T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ kamu yönetiMİ ve siyaset biLİMİ (Sİyaset biLİMİ) anabiLİm dali
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 Panslavizmin siyasal renklere bürünmeye başlaması, Kırım Savaşı yenilgisi ile sarsılan Rus Çarlığı’nda, bu düşüncenin Rus yayılmacılığına hizmet edecek bir araç olarak tasarlanmaya başlanmasına denk düşer. Bu dönemde panslavizm, artık, küçük Slav halkların inisiyatifinden Rus kontrolüne geçmeye başlamıştır. 41 Aslında daha 1838’de Rus tarihçi Pogodin, sonradan II. Alexander adıyla tahta çıkacak olan Grandük Alexander Nikolaevich’e yazdığı mektubunda panslavizmi Rus yayılmacılığının hedefleri doğrultusunda biçimlendirmişti. 42 Kırım Savaşı sonrası dönemde ise Rus Çarlığı’nın, kendisine karşı savaşa katılan Avrupa devletleri ile ilişkileri gerilmeye başlamış; Almanya’nın ortaya çıkması Rus Çarlığı’nı endişeye yöneltmiş; Balkanlar ve Doğu Avrupa’da arkasında Almanya’nın olduğu Avusturya- Macaristan İmparatorluğu ile yoğun bir hegemonya mücadelesi içerisine girmiştir. Bu ortamda panslav düşünce Rus aydın çevresinde yayılmaya başlamıştı. Rus panslavizminin önemli isimlerinden Nikolay Danilevsky(1822-1885)’nin çizdiği panslav birliği projesi bu yayılmacılık arzularını bütün çıplaklığı ile ortaya koymaktadır. Danilevsky’e göre bu panslav birlik Rusya ile birlikte Orta ve Doğu Avrupa’nın bütün Slav kabul edilen devletlerini bünyesinde toplayacağı gibi, Avusturya, Macaristan ve Osmanlı Devleti’nden önemli topraklar elde edecek, Yunanistan’ı, Girit’i, Rodos’u, Kıbrıs’ı, Ege Denizi’nin Anadolu sahillerini, İstanbul ve çevresini kapsayacaktı. 43 1867’de İkinci Panslav Kongresi Moskova’da toplandığı zaman, küçük Slav halklar ev sahibi Rusların panslavizm anlayışlarının, bütün Slavlar arasında ortak dilin Rusça olması, Ortodoks inancının bütün Slavlarca
41 Louis Leo Snyder, Encyclopedia of Nationalism, s.313. 42 Akdes Nimet Kurat, Panslavizm, s.255. Pogodin’in görüşleri için ayrıca Hans Kohn, Pan-Slavism, s.115-119 arasına bakılabilir. 43 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.160. Danilevsky bu görüşlerini 1869 yılında Zarya adlı aylık derginin on sayısında yayınlanan, 1871 yılında da St.Petersburg’da kitap olarak basılan Rossia i Europa [Rusya ve Avrupa] adlı eserinde dile getirilmiştir.(a.g.e., s.302, dn.:67.) Danilevsky’nin bu eserinden bir bölümün İngilizce çevirisi için Hans Kohn, Nationalism, Its Meaning and History, s.151-155.
13 benimsenmesini önermeleri bağlamında, Avusturya-Macaristan ve Balkan Slavları ile Rusya sınırları içerisindeki Leh ve Ukraynalıların Ruslaştırılması anlamına gelen panrusçuluk olduğunu anlamak durumunda kaldılar. 44
Rusya’da panslav hareketin Rus yayılmacılığına hizmet edecek bir araç olarak kurgulandığı dönemde, Avrupa’da güç dengeleri bir kez daha derinden sarsılmıştır. Prusya, küçük Alman devletçiklerini birleştirerek Alman İmparatorluğu’nu ortaya çıkarmıştı. Gelişmiş sanayi gücüne karşılık Almanya’nın sömürge yarışından geri kalmış olması uluslararası dengeleri kendi lehine çevirmeye dönük revizyonist bir dış politika yürütmesini de gündeme getirmiştir. Bu durumda, Alman milliyetçiliğinin gelişmeye başlaması ile birlikte kendisini hissettirmeye başlayan pancermenizm akımı da, Ondokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde son derece belirgin biçimde bir emperyalist yayılma projesinin parçası konuma gelmiştir. 45
Aslında dilsel anlamda bir pancermenizm Arndt ve Fichte’de de görülmekteydi. 46
Hatta Fichte, Volk kavramını siyasallaştırarak, Almanya’nın birleştirilmesi için yeniden yorumlamıştı. 47
birliğini savunan bir hareket olarak ortaya çıktığında, bu birliğin sağlanması çok sayıda Alman hanedan devletlerinin ortadan kaldırılmasını gerektirdiğinden devrimci bir özellik gösteriyor; bu nedenle de demokratlar ve liberallerden destek alıyordu. 48
44 Sándor Kostya, Pan-Slavism, ed.: Anne Fay Atzel, Danubian Press, 1981, s.6. 45 Snyder, pancermenizmin bir çok yorumu olduğunu, kültürü öne çıkaran Alman yurtseverliği biçimden, global bir pancermen toplumuna kadar değişik türleri bulunduğunu yazmaktadır. (Louis Leo Snyder, Encyclopedia of Nationalism, s.288) 46 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.1. 47 Günay Göksu Özdoğan, “Turan”dan “Bozkurt” a, Tek Parti Dönemindeki Türkçülük (1931-1946), İngilizceden çev.: İsmail Kaplan, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001, s.49 48 Hans Kohn, Encyclopaedia of the Social Sciences, Volume II, s.547.
14 Bu dönemde pancermen birliği konusunda en gerçekçi öneri Friedrich List’ten gelmiştir. List, Ren’den Karadeniz’e kadar uzanan bölgede ekonomik birlik kurulmasını öneriyordu. 49
Alman ulusal birlik hareketi güç ve mevzi kazandıkça pancermenist hareket de biri Büyük Almanya [Grossdeutsch] düşünü içeren, diğeri Avusturya haricinde birliği öngören Prusya düşüncesi [Kleindeutsch] yanlıları olmak üzere iki kola ayrılmıştır. Bu ikinci düşüncenin başarıya ulaşması sonrasında klasik, yani Büyük Almanya fikrine bağlı pancermenizm Georg Ritter von Schönerer’in lideri olduğu Avusturyalılar tarafından hararetle savunulmaya devam edilmiştir. 50
Alman ulusal birliğini kurması sonrasında giderek Alman emperyalizminin bir ifadesi halini aldı. Alman milliyetçiliğinde egemen olan, Alman egemenliğindeki Mitteleuropa düşüncesi pancermenizmin de temel sloganlarından biri olmuştur. Bu egemenlik düşüncesi de Doğu Avrupa’da, bu bölge halklarını hıristiyanlaştırma ve uygarlaştırma biçiminde ifade edilen bir Almanların kutsal misyonu ile temellendirilmeye çalışılmıştır. 51 Alman Mitteleuropa’sı aslında daha geniş ölçekli bir yayılmacılığın ilk adımı olarak kurgulanıyordu. 52 Pancermenizm, bu açıdan geleneksel Drang Nach Osten politikası ile de büyük uyum içerisinde olmuştur. Ondokuzuncu yüzyılda geliştirilen ırkçılık kuramları da pancermenizmin düşünsel dayanaklarından biri olmuştur. Bir Fransız soylusu olan Joseph Arthur de Gobineau (1816-1886)’nun 1853 yılında kaleme aldığı Essai sur l’inégalité des races humaines adlı çalışmasında ortaya konulan Aryan üstünlüğü biçimindeki ırkçılık,
49 aynı yerde. 50 aynı yerde ve Louis Leo Snyder, Encyclopedia of Nationalism, s.294. 51 Lonnie R. Johnson, Encyclopedia of Nationalism, Cilt:1, s.178. 52 Louis Leo Snyder, Encyclopedia of Nationalism, s.290. Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|