T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
7 cahil kalmış insanları, halk tabakasını kastetmiş olmalıdır. W. J. Thoms’un Londra’da çıkan Atheneum adlı derginin 22 Ağustos 1846 tarihli sayısında bir mektubu yayınlanır. Thoms, bu mektubunda halk kültürü ürünlerinin derlenmesini ister ve o güne kadar “popular antiquities” denen bu ürünlere “folklor” adının konmasını önerir. W. J. Thoms söz konusu bu “folklor” başlıklı yazısını Ambros Morton takma adıyla yayınlar. Folklor terimi W. J. Thoms tarafından kullanılmadan ve bir bilim dalına ad olmadan önce de halkbilimi ile ilgili çalışmalar yapılıyor, bu çalışmalar sırasında çeşitli adlar ortaya atılıyordu. Örneğin Henri Bourne 1725 yılında Antiquiates Vulgares adını verirken, Francis Grose 1775 yılında Vulgar Tongue; John Brand 1777 yılında Popular Antiquities; Herder 1778 yılında Volkslied; Gerhard P. Normann 1785 yılında Völkerskünde; Josef Rohrer 1803 yılında Volks Forcschung; Friederich Ludwig Jhon 1810 yılında Volks’um Ve Volkstrumskunda; Johan Felix Knaffel 1813 yılında Volkskunde terimlerini kullandılar. W. J. Thoms da “folklor”u “halk atikiyatı” yerine önermiştir. Atikiyat, eski eserler bilimi, arkeoloji olarak ele alınmıştır. 1878 yılında Londra’da Folklor Society adlı dernek kurulunca folklor sözcüğü yeni bir bilim dalı olarak bütün dünyaya yayıldı. Önce İskandinav ülkeleri daha sonra da Fin, Rus, Portekiz ve İspanyol bilginlerince kabul edildi. Fransa’da halk gelenekleri karşılığı “tradition populaire”, İtalya’da “tradizioni poulari” terimleri üzerinde 8 duruldu. Almanlar “volkskunde” üzerinde direndiler. Fakat folklor sözcüğü bugün artık bütün dünyada benimsendi ve yaygınlaştı. 3 2. DÜNYA’DA FOLKLOR VE MİLLİYETÇİLİK İLİŞKİSİ Folkloru kıta Avrupa’sında ortaya çıkan milliyetçilik akımından ayırt etmek ise imkânsızdır. Bir önceki alt başlıkta kısaca değinilen bu ilişki bu alt başlıkta daha derinlemesine ele alınacaktır araştırmaya konu olan bilim dalı ve bu dalın dünyada ortaya çıkışının milliyetçilikle olan ilişkilerini Değirmenci’nin bir makalesi ile kısaca özetlersek: Folk kavramı üzerine tartışmak milliyetçilik literatürüne temel bir vurgu yapmadan neredeyse mümkün değildir. Folk ve milliyetçilik arasındaki bu yoğun ilişki aslında tarihsel bir gerçeklikten kaynaklanmaktadır. Folk kavramı ve halk kültürü üzerine giderek artan bir ilgi ve bundan kaynaklanan folk söylemi 19. yüzyıl Avrupa milliyetçiliklerinin ayrılmaz unsurlarından birisidir. Aslında folk kavramına dönük bu ilgi bir köken fikrine karşılık gelmektedir. Asıl olanı, otantik olanı simgeleyen köken fikri, milliyetçi politik söyleme bir yandan meşruiyet yönündeki çabasına katkı sağlarken, bir yandan da aynı kültürel kökleri paylaştığı varsayılan bir millet oluşturma yolunda temel bir araç olma işlevi yükleniyordu. Bu noktada hayali ulus kavramı ve milliyetçilik temel bir rol oynamaktadır. Tüm gerekli unsurları, özellikle de ortak bir dil ve mirasa dayanan ortak bir kültür ile birlikte bir millet yaratma süreci bazı temel metinlerde derinlemesine analiz edilmiştir. Anderson’a göre aynı kökene ve 3 A.g. e. s.19–21 9 kültürel mirasa sahip olduğu varsayılan millet “hayali bir politik cemaatten” başka bir şey değildir. Bu çalışmalar arasında temel bir takım fikir farklılıkları varsa da hepsinde hemen hemen aynı olan nokta köken mitine dayalı bir milliyetçilik kavramıdır. Aslında folk kavramı genel olarak halk kavramı ile özdeşleştiriliyor ve bu ikisi birbirinin yerine geçiyor olsa da kavram kültürel birliğe doğrudan gönderme yapmaktadır. Kavram bir politik ya da kültürel söylem içinde araçsal anlamda kullanıldığında bir ayrım noktası oluşmaktadır. Belirli bir coğrafi sınır içerisinde folk kavramı o sınır içerisinde yaşayan insanlara dair bir kültürel homojenliği ve birliği ifade etmektedir. Aynı zamanda da kavram kaçınılmaz olarak toplumun diğer kısımlarını meydana getiren doğurgan bir nitelik kazanmaktadır. Folk söylemi ve kültüre ilişkin bu uyum varsayımı köken miti aracılığıyla işlemektedir. Folk üzerine giderek artan ilgi ve milletleri birbirinden ayıran kültürel dokular fikri romantik dönemin temel unsurlarındandır ve en eksiksiz biçimini Johann Gottfried Herder’in çalışmalarında bulur. Alman felsefeci her halkın bir volksgeist’i olduğu fikrinin babasıdır. Aslında bu fikrin kökleri aydınlanma’dadır; her milletin kendine ait ayırıcı bir takım kültürel nitelikleri olduğu düşüncesi 18. yüzyılda da yaygın bir düşünceydi. Bir milletin ya da bir kültürün ruhu fikri Vico, Montesquieu, Hamann ve Zimmermenn’da temel önemdeydi. Aydınlanma’da aynı zamanda folklor araştırmaları da mevcuttu ancak araştırmaların altında yatan kaygı romantik dönemden hayli farklıydı. Aydınlanma’ da folk ilerleme ile ortadan kalkacak ilkel bir olgu olarak tasvir edilirken romantizmde folk milletle eşdeğerdi. İlkelliği, orijinal olana, saflığa ve 10 otantik ulusal kültüre en yakın olanı göstermekteydi. Folklorun kurumsallaştırılmasına ilişkin aydınlanma ve romantizmdeki temel fark ilerleme kavramı ile ilişkiliydi. Aydınlanma folklorun ilkelliği karşısında ilerlemeyi övmekteyken romantizmdeki halk kültürü derleyicileri “geçmişi idealize ederken şimdiye lanet okumaktaydılar” romantikler halk kültürüne ilişkin incelemelerinde geçmişe, evde olmaya, orijinal ve otantik olana dair özlemlerini ifade etmekteydiler. Almanca’da volk kavramı ortak bir kültüre, değerler dizgesine ve tarihe sahip bir halkı ifade etmektedir. Geçmişe yaptıkları yolculuk aslında, henüz endüstrileşme belası tarafından kirletilmemiş olan bir ulusal kültürün yaşadığı tarih öncesi bir döneme yapılan yolculuktu. Folk kavramına dönük bu ilgi ya da daha doğru bir deyişle gereksinim kaçınılmaz olarak folklor araştırmalarını doğurmuştur. Bu derlemeler ulusun kültürel mirasını ortaya çıkaracak arkeolojik kazılar gibi görülüyordu. Folk kavramının ve kültürünün inşası ve tekrar tekrar yeniden tanımlanması yönündeki bu girişimler ulus kategorisinin inşası sürecinin temel taşlarındandır. Halk ya da köylü kültürü ulusun saf ve doğal halindeki niteliğini belirtmektedir. Halk kültürünün derlenmesi, korunması ve çağdaş formlarda yeniden yaşama geçirilmesi faaliyeti ulusal kültürün yeniden kazanılmasında önemli adım taşları olarak görülmektedir. Folklor araştırmalarında bulunan kültürel miras daha sonra ulusal kültürün Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|