T c cumhurđyet üNĐversđtesđ EĞĐTĐm bđLĐmlerđ enstđTÜSÜ

13 
 
 
Bir ışık kaynağından bir yüzey üzerine gelen ışık miktarına “ışık akısı” denir. 
Işık  akısının  birimi  “lümen”dir.  Bir  lümen  bir  mum  şiddetindeki  bir  kaynağın  bir 
metrekarelik yüzeye 1 metreden dik olarak gönderdiği ışık miktarıdır.  Herhangi bir 
yüzeydeki  aydınlanmanın  şiddeti  bu  yüzeyin  1  m
2
’si  üzerine  düşen  ışık  akısının 
miktarıyla  ölçülür.  Evlerde  aydınlanma  amacıyla  kullanılan  Tungsten  fitilli  elektrik 
lambaları, harcadıkları her watt’lık elektrik gücü karşılığında 1 mum gücünden biraz 
daha fazla ışık gücü verirler. Örneğin, 60 watt’lık bir ampulün ışık şiddeti 66 mum, 
100 watt’lık bir lambanın ışık şiddeti ise 127 muma yakındır. Flüoresans lambaların 
ışık şiddetleri yüksek olup, watt başına 4 mum kadardır  (Ceyhan, 1998:9). 
 
2.1.2.2. Işığın Aydınlatma ve Aydınlanma Kontrastı                                                                           
          
 
 
 
 
 
 
 
                
                                           
 
Şekil 9. Yüksek Kontrastlık 
 
Çeşitli  etmenler  tarafından  belirlenen  kontrastlık,  bir  görüntüdeki  en  açık  ve 
en  koyu  bölgeler  arasındaki  farktır.  Konu  tek  bir  yönden  aydınlanıyorsa  kontrastlık 
yüksek, her yönden eşit biçimde aydınlanıyorsa düşük olarak kabul edilir. ( Şekil 9)  
Işık  kaynağı  ile  konu  arasında;  hava,  bulut  ve  ya  cam  gibi  ışığı  emen  ortamların 
bulunması  da  kontrastlığı  azaltabilir.  Açık  renkli  duvarların  veya  kum,  kar  gibi 
maddelerin geniş ölçüde bulunduğu ortamlardaki ışık her  yöne  yansıma  yaptığı için 
düşük kontrastlı görüntüler oluşmaktadır (Sözen, 2003:7). ( Şekil 10)    
 

---

14 
 
 
                   
     
                                 
Şekil 10. Düşük Kontrast 
Bir konunun açık havada aydınlanma kontrastı, konunun üzerine düşen ışığın 
yönüne  ve  konunun  etrafındaki  diğer  maddelere  bağlıdır.  Bulutsuz  bir  günde  açık 
havada  aydınlanmada  güneş,  yaygın  olmayan  ana  ışıktır  ve  konunun  üzerine  düşen 
ışığın  büyük  bir  kısmını  oluşturur.  Verdiği  ışığın  şiddetinin  daima  sabit  olmasına 
karşın  göğün  sağladığı  ışığın  şiddeti  büyük  değişiklikler  gösterir.  Bu  iki  ışığın 
karışım miktarı gökteki mevcut bulutların miktarına bağlı olarak değişir. Bulutsuz bir 
günde  konunun  güneş  altında  olan  kısımları  ile  gölgede  olan  kısımlarının  birbirine 
oranı,  yani  aydınlanma  oranı  1/7’dir.  Tamamıyla  bulutlu  ve  kapalı  bir  günde  konu 
üzerine  düşen  ışığın  şiddeti  çok  az  olacağından  konunun  gün  ışığı  altında  bulunan 
kısımlarıyla  gölgede  bulunan  kısımları  arasındaki  aydınlanma  ayrımı  ortadan 
kalkarak  her  taraf  aynı  şekilde  aydınlanmış  olacaktır.  Bu  durumda  konunun 
aydınlanma oranı 1/1’ yani 1’e kadar düşer (Gökgöz, 1977:109) 
 
2.1.2.3. Işığın Cisimlere Göre Durumu ve Gölge Oluşturması 
 
 
                                        
                                          
 
 
                                     
 
 
Şekil 11. Transparan Nesnelerde Işık 

---

15 
 
 
Işık  kaynağından  çıkan  ışık  cisimlere  çarparak,  cisimlerin  özelliklerine  göre 
farklı  düzeylerde  ışıklar  yansıtır  ve  gölgeler  oluştururlar.  Bazı  ışıklar,  daima  bir 
malzemeden  geçerken  kaybolur.  Eğer  bir  ışığın  tamamı  ya  da  tamamına  yakını  bir 
objeye ulaşıp diğer tarafa geçiyorsa o obje transparandır. ( Şekil 11)  Pencere camı, 
su, hava gibi ışığı geçiren cisimler buna örnek olarak gösterilebilir.  
 
 
 
 
            
                                          
 
 
 
 
 
Şekil 12. Opak Nesnelerde Işık 
 
Eğer bir nesne yansıyan ışığın tamamını geri yansıtır ya da tamamen emerse 
bu nesneye “opak” denilir. ( Şekil 12)  Madde bir sünger gibi düşen ışığı emer ve ışık 
görünerek kaybolur, uzun süreli görülemez (Holtzschue, 2009:19). 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                     
 
 
Şekil 13. Yarı Geçirgen Nesnelerde Işık 

---

16 
 
 
Bir  nesneye  yansıyan  ışığın  bir  kısmı  geçip  bir  kısmı  geri  yansırsa  bu 
nesnelere de yarı geçirgen adı verilir. ( Şekil 13)  Yarı geçirgen nesneler, geçirmeyi 
seçtikleri ya da yansıttıkları çeşitli dalga boylarına göre beyaz ya da renkli olabilirler. 
Yarı  geçirgen  nesneler,  genellikle  ışığın  büyük  kısmının  geçmesine  izin  verirken 
oldukça az ışık geçiren örnekler de bulunmaktadır. Buzlu cam, ince yağlı kâğıt gibi 
ışığı kısmen geçiren cisimler ise yarı geçirgen cisimlerdir (Holtzschue, 2009:24). 
 
Çeşitli cisimlerin yansıtırlık dereceleri ise ortalama olarak şöyle sıralanabilir: 
 
        Kar: %65 
        Beyaz ten: %35 
        Koyu renk yapraklar, ağaçlar: %5-10 
        Koyu renk elbiseler:%3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şekil 14. Tam Gölge 
 
Işık  saydam  olmayan  cisimlerden  geçemediği  için  bu  gibi  cisimlerin 
gölgelerini  meydana  getirir.  Işık  kaynağı  küçükse,  meydana  gelen  gölge  sahanının 
sınırları kesindir ve bu bölgeye  “tam  gölge” denir. ( Şekil 14)  Aksine ışık kaynağı 
büyükse,  sınırları  kesin  olarak  belli  olmayan  bir  gölge  bölgesi  meydana  gelir.  Bu 
gölge  bölgesinin  tam  ortasına  gelen  kısımda  tam  gölge  bölgesi  ile  çevreye  doğru 
koyuluğu  gittikçe  azalan  ve  aydınlık  bir  gölgeyle  sona  eren  bir  gölge  bölgesi 
meydana gelir. Bu bölgeye “yarı gölge” denir (Gökgöz, 1977:25). ( Şekil 15) 

---