Ün ey m im arlı

Kazım ÖZGAN

Mimar 

Kozan Belediye Başkanı 

Zehra ÖZGAN

Mimar

Kozan Belediye Başkan Yardımcısı

UZAKLARA 

ODAKLANMAK: 

KOZAN 2060

Kozan’ın güzel ve çağdaş bir 

yerleşme haline getirilebilmesi 

amacıyla belediyenin 

başlattığı çalışmaların 

sonuçlarını gözlüyoruz. 

Çeşitli üniversitelerden bilim 

insanlarının yanı sıra, başta 

İller Bankası olmak üzere konu 

ile ilgili kurumlardan katılan 

uzmanlarla gerçekleştirilen 

sempozyum ve çalıştaylar 

dizisiyle kentin geleceği 

pek çok yönü ile tartışılarak 

olgunlaştırılmış ve uzun vadeli bir 

program çerçevesinde hedefler 

ortaya konmuştu. Bu sayımızda 

bu projelerin hedeflerini ve 

kentle ilgili projelerden bazılarını 

aktarıyoruz. 

PROJE/PROFİL

64

 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13

---

Özellikle, 2000’lerin başlarına kadar olan son 25-

30 yılın ufuksuz ve kaygısız yönetimlerinin üst 

üste sarıp bir yumak haline getirdiği sorunların 

tamamen  çözülüp,  şehrin  gerçekten  güzel  ve 

çağdaş bir yerleşme haline getirilebilmesi ama-

cıyla, Kozan Belediyesi 2004 yılından başlayarak 

bir  dizi  sempozyum  ve  çalıştaylarla  istikamet 

arayışına  girişti.  Çeşitli  üniversitelerden  bilim 

insanlarının yanı sıra, başta İller Bankası olmak 

üzere konu ile ilgili kurumlardan katılan uzman-

larla  gerçekleştirilen  “Dün’den  Yarın’a  Doğru 

Kozan  Sempozyumu”  (2004)  ve  “Yeni  Ufuklar 

-  Kozan  2060”  çalıştaylar  dizisiyle  (4  çalıştay; 

2009-2012)  konu  pek  çok  yönü  ile  tartışılarak 

olgunlaştırıldı. 

Açıkça  görülen  gerçek,  15-20  yıllık  klasik  bir 

plan döneminde Kozan’ı doğru kurguya sahip 

düzgün bir şehir haline getirmenin imkânsız ol-

duğu idi. Onlarca yıllık bir geçmişin hatalarının 

üst üste katlanarak Kozan’ı bugün getirdiği nok-

tada çok daha uzağa, eldeki yapı stokunun (son 

ihtiyaçlarına cevap verememesi sonucunda ti-

caret ovaya doğru açılan cadde boylarınca “sün-

müş” ve bugünkü düzensiz ve -işlevsel açıdan- 

sağlıksız yapı ortaya çıkmıştır (Şekil 1).

Beldenin yüzlerce yıllık tarihsel gelişim süre-

cinin  ardından  gelen  ve  1950  planı  ile  baş-

layan  60  yıllık  planlı  gelişme  dönemi  bugün 

önümüze, ne yazık ki, saygı veya sempati du-

yulabilir bir yapısal çevre ve güven verici bir 

istikamet  koyamamaktadır.  1986  yılında  ya-

pılmış olan ve o günden yakın tarihlere kadar 

çok  sayıda  bilim  ve  mantık  dışı  mevzii  plan 

değişikliği  ile  büsbütün  perişan  edilen  son 

imar planı da artık miadını doldurmuş bulun-

maktadır. Kozan’ın bir diğer önemli handikabı 

da geçmişte yapılan imar planları paralelinde 

bir ulaşım planının yapılmaması, sadece yol-

ların biçimlendirilmesi ile yetinilmesi olmuş-

tur.  Bugün  Kozan’da  sistematik  ve  hiyerarşik 

kurguya  sahip  bir  yol  şeması  okumak  müm-

kün değildir.

Chandigarh,  Brasilia,  İslamabad  veya  Astana 

gibi  istisnai  örnekleri  dışında  şehirler,  başlan-

gıcı asırlar öncesine kadar giden uzun tarihsel 

süreçler içinde var olur, evrilir, dönüşür ve de-

ğişirler. Bu köklü tarihî süreç, kimilerinde eşi zor 

bulunur güzellikler oluştururken (Floransa, Bar-

selona gibi) kimilerinde ise karşımıza güzelliği, 

bütünlüğü, anlamı ve mantığı bulunmayan bir 

tür “yamalı bohça” çıkarmaktadır. 

Cumhuriyet’e, “Sancak”  (Vilayet)  olmasına  rağ-

men, Sis (Kozan) Dağı’nın yamacına yaslanmış 

5000’in  biraz  üzerinde  nüfuslu  bir “kasaba”  ni-

teliğinde  adım  atan  Kozan,  geçen  zaman  içe-

risinde  dağa  doğru  büyüyemediği  için,  artan 

nüfusunu  (bugün  80.000’in  üzerinde)  ovaya 

doğru yaymış, fakat idari ve ticari merkezi dağın 

yamacındaki eski yerinden pek fazla kımıldaya-

mamıştır. Bir yandan bu konumun, yeni makro-

form  içinde  artık “merkezî”  olmaması,  kenarda 

kalması, bir yandan da eski çarşının dar sokak-

ları, küçük ve gelişigüzel parselleriyle zamanın 

Şekil 1. Mevcut Kent Şeması.

GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 | 

65

---

PROJE/PROFİL

•  Şehre ilk girenleri etkileyen ferah, yeşil, do-

ğaya saygılı, doğayla iç içe bir yerleşme.

•  Eskiden olduğu gibi, şehri çepeçevre kuşa-

tan ormanlar.

•  Niteliği  korunmuş  ve  geliştirilmiş,  merkez 

kenti çevreleyen tarım alanları.

•  Kozan Barajı’nın doğal yapısını koruyan, onu 

geliştiren  ve  şehir  hayatına  katan  çevresel 

ilişkiler.

•  Anavarza  ve  Karasis  Kaleleriyle  güçlendiril-

miş ilişkiler.

•  Şehirlerarası trafikle şehir içi trafiğin ayrıldığı, 

hiyerarşik düzeni doğru olarak kurulmuş, ve-

rimli ve etkin bir yol ağı.

•  Motorlu  araçların  değil,  özürlüler  de  dâhil 

insan’ın öncelik taşıdığı bir şehir.

•  Motorlu araç trafiği ile mümkün olan en az 

noktada kesişen, mevcut akarsularla da aza-

mi  düzeyde  bütünleşmiş,  kent  bütününe 

yayılmış yaya yolu ağı (“mavi-yeşil ağ”).

•  Transit  trafikten  tamamen  arındırılmış,  mal 

sevkiyatı  gözetilerek,  yaya-taşıt  ayırımı  ile-

ri düzeyde uygulanmış bir merkezi iş alanı 

(MİA).

•  Yaya ve bisiklet ulaşımını azami seviyeye çı-

kartmış bir kentsel fiziksel organizasyon.

•  Kişi başına düşen yeşil alanın değil kişi başı-

na düşen “gri” alanın hesaplandığı bir “yeşil 

şehir.”

•  Pencere  önleri  ve  balkonlardaki  çiçekleri, 

bahçelerdeki  ağaçları,  gölgeli  sokakları,  irili 

ufaklı yemyeşil parklarıyla, gri ile yeşilin sar-

maş dolaş olduğu bir doku.

•  Ailelerin daha ferah evlerde yaşamasına ve 

iklimsel özellikleri daha etkin kullanabilme-

ye imkân veren, çok katlı olmayan bir yerleş-

me.

•  Hizmet verdiği alanların tamamı ile tehlike-

siz  yaya  yolu  bağlantısına  sahip  ilköğretim 

okulları,  çeşitli  kategorilerde  çocuk  oyun 

alanları ve spor alanları.

•  Bütün sosyo-ekonomik sınıflardaki tüm yaş 

ve  cinsiyet  gruplarının  kendilerine  ait  bul-

dukları,  kendilerini  sığıntı  olarak  hissetme-

dikleri bir mekânsal organizasyon.

•  Çöküntü  bölgesi  olmaktan  çıkartılmış,  bir 

aile yadigârı antika niteliğinde restore edi-

len  yapıları  ve  düzenlenen  çevresiyle  gün-

lük  aktif  şehir  hayatının  değerli  bir  parçası 

haline getirilmiş kentsel sit alanı.

•  Sit alanı dışında yer alsalar da, tarihten gü-

nümüze gelen çeşmeler, türbeler gibi kültü-

rel değerlerin korunduğu bir planlama.

•  Temiz su, arıtma, çöp depolama, kanalizas-

yon,  yağmur  suyu  gibi  altyapı  sorunlarının 

tamamının çağdaş normlarla çözüldüğü bir 

şehir.

•  Onlarla  işi  ve  ilişkisi  olmayanların  gözüne, 

kulağına  ve  burnuna  takılmayacak  şekilde 

“izole” edilmiş, ancak ihtiyaç duyanların ko-

layca  ulaşabilecekleri  sanayi  (küçük;  orta; 

organize) ve benzeri alanlar.

kısıtlayıcı “izler”e bir süreliğine gözlerimizi kapa-

tıp “50 yıl sonra biz Kozan’ın nasıl bir yer olma-

sını istiyoruz?” sorusuna cevaplar arandı. Bu ça-

lıştaylardan sonra Vizyon 2060 Belgesi ortaya 

konmuştur. Buna göre;

•  Tabiatla  barışık,  sürdürülebilir,  insan’ın  ön 

planda tutulduğu bir planlama.

10-15 yılda yapılmış olanlar da dahil) çok büyük 

bir kısmının eskiyip değişme noktasına gelece-

ği uzak bir ufka bakmak gerekiyordu. 

Geleceğinin yönlendirilmesi ve şekillendirilmesi 

yönünde  böyle  önemli  bir  aşamada  bulundu-

ğumuz şehrin planlaması için, geçmişten gelen 

Şekil 2. Yeni Şema.

66

 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13

---