Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 Bütün bacı-qardaşlar Həsəni dövrəyə almışdılar. Böyük qardaşı Mehralı, Səfərəli, bacısı Şirin Həsənə elə qibtə ilə baxırdılar ki, baxmayaraq, onlar da yazıb-oxumağı bacarırdılar, ataları Səlim bəy onların da evdə təhsil almağına mümkün qədər diqqət ayırırdı. Bu zaman Əlvənddən – əmisi gil dən tələsik dönən babası Rəhim bəyi və nənəsini görən Həsənin intizarına, nəhayət, son qoyuldu: – Baba, sən hardaydın? Nənə, hara getmişdiniz? – Əmingilə, Hidayət əmin neçə gündür qızdırır, xəstədir. Getmişdik ona baş çəkməyə. – Baba, nənə, müəllimimiz deyir, yayda ağcaqanad sanc- maları bədənə zəhər ötürür, o da qızdırmalara, oynaq ağrılarına səbəb olur. Bu, qorxulu xəstəliyə, malyariyaya çevrilir. Hamı təəccüblə Həsənə baxdı. Atası qəhqəhə çəkib güldü: – Həsən, sən nə tez həkim oldun, alim oldun, ay səni! Uşaqlar Həsəni dövrəyə alıb maraqlı suallar verirdilər. Rəhim bəy yol yorğunluğunu unudub hələ də ayaq üstə dayanmışdı. “Birdən bu uşağın müəlliminin dediyi düz çıxsa...” – Səlim, ay Səlim! Səlim bəy atasının həyəcanlı çağırışına ehtiram, sayğı əlaməti kimi onun yanına gələrək cavab verdi: – Bəli, ata, mənimi çağırdın? – Oğlum, bu uşağın dedikləri ağlıma batdı. Hidayətgilin həyətlərində ağcaqanaddan oturmaq mümkün deyil. Bəlkə, bir şey fikirləşəsən? Haradan yaxşı həkim tapaq, qardaşın on gündür qızdırmadan od kimi yanır. Səlim bəy: – Ata, bir ay öncə bizdə qonaq olan qvardiya rəisindən xahiş edəcəm, bəlkə, onların həkiminin iznini ala bildim. Səlim bəy qulluqçuya dərhal onun atını yəhərləməyi tap şırdı, qapıdan çıxanda: – Gec gəlsəm, sabah qayıtsam, nigaran qalmayın, – dedi. Açıq fikirli, tərəqqiyə meylli olmasına, ədəbiyyata, incə sə nətə isti münasibətinə görə Göyçay qəzasının pristav qvar di yasında
26 Səlim bəyi həmişə rəğbətlə qarşılayırdılar. Onun qonaq pərvərliyini xüsusi dəyərləndirirdilər. Səlim bəy Zərdaba getdiyi günün sabahı qayıtdı. Həkimin iznini alaraq, Hidayət bəyi müayinə etdirmişdi. Aydın olmuşdu ki, qızdırmaya səbəb, həqiqətən də, ağcaqanad sancmasından ya ra nan malyariya xəstəliyidir. Xeyli dərman-iynədən sonra qız dır ması düşmüşdü. Gecəni Əlvənddə qardaşının yanında qalan Sə lim bəy oğlunun ağlına, hadisələrə çevik münasibətinə heyran qalmışdı. – Balaca xilaskar! – deyib ata oğlunun saçını sevgilə ox şadı. Əmisinin xəstəliyinin dəqiq “diaqnozunu” deyəndən sonra Həsənə münasibət, onun gələcəyinə inam evdəkiləri də, onun özünü də xoşbəxt edirdi. Həsən hələ şagirdkən yaxınlarından “doktor” adını qazan- dığına görə daha çox oxumağa, hamıya gərəkli məsləhətlər verməyə can atırdı. Ağır dərs ilinin yorğunluğuna baxmayaraq, o dincəlmək dən sə, oxumağa çalışırdı. Heç kimin “üç-dörd gün sonra oxuyar san” fikri ilə razılaşmadan hər gün oxuyurdu. Oxumaq, öyrən mək, özü də hər şey haqqında bilik toplamaq Həsənin bitib-tükənməyən ehtirasdan doğan arzusu idi. Əlində rus xalq nağılları və əfsanələri toplanmış iri bir kitab vardı. Keçən ilin bu vaxtı o, rus dilində bir kəlmə belə bilmirdi. Atasının qonaqları olan Göyçay quberniyasından dəvət olunmuş hərbçilərin danışıqlarına həsədlə baxır, onların söhbətlərini dərk etməyə can atırdı. İndisə artıq bir ilin içində sərbəst oxuyub yazır, fikrini rahat çatdırmaqla yanaşı, mübahisə və müzakirələrdə də iştirak edirdi. Həsən bütün tətil müddəti durmadan mütaliə edirdi. O həm də xalası, əmisi uşaqlarına, özündən kiçik bacı və qardaşına rus dilini öyrədirdi. Hər gün saat 11-dən 1-dək Həsənin “müəllimlik” saatı idi. O, həvəslə hərflərdən başlayaraq ən zəruri sözlərin yazılışı, tərcü məsi, tələffüzü, sual-cavab ilə evdə yaratdığı “məktəb”də əsl dərs ab-havası vardı. Səlim bəyin, 90 yaşını ötmüş Rəhim bəyin də sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Rəhim bəy oğlu Səlim bəylə söhbət edirdi: – Bilirsənmi, Həsənin uşaqlara dərs keçməsini görəndə
27 onun mədrəsəyə getdiyi ilk gün yadıma düşdü. Həmin gün Molla Sadıqdan soruşub: Molla əmi, İnkir-Minkir qadındır, ya kişi? Molla da məni görəndə dedi, Həsən çox ağıllı oğlandır, amma gərək elə suallar verməsin. Məndən sizə demək, Rəhim bəy, məs- cidə də getmək istəmir, zorla aparıram. Məndən bir az aralan- mışdı, eşitdim ki, donquldana-donquldana deyir: “Ruslarla süfrə arxasında əyləşənin uşağı bundan artıq olmaz…” Səlim, sənin ağlına heyranam, oğlum. Sənin ömür-gün yol- daşı seçimin də mənim ürəyimcə oldu, indisə övladlarına verdiyin tərbiyə... Dünən baxıram, Mənzər Həsənə Ömər Xəyyamdan, Nizamidən şeirlər oxuyur. Ürəyim açıldı. Qarabağlılar mərdlikdə, cəsurluqda, ağılda mənim hörmətimi çoxdan qazanıblar. Onlarla qohumluğu Allah bizə rəva gördü. Bu gün də gəlini kitab oxuyan gördüm, soruşdum, nə oxuyursan, qızım? Dedi ki, Məhsəti Gəncəvinin rübailərini. Birini mənə xırdaladı: “Dünən kaşı kuzəm daşlara çırpı landa kuzə dil açıb mənə dedi ki, mən də sənin kimi idim, bu günlərə qaldım”. Mən bir daha düşündüm, Abış bəyə halal olsun! Qız övladına müəllim tutaraq belə mükəmməl təhsil verib. Gözəllik ağılla, iman səxavətlə birləşəndə Allah özü də “əhsən” deyir. Səlim bəyin oğluna öyrətdiyi hikmətlərin sırasında “vaxtı və insanları zamanında dəyərləndirmək” fikri ömrü boyu Həsənin şüarına çevriləcəkdi. Şərəfli müəllimlik fəaliyyəti çox-çox uzaqlarda onun yolunu gözləyirdi. Məlikovların həyətində gərgin hazırlıq işləri gedirdi. Təb- rizdən Aşıq Əli, Aşıq Hüseyn adlı iki qonaq bağçada Səlim bəylə söhbət edirdi. Bir azdan Şirvan aşıqları, Şamaxı şairləri də bura gələcəkdi. Bu həyətdə belə məclislərə ailə üzvləri və xidmətçilər öyrəşmişdilər. Məclisin hansı məqamında yemək gələcək, yeməkdən sonra, kimdən sonra kimin dinlənilməsi məlum idi. Belə gözəl məclislərin keçirildiyi günlərin birində Həsən dünyaya gəlmişdi. 1842-ci ilin çiskinli payız axşamında Allah Səlim bəyə bir oğul payı bəxş etmişdi. Muştuluqçuya bahalı rus saatı bağışlayan Səlim bəy şeir söyləyən şamaxılı şairdən:
Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|