T c cumhurđyet üNĐversđtesđ EĞĐTĐm bđLĐmlerđ enstđTÜSÜ

17 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şekil 15. Yarı Gölge 
 
 
2.1.3. Işık Kaynakları 
 
Doğada bulunan bir cismin görülebilmesi için bu cismin ışık yayması veya bir 
ışığı  yansıtması  gerekir.  Işık  yayan  cisimler,  ışık  kaynaklarıdır.  Işık  yaymayan 
cisimler  ise  karanlık  cisimlerdir.  Bunlar  bir  ışık  kaynağından  gelen  ışınları 
yansıttıkları  için  görülebilirler.  Işık  kaynağı  olmayan  cisimler  kendi  özelliklerine 
göre kendi üzerlerine düşen ışıkların bir kısmını az veya çok keskinlikle yansıtırlar. 
Bir  cismin  ışıklı  veya  ışıksız  oluşu,  oluştuğu  madde  kadar  içinde  bulunduğu 
koşullara  da  bağlıdır.  Fiziksel  koşullarını  değiştirmekle  birçok  ışık  yayan  cismi 
ışıksız  hale  veya  ışıksız  olanları  ışık  yayar  hale  getirmek  mümkündür.  Örneğin;  bir 
elektrik ampulünün içindeki ince tel fitil elektrik akımıyla ısıtılmadığı sürece ışıksız 
bir nesnedir  (Gökgöz, 1977:25). 
Işık kaynaklarını doğal ve  yapay ışık kaynakları  olarak iki grupta incelemek 
mümkündür. 
 
 
 
 
 
 

---

18 
 
 
2.1.3.1. Doğal Işık Kaynakları  
 
       
                  Gün                                                                                                                                                                                                      
Gün                                                                                                           
Batımı
 
            Doğumu                                                                             
   
 
 
 
                          
Şekil 16. Günün Saatlerine Göre Güneşin Konumu 
 
Doğal  ışık  kaynaklarının  başında  güneş  ışığı  ve  gökyüzü  gelir.  Güneş, 
dünyadan çok uzakta olduğu için güneş ışınlarının yeryüzüne birbirine paralel olarak 
geldiği  kabul  edilmektedir.  Bu  da,  bir  mekânın  ve  o  mekân  içindeki  herhangi  bir 
nesnenin,  güneş  ışınları  tarafından  hep  aynı  miktarda  aydınlanması  anlamına  gelir. 
(Sözen,  2003:8)  Açık  havada  gün  ışığının  sağladığı  aydınlatma,  aslında  güneşten 
gelen ışınlarla, göğün yansıttığı ışınların toplamından ibarettir. Bulutsuz bir günde bu 
iki  kaynak  birbirinden  bağımsız  birer  etmen  halinde  mevcuttur  ve  böyle  bir  günde 
gün ışığı “beyaz”dır. Yani eşit oranda mavi, yeşil ve kırmızı renkleri kapsar. Bulutlu 
bir  günde  ise  bu  iki  aydınlatma  kaynağı  olan  güneş  ve  gökyüzü  bir  ışık  kaynağı 
halinde birleşmişlerdir (Kanburoğlu, 2002:98). 
 
Doğal ışığın şiddeti zaman dilimine göre de farklılıklar gösterir. Sabah güneş 
doğduğunda  ışık  şiddeti  gittikçe  artarak  öğle  vakti  maksimuma  çıkar.  Öğle  güneş 
ışınlarının  en  dik  geldiği  zamandır.  Öğleden  sonra  güneş  ışınlarının  şiddeti  gittikçe 
azalır.  Çünkü  ışınlar  eğik  konumda  gelmektedir.  (  Şekil  16)  Güneş  battığında  ise 
akşam  olur  ve  diğer  doğal  ışık  kaynakları  olan  ay  ve  yıldızlar  görülür.    Ay  ve 
yıldızlar aslında  güneşten aldıkları ışınları dünyamıza  yansıtmaktadırlar.  Bu  yüzden 
de  etkileri  daha  azdır.  Gün  ışığının  zaman  dilimi  içindeki  farklı  etkileri  doğanın, 
doğa  içinde  yer  alan  varlıkların  görünümünde  de  farklılıklar  ortaya  koymaktadır 
(Balcı ve Say, 2002:24). 
Yapay ışık kaynaklarının verdiği ışık miktarı ve renk ısı derecesinin, durağan 
olmasına  karşılık  gün  ışığının  renk  niteliği  hiçbir  zaman  durağan  değildir.  Güneşin 

---

19 
 
 
sağladığı  ışığın  ya  da  gökten  yansıyan  ışığın  renginin  değişmesi  ya  da  bu  iki  ışık 
kaynağının  sağladığı  ışıkların  karışım  miktarının  değişmesi  gün  ışığı  renk  niteliğini 
devamlı olarak değiştirir (Kanburoğlu, 2002:98). 
 
2.1.3.2. Yapay Işık Kaynakları 
 
Yapay  ışık  kaynakları,  gece  karanlığında  aydınlık  elde  etmek  için  insan 
tarafından  yapılmış  ışık  kaynaklarıdır.  Bu  ışık  kaynakları,  katı  ve  sıvı  yakıtlar 
yakarak  ya  da  elektrik  enerjisini  ışık  enerjisine  dönüştürerek  oluşur.  (Kanburoğlu,  
2002:98)  Đnsan  yapımı  ışığın  başlıca  kaynakları  ampullerdir.  Bir  ampulün  terim 
olarak  doğru  söyleniş  biçimi  “lamba”dır.  Farklı  renk,  nitelik  ve  yönlere  sahip  ışık 
sağlayan yüzlerce farklı çeşit lamba vardır  (Holtzschue, 2009:14). 
Pek çok lamba beyaz ışık verir. Bunlar, üç temel ışık rengi olan kırmızı, yeşil, 
mavinin  yanı  sıra  diğer  bütün  renkleri  de  sunarlar.  Lambalar  için  kullanılan  terim, 
beyaz ışık  yaymalarından dolayı  genel ışık kaynağıdır.  Bütün genel ışık kaynakları, 
bununla birlikte her zaman aynı türden beyaz ışık yaymazlar. Her bir lamba, spektral 
yansıtıcı  eğim
2
  adı  verilen  karakteristik  bir  dokuda  dalga  boyu  çıkarır  (Holtzschue,  
2009:15).  Lambalar  ile  yapılan  aydınlatmalarda,  ışığın  şiddeti  mesafenin  karesi  ile 
ters  orantılı  olarak  azalacağından  mekânın  her  yeri  aynı  oranda  ışık  almaz 
(Sözen,2003:8). 
 
2.1.3.2.1. Tungsten Fitilli Lamba  
 
Tungsten fitilli lambanın sağladığı ışık, etkin olmayan bir gazla doldurulmuş 
bir ampulün içindeki Tungsten fitilden elektrik akımı geçirilerek elde edilir. Akımın 
geçişi ile Tungsten fitilin akkor haline gelmesi sonucunda ışık elde edilir. Lambanın 
                                                 
2
Spektral  yansıtıcı  eğim,  lambaların  belli  tipleri  için  birbiriyle  ilişki  içinde  olan  dalga  boylarından  her  birinin 
kuvvetini gösterir. Eğim, her bir kaynağın renk karakteristiğinin görsel bir profilini sağlar. Bir lamba bir ya da iki 
ana rengi diğer renklere kıyasla daha yüksek enerji seviyesinde; tüm eklemeli renklerin güçlü bir şekilde yayıldığı 
veya  bir  ikisinin  tamamıyla  kaybolduğu  bir  şekilde  yayabilir.  Eğer  dalga  boyları  lambadan  renkli  çubuklar 
biçiminde  ulaşırsa  bunlardan  bazılarının  daha  kalın,  daha  geniş  ve  daha  güçlü  oldukları  görülecektir.  Spektral 
dağılım,  genel  bir  ışık  kaynağının  renk  kalitesini  belirtir  ve  tanımlar.  Onun  sıcaklığı,  soğukluğu  ya  da  nötr 
beyazlığı  ile  ilgili  olarak  spektral  yayılımdaki  lambanın  oldukça  “beyaz”  (kırmızı,  yeşil  ve  mavi  eşit  seviyede), 
“sıcak beyaz” (daha fazla sarı ya da kırmızı) ya da “soğuk beyaz” (daha fazla yeşil ya da mavi) ışık yaymasına 
sebep  olur.  Spektral  yayılım,  ayrıca  bir  lambanın  objeye  ait  renkleri  nasıl  oluşturduğunu  (gösterdiğini  ya  da 
sergilediğini) belirtir. Bütün lambalar, kendi spektral yayılımlarına göre tanımlanırlar (Holtzschue, 2009:15
). 
  

---