/
1222-ci ildə Səud 20000 əsgərdən ibarət qoşunla yenidən Nəcəfül-əşrəfə hücum etdi. Amma şəhər
əhalisinin Kaşiful-qitanın başçılığı ilə top və tüfənglərlə müdafiəyə hazır olduqlarını görüb geri çəkildi və Hillə
şəhərinə üz tutdu.
/37/
/36/ - “Ünvanül-məcd fi tarixi-Nəcd” c.1, səh.137.
/37/ - Maraqlısı budur ki, Şeyx Cəfər Kaşiful-qitanın başçılığı ilə şəhərin müdafiəsində iştirak
edən “Miftahül-kəramət” kitabının müəllifi məşhur fəqih Seyyid Cavad Amili həmin vaxtda Nəcəfül-
əşrəfin müdafiəsinin vacibliyi haqqında bir traktat da yazıb nəşr etdirdi.
Kərbəla, Məkkə və Mədinəyə
yeni hücumlar
Vahabilər Hillə şəhərinin də camaatının müharibəyə hazır olduqlarını görüb, mə’yus oldular. Hilləni
tərk edib Kərbəlaya yönəldilər. Bu dəfə Kərbəla camaatı 1216-cı ilin əksinə olaraq, şəhər darvazalarını
bağlayıb möhkəm müdafiəyə girişdi, itkilər verdilər, çoxlu düşmən də öldürdülər, nəticədə, Səud əliboş öz
diyarına qayıtdı. 1222-ci ildə vahabilər Məkkə və Mədinəni də mühasirəyə alıb hacıları qarət etməyə
başladılar. Bu dəhşətli hadisə üzündən Allah evi 3 il ziyarət edilmədi.
Vahabilərin Şama yürüşü
1225-ci ildə vahabilər Abdullah ibn Səudun başçılığı ilə Suriya torpağı olan Həvərana yürüş etdilər.
Əkinləri yandırdılar, günahsız uşaqları öldürüb qadınları əsir etdilər. Camaatın evlərini viran edib, əmlakını
dağıtdılar. Deyilənlərə görə o torpaqlara üç milyon dirhəm dəyərində ziyan dəydi.
14
Nəcəfül-əşrəfin və Kərbəlanın
təkrar mühasirəsi
Həmin ildə Ali-Səudun Uneyzə qəbiləsi yenidən Nəcəfi və Kərbəlanı mühasirə edib qarətçiliklərə
başladı. O cümlədən, şə’ban ayının 15-i İmam Hüseynin (ə) qəbrini ziyarətdən qayıdan ərəb və qeyri-ərəb
zəvvarlara hucum çəkib onlardan 150 nəfəri şəhid etdilər. Qalan zəvvarların bə’ziləri Nəcəfə gedə bilməyib
Hillədə qaldılar, bə’ziləri isə Həsəkəyə getdilər. Yazırlar ki, vahabilər Kufədən Kərbəlayadək, 2 fərsəx
məsafədə Nəcəfi mühasirə etmişdilər.
Vahabilərin Məsqətə hücumu
“Vahabilər” kitabında Fətəli şah Qacar zamanında Səud ibn Əbdüləzizin Bəhreyn və Məsqətə
hücumu barəsində belə yazılıb: “Sepehr 1226-cı ilin hadisələrini şərh edərək deyir: “Həmin camaatın (yə’ni,
vahabilərin) iştahası o qədər artdı ki, Bəhreyn torpağını da öz ərazilərinə qatmaq istədilər. Onlar Məsqətdə
qarət və qətlə can atdılar. Məsqətin imamı (hakimi) fars hökmdarı şahzadə Həsənli Mirzəyə xəbər çatdırdı.
Şahzadə Hüseynəlinin fərmanı ilə ərəblərlə müharibə təcrübəsi olan Sadiqxan Dəvələvi Qacar böyük bir İran
ordusu ilə Məsqətə gəldi. Orada da bir dəstə yığıb orduya qoşdu və Dir’iyyəyə tərəf hərəkət etdi. Əmir Səud
İran ordusuna qarşı vuruşmaq üçün Seyf ibn Maliki və Mühəmməd ibn Seyfi böyük bir ərəb ordusu ilə
səfərbər etdi. İki tərəf arasında başverən qanlı döyüşdən sonra Məhəmməd və Seyf ağır yaralar alıb döyüş
meydanında çoxlu itkilər verərək qaçdılar.
Məsqətin imamı (hakimi) təşəkkür əlaməti olaraq, şahzadə Hüseynəliyə layiqli hədiyyələr göndərib
qalibiyyət xəbərini rəbiül-əvvəl ayının 20-də Fətəli şaha çatdırdı”.
/38/
Göstərildiyi kimi, Sepehr (tarixçi) bu hadisəni 1226-cı ilin hadisələri sırasında qeyd edir. Lakin
Cəbərti 1228-ci ilin hadisələrinin şərhində buna işarə edərək deyir: “Vahabilər Məkkə və Cəddəni boşaltdılar.
Çünki onlara iranlıların Dir’iyyəyə hücum edib oranı tutduqları xəbəri çatmışdı”.
/39/
Mümkündür deyilə ki, iranlılar Nəcdə dəfələrlə hücum etmişlər. Sepehrin tarixində də gördük ki,
Sadiqxan Dəvələvi haqqında yazır: “Ərəblərlə müharibədə təcrübəli idi”. Bu səbəbdən ehtimal olunur ki,
Cəbərti öz tarixində başqa bir hücuma işarə etmişdir. Mərhum Şəmsül-üləma Kermani də vahabi firqəsi
haqqında yazdığı kitabında İran ordusu və vahabilər arasındakı döyüşlərə, hətta vahabilərin İrana
hücumuna, onların Fətəli şaha məktubuna və cavab almalarına işarə etmişdir. Amma Kermani bu
mə’lumatların mənbəyini göstərməmişdir./40/
/38/ - “Nasixut-təvarix Qacariyyə c.1, səh.206.
/39/ - “Əl-Muxtar min tarixil-Cəbərti” səh.539.
/40/ - “Vahabilər” səh.351.
Osmanlı dövləti və vahabilərin süqutu
Səud ibn Əbdüləzizin 1218-ci ildə Məkkəni işğal etdiyi dövrdən 1224-cü ilə qədər Hicaz, Yəmən,
Fələstin, Suriya və İraqa rəhbərlik edən Osmanlı dövləti dəfələrlə Misir hökmdarı Məhəmmədəli paşaya
fərman verirdi ki, Osmanlı qoşununun köməyi və lazımi təchizat ilə Hicaz və Nəcdə ordu göndərib vahabi
firqəsini əzsin və Ali-Səudu hakimiyyətdən salsın. Amma bu iş hər dəfə tə’xirə düşürdü.
1225-ci ildə Məhəmmədəli paşa lazımi hazırlıqdan sonra oğlu Əhməd Tosunu dəniz yolu ilə Yənbu
limanına göndərdi. O da 1228-ci ilə qədər Abdullah ibn Səudun başçılığı ilə döyüşən vahabilərlə müharibə
edib, nəticədə onlarla sülh sazişi imzalayaraq Misirə qayıtdı. Bu müharibələrdə Məkkə, Mədinə və Taif
şəhərləri azad edildi.
Taifin fatehi Osman Muzayifi əsir götürülüb Mədinə əmiri Mübarək ibn Mizyanla birgə Misirə,
oradan da İstanbula göndərildi. Osmanlı paytaxtının meydanında Osman Muzeyfi, İbn Mizyan və başqa bir
vahabi sərkərdəsini qətlə yetirdilər. Bu münasibətlə Misirdə 5 gün bayram edildi. Osmanlı sultanı,
Məhəmmədəliyə rəsmən paşa titulu verərək, özünə də layiq bildiyi hər şəxsə bu adı verməsi ixtiyarını verdi.
Vahabilərin işi axıra yetmədiyindən, bu dəfə Məhəmmədəli Paşa özü böyük bir ordu yığıb, 1227-ci
ildə dəniz yolu ilə Hicaza yönələrək Cəddə limanına gəldi. O, Cəddədən Məkkəyə yönəlib oranı özünə
mərkəz seçdi.
Məhəmmədəli Paşa Məkkə əmiri Qalibi üç oğlu ilə birgə tutub, mallarını müsadirə etdi, özünü isə
Misirə göndərdi. Oradan da ailələri ilə birgə Salonik adasına sürgün etdi. Talib 1231-ci ildə Salonik adasında
15