Uot 82-91 geyim və BƏZƏk adlarinin bayatilarda əks olunmasi
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məsələ 8.
- Elmi yeniliyi
- Tətbiqi əhəmiyyəti
85
qurtarıb, 1 oyunu uduzub və nəticədə 3 top vurub, öz qapısından bir top buraxıb, deməli, həmin oyun 0:1 hesabla qurtarıb. Qalan iki oyunda komanda 3 top vurub. Yəni heç-heçə oyunda öz qapısından top buraxmayıb: hesab 0:0 olub. Qələbə qazandığı oyunu komanda 3:0 hesabla qurtarıb. Cavab: 3:0; 0:0; 0:1.
Qeyd edək ki, bu tipli məsələlər V sinif şagirdləri üçün həm maraqlı və həm də praktikliyə görə çox asandır.
udub, iki oyunu uduzub və iki oyun heç-heçə başa çatıb. Oyunların nəticələrini tapın.
Bu tipli məsələlərin həllində sınaq metodu tətbiq olunsa da, onun optimal variantı üçün başlanğıc nöqtəni müəyyən etmək lazımdır.
Həqiqətən, bu məsələdə həmin başlanğıc nöqtə - komandanın iki oyunu uduzması və qapısından iki top buraxmasıdır. Deməli, komanda iki dəfə 0:1 və 0:1 hesabı ilə uduzub. Qalan oyunların nəticələrini tapmaq asandır: iki oyunu udubsa, deməli, nəticələr 2:0 və 1:0 olmalıdır. Çünki heç-heçə oyunlarında qapısından top buraxmayıb.
heç-heçə qurtarıb. 2 top vurub və 2 top buraxıb. Oyunların nəticəsini tapın.
Cavab: 1:0; 1:0; 0:0; 0:2. Bu tipli məsələləri elə seçmək lazımdır ki, həllin bir variantı və nadir halda iki variantı mümkün olsun. Həllin bütün mərhələləri ciddi məntiqə tabe olur. Lakin elə məsələlər var ki, onların həlli (cavabı) tapmaca xarakteri daşıyır. Bu tipli məsələlərin həlli-cavabı o tələbləri ödəyən bütün ədədlər üçün eyni olur. Ona görə də müəllim qabaqcadan məsələnin cavabını söylədikdə şagirdlər həm təəccüblənir, həm də müəllimin biliyinə pərəstiş edirlər. Səciyyəvi olan bir məsələni nəzərdən keçirək.
üçrəqəmli ədədləri yazın. Həmin ədədlərin cəmini götürdüyümüz üç rəqəmin cəminə bölün. Alınan cavabın 222 olduğunu göstərin.
Şagirdlər məsələni həll etmək üçün onun məzmununa uyğun surətdə hərəkət edirlər. Rəqəmlər: 3, 5, 2
Ədədlər: 352, 532, 253, 235, 325 Cəmi: (352+235)+(532+253)+(235+325)=587+785+848=2220
Rəqəmlərin cəmi: 5+3+2=10 Cavab: 2220:10=222
Burada bir riyazi qanunauyğunluq olduğu üçün həmin tipli məsələlərin hamısında cavab eyni (222) olur.
Bu qanunauyğunluğu aşkar edək: Şagirdlərin diqqətini aşağıdakı faktlara yönəldirik: 1.
Hər rəqəm iki dəfə birinci yerdə yazılır. 2.
Alınmış üçrəqəmli ədədlərin cəmini səmərəli üsulla hesablayıb və qismətini tapırıq. 3.
Məsələnin ümumi şəkildə həlli: fərz edək ki, həmin rəqəmlər a,b-dir. Alınan ədədlər: 100a+10b+c, 100b+10a+c, 100c+10b+a, 100a+10c+b, 100b+10c+a, 100c+10a+b Həmin ədədlərin cəmi:
Qismət: 222(a+b+c)a+b+c)=222 Həsənova X.S., Allahverdiyeva N.Ə., Əliyeva A.R. 86
Məsələ 8. Sonu sıfır olmayan ixtiyari üçrəqəmli ədədin 1-ci və 3-cü rəqəmlərinin yerini dəyişin. Bu ədədlərin fərqini (böyükdən kiçiyi çıxırıq) həmin ədədlərin 1-ci rəqəmlərinin fərqinə bölsək, cavab 99 alınır. Yoxlayın. Şagirdlər bu məsələdə təsvir olunan alqoritmi seçdikləri üçrəqəmli ədəd üzərində yerinə yetirir və həmin cavabı alırlar. Bu təklifin V sinifdə isbat edilməsi çətin olsa da, sinifdənxaric məşğələlərdə konkret induktiv və deduktiv metodlarının tətbiqilə məsələnin mahiyyətini şagirdlərə çatdırmaq olar.
və verilir.
Ədədlərin fərqi:
Cavab:
Cəmin ədədə bölünməsi, ədədin hissəsinin tapılmasına aid əyləncəli məsələlər vermək olar. Məsələ 9. 6-ya bölünən ixtiyari bir ədəd nəzərdə tutun. Həmin ədədi 2-yə bölün, sonra həmin ədədi 3-ə bölün və 6-ya bölün. Alınan üç qisməti toplayın. Alınan rəqəm, fikrimizdə tutduğumuz ədəd olacaqdır. Nə üçün? Şagirdlər məsələdə təsvir olunan alqoritmi ixtiyari ədəd üçün icra etdikdə fikirdə tutulan ədədi alırlar. Həmin məsələ ümumi xarakter daşıyan riyazi təklif olsa da, əslində yerinə yetirilən əməllər qismətin, cəmin xassələrinə əsaslanır. 1)
2)
verilmiş ədədin 1/3 hissəsini tapırlar; 3)
verilmiş ədədin 1/6 hissəsini tapırlar; 4)
bu hissələrin cəmi fikirdə tutulmuş ədədi verəcəkdir, çünki
–dir.
. Bu məsələni ümumi şəkildə də həll etmək olar:
ədədi 6-ya bölünürsə, deməli, həmin ədəd 2-yə və 3-ə bölünür. 2-yə bölündüyündən, b cüt və ya sıfır olmalıdır. 3-ə bölündüyündən cəmi 3-ə bölünməlidir. Beləliklə, şəklindəki ədədin 1/2, 1/3, 1/6 hissələri cəmi yenə həmin ədədə bərabər olacaqdır.
Bu iki ədədin cəmini ədədlərdən birinin rəqəmləri cəminə bölün. Qismət 11 olacaqdır. Yoxlayın: Həlli: 1)
2)
3)
Yuxarıda nəzərdən keçirdiyimiz çalışmaların həllində tətbiq olunan riyazi biliklər şagirdlərin riyazi hazırlıq səviyyəsinin genişliyini göstərir. Beləliklə, riyaziyyat təlimi prosesində müntəzəm olaraq praktiki və məntiqi məzmunlu məsələlərin nəzərdən keçirilməsi riyaziyyat təliminin həyatla əlaqələndirilməsini təmin etməklə bərabər, şagirdlərdə məsələ həll etmək bacarıqlarının formalaşması və təfəkürünün inkişafına səbəb olar.
Elmi yeniliyi: Məqalədə riyaziyyat təliminin həyatla əlaqələndirilməsində praktik və məntiq məzmunlu məsələlərin rolu araşdırılmış və təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsində bu məsələlərin rolunun hansı imkanlara malik olmaları müəyyənləşdirilmişdir.
müəllim hazırlığının, ibtidai və orta məktəb təhsilinin prespektivliyi sahəsində tədqiqat aparan gənc elmi işçilər üçün faydalı ola bilər.
Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|