Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İyul, 1848-ci il, Kür çayının sahilləri
| Sona Vəliyeva İŞIĞA
GEDƏN YOL roman Bakı – 2016 Redaktor: Fərid Hüseyn Sona Vəliyeva “İşığa gedən yol” Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, 2016, 768 səh. Görkəmli ziyalı, Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabinin keçdiyi ağır, məşəqqətli həyat, yaradıcılıq və maarifçilik yolundan bəhs edən “İşığa gedən yol” romanı bir şəxsin timsalında xalqın mədəniyyət, ədəbiyyat, bir sözlə, ziyalılıq tarixinə işıq salır. Roman bəlli bir dövr ərzində Azərbaycan ziyalılığının tarixi hesab oluna bilər. XIX-XX əsrlərdə cərəyan edən hadisələr təkcə dövrünün reallıqlarını de- yil, həm də sonrakı onilliklərdə ziyalılıq tariximizin bizi müstəqillik tariximizə qovuşdurduğunu ifadə edir. Azərbaycan tarixinin olduqca ziddiyyətli dövrünün, Rus imperiyasının tərkibindəki illərin əks olunduğu əsərdə xalqımız üçün bu- günkü müstəqilliyin nə qədər önəmli olduğu bütün aydınlığı ilə görünür. Tarixi faktlar, müstəsna hadisələr, ağrılı məqamlar müəllifin qələminə xas ustalıqla verilir. Tarixə ekskurs, iç dialoqların dərinliyi, üslubun kamilliyi və müəllifin mənzərə yaratmaq ustalığı baxımından da roman oxucuların ma ra- ğına səbəb olacaq. Romanda işıqlandırılan hadisələr ilk dəfə Azərbaycan oxu- cusuna belə sadə, bədii dillə və bütün əhatəliliyi ilə təqdim edilir. XIX əsr və XX əsrin ilk onilliyinin reallığının dərki baxımından “İşığa gedən yol” romanı ədəbiyyatımızda mühüm yeri olan əsərdir. ISBN 978 9952 504 34 7 © Sona Vəliyeva, 2016 I hissə 4 İyul, 1848-ci il, Kür çayının sahilləri
Bu isti yay səhəri ömrünün ən gözəl günü kimi altı yaşlı Həsənin yaddaşına əbədi həkk olunacaqdı. Həsən ailənin yeni yet- mə gəncləri – özündən dörd-beş yaş böyük əmisi uşaqları ilə Kürün qırağında çox sevdiyi söyüd ağacının altında oynayırdı. Yazağzı Kür çayı daşdığından ağacın altı lil və narın qumla örtülmüşdü. Kürün həzin səsi altında Həsən bir qırağa çəkilərək heç kimin eşitməyəcəyi və anlamayacağı avazla hansısa nəğməni dodaqaltı zümzümə edirdi. Qum üzərində çəkdiyi şəkillər, saldığı yollar, körpülər isə uşaq təxəyyülünün yaratdığı “ilk əsərlər” idi. Bu gün sanki Həsənin günü idi. Narın qum topalarını əlilə bir yerə yığarkən qəfil böyük bir balıqqulağı gözünə sataşdı. Götürüb qulağına tutdu. Balıqqulağından Kürün səsini xatırladan xəfif uğultu gəlirdi. Həm balıqqulağı, həm də onun içindən gələn uğultulu səs Həsəni çox təəccübləndirdi. O bu vaxta qədər belə böyük balıqqulağı görməmişdi. Bu “qəribə möcüzəni” bərk-bərk qulağına sıxan Həsən qışqıraraq uşaqları səslədi: – Uşaqlar, bura baxın! Görün nə tapmışam. – Ver baxım! Ver görüm, ver, mən də qulaq asım! – Bunu neyləyəcəksən? Uşaqların hərəsi bir sual verirdi və cavab gözləmədən də balıqqulağını Həsənin əlindən almağa çalışırdılar. – Ver, mən də qulaq asım! – İçindən Kürün səsi gəlir! Amma balıqqulağına necə ke çib, bilmirəm. Uşaqlardan inandırıcı cavab ala bilmədiyindən Həsən Kürün bu “əziz ərməğan”ını ovcunda bərk-bərk sıxaraq birbaşa evlərinə – babasının yanına qaçdı. Rəhim bəy və oğlu Səlim nəhəng tut ağacının altındakı tax- tın üstündə oturmuşdular. Mirzə Əhmədin üzünü köçürdüyü ki- tabı gözdən keçirirdilər. Alaqapıdan səs-küylə içəri girən uşaqlar Rəhim bəyi söhbətdən ayırdı. Ən öndə gələn və babasının hamıdan çox istədiyi Həsən təngnəfəs deyirdi:
5 – Baba, ay baba, bax gör mən nə tapdım… Kürün səsini bu balıqqulağı içinə yığıb. Qulağına yaxınlaşdır, çayın səsini eşidəcəksən! Rəhim bəy Həsənə elə vurğunluqla qulaq asırdı, elə bil bu dəqiqə onun gözləri önündə dünyanın ən izaholunmaz möcüzəsi baş verirdi. Nəvəsinin ağlına, tərbiyəsinə və çevik düşüncəsinə heyranlığı babanın gülümsəməsindən duyulurdu. – Gəl görüm, gəl, – Rəhim bəy Həsəni yanına çağırdı. – Sən demə, Kürün belə-belə sirləri də varmış. Balıqqulağını ehmalca nəvəsinin əlindən alaraq diqqət kəsilmişdi. Küləyə bənzər uğultu eşidincə, ciddi görkəm alaraq Həsənin atasına – oğlu Səlimə sarı döndü: – Bax, atası, Həsən “Dəli Kür”ü evimizə gətirib. Atası da astaca balıqqulağını dinləyərək Həsəni yanına çağırdı, bir də onun qulağına dayadı. – Eşidirəm, ata, Kürün səsini eşidirəm. Rəhim bəy Həsəni yanına çağırıb qucağına aldı: – Həsən, sənə bunu izah edəcəm, amma bir şərtlə, ömrün boyu sözlərimi unutmayasan. Bu balıqqulağı sənin damarlarında axan qanın, alıb-verdiyin nəfəsin səsini sənə çatdırır. Deməli, dinlədiyin səs Kürün yox, sənin içinin səsidir, – deyib Rəhim bəy nəvəsini qucaqladı: – İndi çox balacasan, amma deyəcəklərimi yadında möhkəm saxla! Həyatın boyu səni əhatə edən insanları, yaxınlı-uzaqlı, doğmalı-yadlı hər kəsi dinləməklə və insanlara kömək əli uzatmaqla bərabər, qərar qəbul edəndə hər zaman içindən gələn xeyirxah səsi dinlə və onun ardınca get! – Sən bağışladığın qılıncla birgə bu balıqqulağını həmişə qoruyacağam, baba, – Həsən cavab verdi. Babası keçən il Həsənə kiçik qılıncını bağışlayanda söylə- mişdi ki, bu qılınc mənə babamdan yadigardır, mən də onu sənə hədiyyə edirəm. Əlbəttə, kəsib-doğramaq üçün yox. Qoy bu qılınc haqq-ədalət yolunda gücünə, qüvvətinə çevrilsin, duala rımla birgə həmişə səni qorusun! – demişdi. Çox qəribə idi, Rəhim bəy Həsənə həmişə yeniyetmə oğlan kimi müraciət edirdi. Nəqqaşa qılıncın üstündə bu sözləri yazdırmışdı: “Tanrıdan sənə ağlının və dilinin Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|