T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ kamu yönetiMİ ve siyaset biLİMİ (Sİyaset biLİMİ) anabiLİm dali
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 isimler Macaristan’a bağlı Gyartmat’da doğan Çek Katolik papaz Josef Dobrovský’nin açtığı yoldan yürüyorlardı. Josef Dobrovský (1753-1829), Slav dili, kültürü ve tarihi üzerine yaptığı çok sayıda çalışma ile Slavlık bilincinin doğuşunun da habercisi sayılabilir. Dobrovský’nin izinden giden Jan Kollár, Alman romantik düşüncesi ile tanıştığı Jena Üniversitesi’nde geçirdiği yıllardan sonra 1824 yılında Peşte
29 ’de yayınlanan Slávy Dcera[Slava’ın Kızı] adlı şiir kitabı ile panslavizm düşüncesinin bayraktarlarından biri olmuştur. Kollár’ın Almanları; Slavların tarihsel düşmanları olarak gösterdiği Slávy Dcera’sında yer alan aşağıdaki parça, panslav düşüncenin de temellerini sergilemektedir: Ana Slava çocuklarına sorar: Sen kimsin? Rus, ya sen? Sırp; sen? Çek; sen? Leh Çocuklarım: Birlik! Böyle konuşmayın, fakat şunu söyleyin: Ben bir Slavım 30
Pavel Jozsef Šafařík ise, Güney Macaristan’da Novi Sad’da bir Sırp lisesinin müdürlüğünü yaptığı sırada 1826 yılında yayınladığı Geschichte der Slavischen sprache und Literatur adlı çalışması ile ün kazandıktan sonra, 1833 yılında, Slav çalışmalarının merkezi olan Prag’a yerleşerek etkinliklerini burada sürdürmüştür. 31
yine bir Slovak, Jan Herkel, tarafından kullanılmıştı. Herkel 1826’da Buda’da basılan Elemanta universalis linguae Slavicae e vivis dialectics eruta et suis logicae
“Rusya’nın politikası” adlı çalışmada, altı Slav halkın (Ruslar, Lehler, Çekler, Bulgarlar, Sırplar ve Hırvatlar) Rusya’dan kendilerini Türk ve Alman egemenliğinden kurtarmasını beklediklerini ifade eden Hırvat Cizvit papaz Jurac Križanić’i göstermektedir. (Hugh Seton-Watson, Nations&States, an
s.118.)
29 Bugünkü Macaristan’ın başkenti olan Budapeşte, 1873 yılında Peşte, Buda ve Obuda’nın tek bir kentsel yönetim altında birleştirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu tarihten önce Buda ve Peşte ayrı kentler olarak değerlendiriliyorlardı. 30 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.16. 31 a.g.e., s.12-13.
10 principiis suffulta adlı eserinde ortak bir Slav edebiyat dilinin geliştirilmesini, panslavizme destek olarak sunmuştu. 32
Rus Çarlığı ile bir siyasal birlik hedefi hemen hiç yoktur; daha çok edebiyat ve kültür alanlarında birlik öne çıkarılmıştır. 33 Avusturya Slavlarına egemen olan düşünce, Avusturya İmparatorluğu’nun federal bir devlete dönüşmesini sağlayarak, kendi sosyal ve siyasal konumlarını daha ileriye götürmekti. Ancak bu ulusal istemlerini Habsburglara ve Macarlara kabul ettirebilmeleri için yeterli güçlerinin olmadığının da bilincinde olarak yüzlerini dönemin tek bağımsız Slav devleti olarak görülen Rusya’ya dönmek zorunda kalmışlardır. Slav halkların bu dönemdeki tehdit algılamasında Macar milliyetçiliğinin Macarlaştırma politikaları doğrudan, Alman milliyetçiliğinin Almanlaştırma çabaları dolaylı olarak etkide bulunmuştur. 34 Temel sorunları kendi ulusal benliklerini korumak biçiminde şekillendiğinden, Rus Çarlığı’nın kendilerini yutmasından da endişe duyuyorlardı. Bu nedenle 1848 I. Panslav Kongresi’nde Avusturya Slavları, kendi milliyetleri açısından üç tehlikenin varlığına dikkat çekiyorlardı: Almanların güçlenmesi, Macar milliyetçiliği ve Rus yayılmacılığı. 35 Buna karşılık, özellikle Osmanlı İmparatorluğu içerisindeki Slav halkların hamiliğine Ondokuzuncu yüzyılın ilk yarısından itibaren soyunmuş olan Rus Çarlığı da, Habsburg monarşisine karşı mücadelesinde liberal istemler ileri süren panslavizme sempati ile yaklaşmıyordu. Çar I. Nikola devrimci bulduğu bu hareketi
32 a.g.e., s.6 ve s.254, dn.:8. Ayrıca Akdes Nimet Kurat, Panslavizm, s.242. 33 Akdes Nimet Kurat, Panslavizm, s.248. Jan Kollár imzasını taşıyan, ilk kez bir Slovak gazetesinde yayınlandıktan sonra genişletilerek 1837’de Almanca olarak basılan kitabın adı dahi bu görüşü yansıtmaktadır. Uber die Literarische Wechselseitigkeit zwischen den verschiedenen Stämmen und Mundarten der Slavischen Nation [Slav Ulusunun Çeşitli Halkları ve Dialektleri Arasındaki Kültürel Dayanışma Üzerine]. (Hans Kohn, Pan-Slavism, s.17.) 34 Lonnie R.Johnson, “Eastern Europe,” Encylopedia of Nationalism, Volume 1: Fundamental Themes, ed. Alexander J. Motyl, s.175. 35 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.68.
11 tehlikeli görüyor; bu nedenle de uzak duruyordu. 36 Ayrıca 1833 yılında Rus Çarı ile Habsburg İmparatoru arasında, iç ve dış tehlikeler karşısında karşılıklı olarak birbirlerine yardım sözü içeren bir antlaşma da imzalanmıştı. 1848 yılında Prag’da toplanan I.Pan-Slav Kongresi, Avusturya Slavlarının özlemlerini gösterdiği gibi, Rus Çarlığı’nın bu dönemde panslavizme uzaklığını da kanıtlar. Kongre Çek František Palackỳ başkanlığında toplanmıştır. Palackỳ, siyasal eşitliğe sahip milliyetlerden oluşan federal bir Avusturya düşüncesinin savunucusuydu. Avusturya Slavları içerisinde özellikle Çeklerde, bu Austro-Slavizm düşüncesi yaygındı. 37 Çek yazar Karel Havlícék, 1846’da kaleme aldığı bir makalesinde bu düşünceyi bütün açıklığı ile ortaya koyuyor, “...biz ne Alman, ne Macar, ne Rus olmak istiyoruz...” sözlerinin ardından Slavların varlıklarını devam ettirmesinin koşulu olarak Habsburg İmparatorluğunu’nun varlığının gerekliliğini gösteriyordu. 38
oluşmaktaydı. 39 Prusya Polonyasından gelen az sayıda delegenin yanı sıra, Rusya’dan birinin Bakunin olduğu, toplam iki delegenin katılması 40 , Polonya ve özellikle Rusya’nın bu dönemde panslav harekete ilgisizliğinin göstergesini oluşturmuştur.
36 a.g.e., s.254. 37 Büyük Sovyet Ansiklopedisi, bu hareketi Avusturya-Macaristan imparatorluğu içerisinde yer alan genç Slav, özellikle Çek burjuvazisinin Avusturya-Macaristan pazarlarına girme çabası ile açıklamaktadır. (N.D. Ratner, “Pan-Slavism in Austria-Hungary,” Great Soviet Encyclopedia, Volume I, New York ve Londra, MacMillan INC. ve Collier MacMillan Publishers, 1970, s.655.) 38 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.28. Havlícék’in bu makalesinin bir kısmının İngilizce çevirisi için bknz.: Hans Kohn, Nationalism, Its Meaning and History, Princeton, D. Van Nostrand Company, 1955, s.155-159. 39 Hans Kohn, Pan-Slavism, s.70. 40 Bir başka kaynakta Kongre’ye toplam 340 delegenin katıldığı, bunlardan 237’sinin Çek ve Slovak, 42’sinin Güney Slavlarından olduğu ve geri kalan 61’inin Polonya, Ukrayna ve Rusya’dan geldikleri belirtilmektedir. ( Kálmán Rátz, A pánslávizmus története, Athenaeum, [1941], s.132 Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|