T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ kamu yönetiMİ ve siyaset biLİMİ (Sİyaset biLİMİ) anabiLİm dali
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 1832 tarihli bir Osmanlı belgesinde de Turan, Türkistan, Tataristan, Özbekistan ve Moğolistan’ı kapsayacak biçimde tanımlanmıştır. 113
Bibliothèque Orientale adlı eseri ile olmuştur. 114
Herbelot, Turan ülkesinin tanımını Oxus nehrinin doğu ve kuzeyi olarak göstermekte ve Turan adlı bu araziye artık Türkistan denildiğini belirtmektedir. 115
Minorsky, 1839 tarihinde Turan teriminin “Büyük Türk Yurdu” anlamına gelmek üzere Macarlarca kullanıldığını belirtmektedir. 116
Ferencz Pulszky 1839 tarihli makalesinde, Macarların kökenini Asya’ya bağlarken, Turan kavramını yine İran karşıtlığı içerisinde kullanmayı yeğlerken, Turan’ı da Türkistan- Toharistan olarak açıklamaktadır. 117
barındırmayı sürdürerek giderek dilsel ve etnik bir kategoriyi işaret etmeye başlaması 19.yüzyılın ortalarından itibaren gerçekleşmiştir. Kavramın içeriğinin böylesi bir değişikliğe uğramasında üç Avrupalı dil bilimcinin etkisi olmuştur. Finli M.A.Castren, Alman C.C.J. Bunsen ve İngiliz F.Max Müller. 118
1813 yılında Finlandiya’da doğan Mathias Alexander Castrén 119
, bir dil ailesi olan Altay [bugün Ural-Altay grubuna giren diller] grubunu oluşturan halkların aynı zamanda kültürel açıdan da benzerliğini savunmuştur. Sibirya’da yıllarca süren alan araştırmaları sonucunda Fincenin bu dil ailesinden olduğunu
113
Jacob M.Landau, Pan-Türkism , from Irredentism to Cooperation, Bloomington ve Indianapolis, Indiana Un. Press, 1995 ( İkinci gözden geçirilmiş ve güncelleştirilmiş baskı), s.1. 114 Vlademir Minorsky, The Encyclopaedia of Islam, s.880-881. 115 a.g.e., s.881. 116 aynı yerde. 117 Ferencz Pulszky, “Iran és Turan,” Athenæum, Yıl:3, Sayı:18 ( 1 Eylül 1839), s.276. 118 Judith Winternitz, Culture and Nationalism in Nineteenth –Century Eastern Europe, s.145. 119 Mathias Alexander Castrén (2 Aralık 1913, Finlandiya, Rus Çarlığı- 7 Mayıs 1852, Helsinki): Fin milliyetçisi dilbilgini. Ural-Altay dilleri üzerine yaptığı çevirileri ile tanınmıştır. 1851 yılında Helsinki Üniversitesi’nde ilk Fin Dili kürsüsüne atandı. Bir yıl sonra da üniversitenin rektörü oldu.
36 savlamış; bu savdan yola çıkarak da Finlilerin Orta Asya’dan geldiklerini, Macarlar, Türkler ve Moğollar gibi halkları da içeren geniş bir topluluğun parçası olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır. Altay dilleri tasnifi ona aittir. 120
Encyclopedia Britannicca’ya göre Castrén panturancılık ideolojisinin ilk öncüsüdür. 121
Bunsen 1854 tarihinde yayınlanan bir çalışmasında Turan sözcüğünü yalnızca bir dil ailesi anlamında da kullanmanın ötesine geçerek, Turan’ı bir halk kategorisinin sıfatı olarak biçimlendirme yoluna gitmiştir. 122 Bunsen’in ortaya attığı bu teori Alman asıllı İngiliz dil bilimci Fredrich Max Müller 123
sayesinde popüler hale gelmiştir. Max Müller, 1855 tarihli eserinde ilk kez Turan dil ailesi kavramını ortaya atmıştır. 124 Müller, Sami ve Aryan dil ailelerinin yanında üçüncü bir kategori olmak üzere Turan dil ailesini ileri sürmüştür. Müller’e göre Turan dil ailesi Asya’da ve Avrupa’da Sami ve Aryan kategorilerine sokulamayan, eklemeli [agglutinative]
120
Hasan Eren, Türklük Bilimi Sözlüğü,I.Yabancı Türkologlar, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayını, 1998, s.126-130 arasında Castrén’in dil çalışmaları hakkında bilgiler yer almaktadır. 121 ‹http://www.britannica.com/eb/article?eu=21059&tocid=0&query=castren&ct=›[26.07.2003] 122 Turan kavramının Aryan ve Sami olmayan halkları tanımlamak üzere Bunsen tarafından ilk kez 1847’de kullanıldığı da kaydedilmektedir. ( “ Turáni Népek,”Uj İdők Lexikona, 12. Cilt, Budapeşte, Singer és Wolfner, 1942, s.5934.) 123 Friedrich Max Müller(1823 Dessau Almanya- 1900 Oxford): Dilbilim, mitoloji ve din araştırmalarıyla tanınan doğu bilimci ve dil bilgini. En önemli çalışması yayıma hazırlanmasını üstlendiği 51 ciltlik The Sacred Books of the East(1879-1904). Ortaya koyduğu Turan dil ailesi sınıflaması bilimsel olarak kısa zamanda reddedilmiştir. Tarık Demirkan, Macar Turancıları, s.22’de yer alan “ Turan kavramını ilk kullanan Macar araştırmacılardan Miksa Müller...” ifadesi tamamen yanlıştır. Anlaşılan Miksa Müller ismine Macar kaynaklarından birinde rastlayan Demirkan, konuya hakim olmadığından Miksa adının Max’ın Macarca karşılığı olduğunu da dikkate almamış, böylelikle Alman asıllı İngiliz dil bilimciyi Macar yapıvermiştir. Başka bir yazıda da Demirkan’ın bu hatası aynen tekrarlanmaktadır. “ Tarih boyunca Türkçülük Macaristan’da Turancılık,” ‹http://www.orkun.com.tr/asp/yazi.asp?Makale_nu=479›[10.07.2003]. (Bu yazı Orkun dergisinin 46. sayısında yayınlanmıştır.)
124
Vlademir Minorsky, The Encyclopaedia of Islam, s.881.Müller’in eseri The Languages of the Seat of War in the East, with a Survey of Three Families of Languages, Semitic, Arian, Turanian (London, 1855) adını taşımaktadır. Bu çalışmada Müller’in 1855 tarihli eseri değil, aşağıda gösterilen kitabı kullanılmıştır.
Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|