T c cumhurđyet üNĐversđtesđ EĞĐTĐm bđLĐmlerđ enstđTÜSÜ

149 
 
 
merceğinden  geçen  görüntü,  foveaya  düşer.  Sarı  nokta  olarak  da  anılan  fovea 
merkezi  görmeyi  sağlar.    Büyük  bir  netlikle,  ışık,  gölge  ve  renk  dokularını  belirler. 
Fovea,  koni  ve  çubuklar  olmak  üzere  iki  türlü,  ışığa  duyarlı  algı  hücrelerinden 
oluşmuştur.  Hem  çubuklar,  hem  de  koniler,  algılanan  iletinin  gözden  beyine 
aktarılmasını  sağlayan  optik  sinir  sistemine  bağlıdır.  Işık  ışınları,  fovea’dan 
uzaklaştığında  renkler  ve  imgeler  net  algılanamazlar  (Holtzschue,  2009:36).    Koni 
hücrelerinin  büyük  bir  çoğunluğu  burada  bulunur.  Böylece  en  iyi  görme  ve  renk 
algısı  sağlanır.  Foveadan  uzaklaştıkça  çevresel  görüşü  düzenleyen  retina  bölgesi 
etkili  olur.  Bu  bölge  çok  sayıda  çubuk  hücreye  sahiptir.  Bu  hücreler  koyu-açığı 
algıladıklarından,  bu  kısımlarda  renksel  etkilenme  azalır.  En  dışta  ise  yalnızca 
çubuksu hücreler bulunduğundan, göz ucu ile denilen görüntüler, ancak birer karartı 
halindedir (Temizsoylu, 1987: 11).  
 
Gün  ışığının  beyazlığı,  bir  standart  olarak  kullanılsa  da  farklı  zamanlarda, 
farklı  noktalarda  ve  yüksekliklerde  farklı  ısıya  sahip  olduğu  görülür.  Bir  konunun 
renklerinin aynen saptanması istenilen durumlarda mevcut ışığın renk ısı derecesinin 
ölçülmesi ve buna göre çalışma yapılması gerekir (Hacioğlu, 2007:51). 
 
Rengi  plastik  değer  olarak  ele  aldığımızda  ışık  olan  renkle  farklılıklarının 
olduğu  görülür.  Işık  renklerinde  ana  renkler  kırmızı,  mavi  ve  yeşil;  ara  renkler  ise 
magenta,  sarı  ve  cyan  olarak  geçerken  plastik  renklerde  ana  renkler  kırmızı,  sarı, 
mavi; ara renkler ise turuncu, yeşil ve mordur. Ayrıca ışık renkleri birleştirildiğinde 
beyaz  renk  ortaya  çıkarken,  plastik  renkler  karıştırıldığında  ise  siyah  renk  ortaya 
çıkmaktadır. 
 
Perspektif etkinin oluşmasında etken olan bir faktör de renklerin özellikleri ve 
birbirleriyle  olan  etkileşimidir.  Sıcak  renkler  öne  çıkar  ve  daha  yakında  görünürler, 
en  çabuk  görünen  renklerdir.  Soğuk  renkler  ise  geride  ve  daha  durgun  etkidedirler. 
Göz bunları sıcak renklere göre daha geç algılamaktadır. Sıcak renkler bir mekanda 
kullanıldığında  mekanı  daha  küçük  gösterirken,  soğuk  renkler  ise  mekanı  geniş  ve 
büyük  gösterir.  Renklerin  doygunluğu  da  perspektif  etkinin  bir  diğer  faktörüdür. 
Doygun  renkler  canlı  ve  parlak  görünürken,  doygun  olmayan  renkler  griye  yakın 
tonlarda olan renklerdir. Yakındaki nesnelerin renkleri doygun ve canlı görünürken, 

---

150 
 
 
mesafe  arttıkça  hava  perspektifinin  etkisiyle  renkler  doygunluklarını  kaybeder, 
soluklaşırlar. 
 
Đşte  bütün  bu  konular  ışığında  hava  perspektifi  değerlendirildiğinde  bize 
derinliği  veren  üç  faktör  vardır.  Bunlar:  Ton  değerleri  (valörler),  kontrast  ve 
atmosferdir.  Ön  plandaki  tonlar,  arka  plandakilerden  daha  açık  ya  da  daha  koyu 
değildir.  Yalnızca  ön  plandaki  tonlar  arasında  daha  kuvvetli  bir  kontrastlık  vardır. 
Uzaklık arttıkça ise kontrastlık azalır (Parramόn, 1997:96).  
 
Net  alan  derinliği  ise  ön  plandaki  en  net  nokta  ile  arka  plandaki  en  net 
noktadaki  uzaklıktır.  Göz  bebeği  küçüldükçe  alan  derinliği  artar,  yakındaki  ve 
uzaktaki  cisimlerin  görüntüleri  daha  net  olur.  Göz  bebeği  büyüdükçe  alan  derinliği 
azalır ve belli bir uzaklıktaki bütün cisimlerin görüntüsü netliğini kaybeder. Formlar 
arasında sis perdesi varmış gibi bir etki oluşur. Alan derinliğini sınırlamanın resimde 
üç  boyutluluk  duygusunu  kazandırma  gibi  önemli  yararları  vardır  (Gökgöz, 
1977:163).  Bunun  sonucunda  da  hava  perspektifi  etkisi  oluşur.  Uzaktaki  nesneler 
ışığın rengine ve gücüne göre menekşe mavi, çok kırmızılı ya da grimsi mavi olarak 
görünür. 
 
Cisimlerin  atmosfer  içinde  uzaklaştıkça  renklerini  değiştirmeleri  görüntüde 
plan farklarını meydana getirir. 
 
-Birinci Plan: Bize en yakın olan kısımlardır. Buradaki renkler biçim ve renk 
olarak en ince ayrıntıları ile görünürler. 
 
-Đkinci  Plan:  Cisimlerin  biçim  ve  renkleri  birinci  plandaki  kadar  tüm 
ayrıntılarıyla  görünmezler.  Bu  plandaki  cisimlerin  biçimleri  ışık-gölge  içinde  kitle 
etkisi verir, renkler ise değerlerinden biraz kaybeder. 
 
-Üçüncü  Plan:  Đkinci  planın  gerisinde  bulunan  kısımlardır.  Cisimler  burada 
sanki  bir  sis  perdesi  ile  kapanmış  gibidirler.  Bazen  hangi  kısımların  ışık  ve  gölge 
içinde oldukları bile seçilmez. Renkler tamamıyla soluklaşmıştır. 
 

---

151 
 
 
-Dördüncü  Plan:  Resimde  en  gerilerde  bulunan  dağ  ve  bulutların  kapladığı 
sahadır.  Artık  biçimler  ve  renkler  havanın  maviliği  içinde  erimiş  ve  yayılmış 
görünürler ( Kılıçkan ve Kılıçkan, 1993:80). 
 
Günün  saatlerine  ve  atmosferde  oluşan  mevsimsel  etkilere  göre  de  hava 
perspektifinde farklı etkiler oluşmaktadır. Şafak vakti ve günbatımı saatlerinde güneş 
ışığı  yatay  bir  konumda  geldiği  için  atmosferde  kırmızıdan  sarıya  doğru  giden 
renkler  oluşur  ve  çevredeki  nesneler  de  bu  ışıktan  etkilenirler.  Öğle  saatlerinde  ise 
güneş  ışığı  daha  dik  geldiği  için  beyaz  veya  beyaza  yakın  bir  aydınlanma  olur.  Bu 
ışık  altında  kontrastlık  fazla  olur.  Gece  ay  ışığında  görüntüler  renksiz  ve  soğuktur. 
Bulutlu havada,  güneş ışınları direk olarak  gelmediği için ışık  yumuşak, kontrastlık 
az  ve  gölgeler  yok  olur.  Perspektif  etki  azalır.  Karlı  havada,  karın  beyaz  renginin 
etkisiyle renkler olduklarından daha açık,  yağmurlu havada ise kapalı hava etkisi ve 
yağış  nedeniyle  aydınlanma  az  olur  ve  görüş  mesafesi  düşer.  Sisli  havalar  ise  hava 
perspektifi  etkisinin  en  güçlü  olduğu  durumlardır.  Atmosferin  yoğunluğu  ve  gölge 
sınırları  yumuşatır,  kontrastlığı  düşürür.  Yakın  nesneler  öne  çıkarken,  geri  plan 
tamamen  pusa  bürünür  ve  renkler  doygunluklarını  kısa  mesafede  kaybeder.  Bu  da 
yakın ile az gerisindeki konu arasındaki derinlik hissinin artmasına sebep olur. 
 
Resim  sanatında  ise  hava  perspektifinin  Empresyonizmden  önce  de  var 
olmasına rağmen, en iyi  ortaya koyanlar,  açık havada çalışma özellikleri ile bilinen 
Empresyonistlerdir.  Empresyonizmle  birlikte  “Işık”    sanatçı  tarafından  bir  amaç 
olarak  ele  alınmaya  başlanmıştır.  Artık  ışık,  resmin  aracı  olmaktan  çıkmış,  amacı 
olmuştur.  Empresyonist  sanatçılar  ortaya  koydukları  “yeni  görme”  mantığıyla  hava 
perspektifini  bütün  yönleriyle  analiz  etmişlerdir.  Renklerin,  günün  değişik 
saatlerinde  ve  mevsimsel  etkiler  karşısında  nasıl  değişime  uğradığını  ve  bunu  nasıl 
algıladıklarını  ortaya  koymak  amacıyla  eserler  yapmışlardır.  Bu  bağlamda 
sanatçıların  aynı  mekânı  günün  farklı  saatlerinde  birçok  kez  resmettiğini  ve  her  bir 
resimde  farklı  etkilerin  ortaya  çıktığını  görmekteyiz.  Bu  etkileri,  Monet’in  tek  bir 
konuyu  günün  farklı  saatlerinde  ve  farklı  mevsim  koşullarında  yaptığı  seri 
çalışmalarında çok daha iyi hissetmekteyiz. 
 

---

152 
 
 
Sanatçılar,  güneşli  havada  net  alan  derinliğinin  attığını  resimlerine 
yansıtabilmek  için  renkleri  daha  doygun  halleriyle  kullanırken,  kapalı  havada 
azaldığını  hissettirmek  için  ise  öndeki  sahnelerde  daha  doygun  renkler 
kullanmışlardı.  Geri  planlara  doğru  ie  renklerin  doygunluğunu  azaltarak 
kullanmışlardır.  Bunları  yaparken  renkleri  sadece  yüzeyin  rengine  göre  değil, 
atmosferdeki  hava  olaylarının  etkisinin  bu  renklerde  yapmış  olduğu  değişime  göre 
maviler yada kırmızılar katmışlardır. Sisli havada renklerin doygunluğunu neredeyse 
tamamen  kaybederek,  renkleri  gri  tonlarıyla  matlaştırmış,  flu  görüntüler  elde 
etmişlerdir.    
 
Sonuç  olarak  bu  çalışma  hava  perspektifinin,  Temel  Sanat  Eğitimi 
kitaplarında çok kısa  yer verilerek anlatılacak bir konu olmadığını, hava  perspektifi 
etkisini  veren  birçok  etkenin  varlığını  ortaya  koymaktadır.  Renklerin;  ışığa,  günün 
saatlerine,  mevsim  şartlarına,  gözün  algılayış  biçimine  göre  sadece  doygunluğunu 
kaybetmediği,  aynı  zamanda  renk  özelliğinin  de  değiştiği  görülmektedir. 
Empresyonist  sanatçılar  ise,  doğayı  gözlemlerken,  resimlerinde  işte  bu  farklılıkları 
boya  ile  nasıl  vereceklerini  çözümlemişlerdir.  Sanatçıların  eserlerine  bakıldığında, 
farklı  perspektif  etkileri  başarıyla  oluşturdukları  görülürken,    aynı  zamanda  her  birinin 
algılayış biçimlerinde de farklılıklar olduğu görülmektedir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

153 
 
 
KAYNAKÇA 
 
Abacı, O. (2007). Temel Sanat Eğitimi. Đstanbul: Morpa Kültür Yayınları 
 
Akbaş, F. ve Đkizler, E. (2006). Fotoğraf Teknik Okumaları. Đstanbul: Say Yayınları. 
 
Akıncı,  Ö.(2004).  Renk  Sistemleri  ve  Rengin  Spektrofotometrik  Analiz  Yöntemi  ile 
Belirlenmesi.  Yayımlanmamış  Yüksek  Lisans  Tezi.  Đstanbul  Üniversitesi 
Sağlık Bilimleri Enstitüsü 
 
Altuna, S. (1961). Empresyonist Ressamlar Hayatları ve Eserleri. Hayat Kitapları. 
 
Banger,  G.  (1978).  Yer  Yakını  Atmosfer  Tabakasının  Düşey  Açı  Ölçülerine  Olan 
Etkisi  Üzerine  Bir  Araştırma.  Yayınlanmamış  Doktora  Tezi.  Trabzon 
Karadeniz Teknik Üniversitesi Yer Bilimleri Fakültesi. 
 
Balcı, Y.B. ve Say, N. (2002). Temel Sanat Eğitimi. Đstanbul: YA-PA. 
 
Bayav,  D.    (2008).  Işığın  Bağımsızlık  Yolculuğu  ve  Empresyonizm’de  Işık.  Atatürk 
Üniversitesi Sanat Dergisi. Sayı 14. 
 
Beykan,  M.  (2004).  Sanat  Kitabı,  500  Sanatçı  500  Sanat  Eseri.  Đstanbul:  Yapı 
Endüstri Merkezi Yayınları. 
 
Bigalı, Ş.(1999). Resim Sanatı. Ankara: Türkiye Đş Bankası Kültür Yayınları 
 
Calder, J. ve Garret, J.(1998). Her Yönüyle Fotoğrafçılık El Kitabı.( Çev:Kütevin, E. 
ve Kütevin, Z.). Đstanbul: Say Yayınları 
 
Carter, R.( 2000). Mapping the Mind. Londra.  
 
Ceyhan,  Z.(1998).  Amatör  ve  Profesyoneller  için  Renkli  Fotoğraf  Bilgileri. 
Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları 

---

154 
 
 
Cheng,  F.  (  Çev:  Özsezgin,  K.)  (2006)  .  Boşluk  ve  Doluluk  /  Çin  Resim  Sanatının 
Anlatım Biçimi. Đstanbul: Đmge Kitabevi Yayınları 
 
Çağlarca, S. (1998). Renk ve Armoni Kuralları. Đstanbul: Đnkılap Kitabevi Yayınları 
 
Çağlarca,S. (1985). Suluboya Resim Tekniği. Đstanbul: Đnkılap Kitabevi 
 
Demir,A.  (1993).  Temel  Plastik  sanatlar  Eğitimi.  Eskişehir:  Anadolu  Üniversitesi 
Açıköğretim Fakültesi Yayınları. 
 
Gombrich,E.H.(1992a). Sanat ve Yanılsama. Đstanbul: Remzi Kitabevi. 
 
Gombrich, E.H. (1992b). Sanatın Öyküsü. Đstanbul: Remzi Kitabevi. 
 
Gökgöz,  A.  (1977).  Bütün  Yönleriyle  Fotoğrafçılık  Siyah-Beyaz,  Renkli.  Đstanbul: 
AFA Matbaacılık. 
 
Hacıalioğlu,  N.  (2007).  Televizyon  Görselliği  ve  Đnsan  Beyni/Zihni.  Yayınlanmamış 
Yüksek  Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 
 
Holtzschue, L. (2009). Rengi Anlamak. Đzmir: Duvar Yayınları-John&Sons,Inc. 
 
Đprişoğlu, M.Ş. ve Eyüboğlu, S. (1972). Avrupa resminde Gerçek Duygusu. Đstanbul: 
Đstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 
 
Đşsever,  H.  (1992).  Görme  Ağırlıklı  Đşlerde  Renk  Görme  ve  Bu  Tür  Đşlerde 
Çalışanlarda  Farnsworth-Munsell  100  Hue  Test  Skorları.  Yayınlanmamış 
Doktora Tezi. Đstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü  
 
Kafalı, N. (2000). Siyah-Beyaz ve Renkli Fotoğrafçılık. Ankara: Đmge Kitabavi 
 
Kalfagil,  S.  (1996).  Fotoğraf  Teorisi  Ders  Notları  2-Işık.  Đstanbul:  Marmara 
Üniversitesi&Mimar Sinan Üniversitesi Fotoğraf Bölümü 

---

155 
 
 
 
Kalfagil, S. (1981). Fotoğraf Sanatında Kompozisyon. Đstanbul: Fotoğraf Yayınları 
 
Kanburoğlu,  Ö.  (2002).  Temel  Fotoğraf  Bilgisi.  Đstanbul:  Đstanbul  Üniversitesi 
Rektörlük Yayını. 
 
Kavaz, E. (2007). Plastik Bir Değer Olarak Işığın Đşlevi ve Önemi. Yayınlanmamış 
Yüksek  Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 
 
Kavukçu, M. (2006). Renk Olgusu Üzerine. Atatürk Üniversitesi Sanat Dergisi. Sayı 
9, Erzurum 
 
Kılıçkan, H. ve Kılıçkan, H. (1993). Okullarda Resim. Đstanbul: Đnkılap Yayınevi. 
 
Korur,  E.  (1984).  Gözlerin  ve  Kanatların  Sırrı.  Bilim  ve  Teknik  Dergisi,  Sayı 
203,Ankara  
 
Lyntton, N. (2004). Modern Sanatın Öyküsü. Đstanbul: Remzi  Kitabevi. 
 
Parramόn, J. M. (1997). Işık ve Gölge.  Đstavbul: Remzi Kitabevi. 
 
Parramόn, J. M. (1997). Resimde Renk ve Uygulanışı.  Đstavbul: Remzi Kitabevi. 
 
Robinson, K.(Çev:Koldaş,N.G.)(2003), Yaratıcılık;Aklın Sınırlarını Aşmak. Đstanbul. 
 
 Rona,  Z.  (1997).  Eczacıbaşı  Sanat  Ansiklopedisi  "Đzlenimcilik”  Maddesi.  Đstanbul: 
Yem Yayınları. 
 
Özonur,  D.  (2001).  Bir  Görüntü  Öğesi  Olarak  Renk  ve  Rengin  Sinematografik 
Anlatıma  Etkisi.  Yayınlanmamış  Yüksek  Lisans  Tezi.  Gazi  Üniversitesi 
Sosyal Bilimler Enstitüsü. 
 

---

156 
 
 
Özsoy, V. ve Diğerleri (2006). Yöntem ve Teknikleriyle Görsel Sanatlar Eğitiminde 
Uygulamalar. Ankara: Görsel Sanatlar Eğitimi Derneği Yayınları 
 
Say, N. (2002). Temel Sanat Eğitimi. Đstanbul: Ya-Pa Yayıncılık 
 
Senıllaz. M.(1983). Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi. Đstanbul: Remzi Kitabevi.   
        
Sözen, M. (2003). Fotoğrafçılığa Giriş. Ankara: Detay Yayıncılık. 
 
Sunay, Ç. ve Dirican, M. (2005). Işık ve Renkler. Đstanbul. 
 
Südor,  G.  (2006).  Temel  Sanat  Eğitimi  Temel  Tasarım,  Resim  Eğitimi  ve  Sanatla 
Karşılaşma. Đstanbul: Tiglat Matbağacılık. 
 
Tunalı, Đ. (1996). Felsefenin Işığında Modern Resim. Đstanbul: Remzi Kitabevi. 
 
Turani, A. (1999). Çağdaş Sanat Felsefesi. Đstanbul: Remzi Kitabevi. 
 
Temizsoylu, N. (1987). Renk ve Resimde Kullanımı. Đstanbul. 
 
Wofflin, H. (1995). Sanat Tarihinin Temel Kavramları. Đstanbul: Remzi Kitabevi. 
 
 Yıldırım,  A.  ve  Şimşek,  H.  (2011).  Sosyal  Bilimlerde  Nitel  Araştırma  Yöntemleri. 
Ankara: Seçkin Yayıncılık. 
 
Zeman, A. (Çev. G. Koca),( 2006). Bilinç Kullanım Kılavuzu, Đstanbul 
 
http://www.dekorguru.com/2011/06/monokromatikrenklerledekorasyon.html 
(28.08.2012) 
http://tr.wikipedia.org/wiki/A_posteriori (09.09.2012) 
http://www.turkcebilgi.com/sozluk/rational (09.09.2012) 
http://tr.wikipedia.org/wiki/A_priori (09.09.2012) 
 

---

157 
 
 
RESĐM KAYNAKÇASI 
 
http://www.rehberim.net/forum/fotografcilik-470/133778-ders-2-isik-amp-
renk.html#ixzz1wxNvC9vU(16.06.2012) 
 
http://geograpy.blogcu.com/iklim-elemanlari-sicaklik-sicaklik-dagilisini-etkileyen-
faktor/9399961(16.06.2012) 
 
http://www.ansiklopediniz.com/wp-
content/uploads/2012/03/AlçakBasincliSodyumBuharli-
Lambalar.jpg(16.06.2012) 
 
http://elektrikport.com/akkor-flamanli-enkandesan-lambalar(16.06.2012) 
 
http://bilgipaneli.com/max/model/cfl-kompakt-fluoresan-lamba-enerji-tasarrufu-
maks-3d-max-36.html(16.06.2012) 
 
http://www.patan.com.tr/bilgi(16.06.2012) 
 
http://www.bilimbenimle.com/beyaz-isik-ve-isigin-sogurulmasi.html(16.06.2012) 
 
http://ahsapteknolojisi.blogspot.com/2011/04/doku.html#!/2011/04/doku.html 
(16.06.2012) 
 
http://www.suluboyaresim.com/(16.06.2012) 
 
http://www.fenrehberi.com/forum/index.php?topic=1572.0(16.06.2012) 
 
http://tamkonular.blogcu.com/-/2629577(16.06.2012) 
 
http://www.maculacenter.com/eyeconditions/ohs.htm(16.06.2012) 
 
http://www.didimli.net/printer_friendly_posts.asp?TID=554(16.06.2012) 

---

158 
 
 
http://www.photoshopmagazin.com/forum/baslik/6674(16.06.2012) 
 
http://www.yasdal.com/fotograf_dersi/fotograf_dersi.aspx(16.06.2012) 
 
http://www.dekralight.com/?mainpage=renknedir2(16.06.2012) 
 
http://forum.memurlar.net/konu/813960/(16.06.2012) 
 
http://www.dekralight.com/?mainpage=renknedir2   30.08.2012 
 
http://www.artposter.com.tr/tr/urun_detay.asp?urun=645(09.09.2012) 
 
http://www.zurnachat.com/forum/resim/27197-empresyonist-ustalar-empresyonist-
ustalari.html(11.09.2012) 
 
http://www.sanalda1numara.net/ressamlarin-hayati-ve-eserleri/174616-unlu-ressam-
pierre-renoir-hayati-ve-eserleri-pierre-renoir-resimleri.html(11.09.2012) 
 
http://www.grafikerler.org/sanat-akimlari/23870-izlenimcilik-
empresyonizm.html(11.09.2012) 
 
http://www.gorselsanatlar.org/bati-sanatinda-modern-akimlar/empresyonizm-akimi-
ve-sanatcilar/(11.09.2012) 
 
http://monteyn.blogspot.com/2010/07/empresyonistler-uzerine.html(11.09.2012) 
 
http://ilgincmakaleler.blogspot.com/2012/06/empresyonizm-
resimleri.html(11.09.2012) 
 
http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Maler_des_Impressionismus(12.09.2012) 
 
http://www.ressamlar.gen.tr/(12.09.2012) 
 

---

159 
 
 
http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/monet/rouen/(13.09.2012) 
 
http://www.fotokritik.com/arama (16.09.2012)