Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1852-ci il, iyul-avqust
15 ciddi qoru. Hələ bir böyüsün, mənim topladığım o kitabları oxusun, onda görəcəksiniz onun qüdrətini. İndi çox balacadır, mənim İlahi payım Həsən o biri nəvələrimə bənzəməz. * * * Göz işlədikcə uzanan taxıl zəmilərinə, cilvələnən bu əsra- rəngiz yaşıllığa baxmaq əsəblərə sakitlik, ürəyə rahatlıq gətirirdi. Səlim bəy əkinçiləri ilə taxıl zəmilərinin vəziyyətini, gələcək məhsuldarlığını müzakirə edib, məsləhətlərini verirdi. Geniş əkin sahələrinə bitişik ərazidəki kiçik əkin sahələri ata-babadan burada çalışanlara bəy ailəsinin hədiyyəsi idi. Rəhim bəyin təsərrüfatında əmək haqları bir gün gecikmədən ödənilər, öz ailə üzvləri kimi hər bayramda Rəhim bəy bütün əkinçiləri də sevindirərdi… Ona görə də bəy-rəiyyət münasibətindən söz düşəndə Rəhim bəy başqalarına nümunə çəkilirdi. Bəy olmaq, bəy kimi davranmaq, ədalətin, səxavətin, mərdliyin, cəsurluğun və yüksək ədəb-ərkanın məqamını qazanmaq hər bəy nəsil-nəcabətinə qismət olmur. Səlim bəy tək-tənha oturub düşünməyi xoşlayardı. Bu gün də yastı təpədəki geniş kölgəli tut ağacının altında oturub uzana-uzana baş alıb gedən Kürə, gözünü açandan gördüyü əkin sahələrinə baxa-baxa düşünürdü: “Əkinçilik, gün-güzəranının taleyini torpağa bağlamaq, zəhmətin, qayğı və səbrin nəticəsi olsa da, sonda qismətə bağlı bir şeydir”. Onu dərin düşüncələrdən uzaqdan gələn səs-küy ayırdı. Gələnlər uşaqları idi. Səlim bəy uşaqların arasında Həsəni görcək əl edib yanına çağırdı: – Gəl görüm, oğlum, sən nə tez mədrəsədən qayıtdın? – Molla bu gün bizi tez buraxdı. Özü məscidə getdi. Mənə dedi, səni həmişə özümlə məscidə aparacam. Ata, mən mədrəsəyə getmək istəmirəm. Mənə sən özün dərs keç. Sonra bir müddət keçsin, mən özüm hər şeyi öyrənəcəm. Söz verirəm! – Həsən, mən sənə bir sirr açacam, heç kimə deməzsən ki? – Yox, ata, heç vaxt! – Heç anana da, babana da söyləmə. – Söz verirəm.
16 – Səni mədrəsədən çıxaracağam, amma bir ildən sonra. Bax, babanın illərlə topladığı, mənim uzaq-uzaq diyarlardan gətirdiyim kitabları sən ancaq mədrəsədə ərəb-fars dilini öyrənəndən sonra oxuya biləcəksən. Buna görə də ən azı bir il əlifbanı, dili mükəmməl öyrənəndən sonra sən lazım olan nəticəni əldə etmiş olacaqsan. – Ata, mən sənə söz verirəm, hamıdan əla oxuyacam. Öyrədilən dərsləri yaxşı mənimsəyəcəm. Bəs sonra hara gedəcəyəm? – Bax bu da qoy mənim sirrim olsun. Sən heç kimə heç nə demədən həvəslə mədrəsəyə getməyə davam et. Yaxın gəl, bax, ucsuz-bucaqsız uzanan bu əkin torpaqları bizimdir. Torpaq mülkdür. Ata-babadan bir-birimizə miras qoyduğumuz mülk! Amma var-dövlət o deyil. Əsl var-dövlət atanın övlada verdiyi təhsil, tərbiyədir. Mən səni daim çoxalan, ətrafdakı insanlarla paylaşdıqca hər zaman artmaqda davam edən, tükənməyən var- dövlət yiyəsi etmək istəyirəm. Bir insan elmi dərk edib öyrəndikcə, o, bir ovuc qiymətli daş- qaşa çevrilir. Paylaşıb yüzlərlə insana öyrətdikdə isə həmin elm xəzinəyə çevrilir, sən isə xəzinə sahibi olursan. Xeyirxahlıq, yaxşı əməl, elm bilirsən nəyə bənzəyir? Gəl bura, bax, görürsənmi, bu torpaq sahəsinin hər yerinə buğda əkmişdik. Amma hər yerdə bərabər taxıl bitməyib. Əkilən toxumlar itməyib də. Sel, su bir yerdən yuyub, bitməsinə imkan verməsə də, sahənin ayağında daha yaxşı cücəriblər. Elm, xeyirxahlıq, yaxşı əməl də əkinçilik kimidir. Əkilən toxum bəhrəsini nəzərdə tutulmuş yerdə, gözlənilən vaxtda verməsə də, nə zamansa bar verəcək. Əkilənlər bir gün biçilir, bəhrə verir. Sən biçməsən də, oğlun, qızın bu əkindən mənfəət götürür. – Deyirsən, mən əkinçimi olacam, ata? – Həsən təəccüblə soruşdu. – Yox, sən daha böyük işlər görəcəksən. Sən mənim arzularımın əkinçisi olacaqsan, əkinçi Həsən – atası yarızarafat gülümsəyərək onu başı üzərinə qaldırdı. Səlim bəyin boyundan yuxarı qaldırdığı oğlunun sevinci üzündən sezilirdi. Onun sifətindəki qeyri-adi ifadə illərin dünyagörmüş bir adamının üz cizgilərini xatırladırdı. Həsənin baxışı, danışığı, yaşlı, müdrik insana məxsus səbir, təmkin göstərməsi Səlim bəyin çox xoşuna gəlirdi: “Anam nahaq yerə buna “qayınatam” demir ki!”
17 1852-ci il, iyul-avqust Həsən ən çox yay fəslini sevirdi. Bütün doğmaların yayda tut ağacının altına toplaşması, atasının oxuduğu qəhrəmanlıq dastanlarına qohum-əqrəbanın maraqla qulaq asması bu həyəti başqa ailələrin həyətindən tamamilə fərqli edirdi. Həsən gün boyu istidən və uşaqlarla oynamaqdan doğan üzücü yorğunluğunu ax- şam çardağa qalxaraq, göy üzündə sayrışan ulduzları seyr edə-edə çıxarardı. Bu gün də o, çardağa hamıdan əvvəl qalxıb yerinə uzan mışdı, göy haqqında, ulduzlar barəsində düşünürdü. “Tanrı göyün yeddinci qatındadır” mollanın dediklərini xatırladı. Bəs insanlar öləndə Tanrının hüzuruna qayıdırlarsa, o qədər yüksəkliyə necə yetişirlər? Bir halda ki, insan torpağa basdırılır, bəs ruhu yollarda bədənsiz azmır? Göylər bizim ilk gəldiyimiz yerdirsə, Tanrı hüzurundan gəlmişiksə, oraya da qayıdırıqsa, deməli, ilk evimiz göylərdir. İstədi fikrini atası və babası ilə dəqiqləşdirsin. Çardaqdan boylanıb babasını çağırmaq istəyəndə Rəhim bəylə Səlim bəyin ata-oğul söhbət etdiklərini, onun haqqında nəsə danışdıqlarını eşitdi. – Ata, mən Həsənin təhsili haqqında səninlə məslə hət ləş mək istəyirəm. Şamaxıda dördillik rus məktəbi açılıb. İstəyirəm Həsəni ora aparım. Zəmanə təhsilə çox ehtiyac yaradır. Mən uşağın dərin zəkasını, hafizəsini inkişaf etdirməsi, gələcəyi üçün bu məktəbi münasib hesab edirəm. Əlbəttə, rüsxətin olarsa… Bir də, Həsən o məktəbin Zərdabdan gedən ilk şagirdi olacaq. Məncə, onun belə məktəbdə oxuması, rus dilini öyrənməsi, dünya elmlərini mənimsəməsi, həm özü üçün, həm qohum-əqrəba üçün, həm də bütün Zərdab üçün dəyərli bir iş olar. Haqqında gedən söhbəti eşitmək üçün Həsən başını çar daqdan bir az da aşağı salladı. “Görəsən, babam nə deyəcək? Belə olarsa, mən babamsız, nənəmsiz, atamsız orada necə qalaram?” – Fikrimcə də, bu, yaxşı olar. Mən bu haqda dəfələrlə demişəm, Həsən bizim uşaqların içərisində çox fərqli bir ağıl, qabiliyyət Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|