Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1858-ci il, iyun. Şamaxı gimnaziyasında məzun müsamirəsi
37 tutulmuşdu. Böyük oğlu Mehralı təkidlərə baxmayaraq, atasının yanını kəsmişdi. Atası Tiflis səfəri zamanı oğlanlarının şəklini çəkdirib yataq otağında başı üstündən asmışdı. Gözlərini şəklə tərəf çevirən Səlim bəyin baxışından nəsə deyəcəyi hiss olunurdu. Mehralı:
– Həsəni deyirsənsə, bu saat tapşıraram Səfəralı gedib gətirər. Təki sən həyəcanlanma! Səlim bəy razılıq olaraq kirpiklərini endirdi. Şamaxıdan Zərdaba yol aldıqları andan keçən bir neçə saat ərzində nə Həsən, nə də Səfəralı bəy bir kəlmə danışdılar. Fayton həyətə yetişəndə Səlim bəy heç kimi tanıya bilmirdi. Həsən atasının yatağı yanında onun əllərini tutub yalvarıb ağlayırdı: – Ata, bir az döz, Fərəc dayıma xəbər verək, Tiflisdən doktor gətirsin. Səlim bəy yüngülcə nəfəs alaraq kirpiklərini sanki zorla bir- birinə sıxdı. Fərəc bəyə artıq teleqram vurulub, Səlim bəyin xəstəliyi haqqında məlumat verilmişdi. Əslində, Fərəc bəyi bu yerlərdə “Rus Fərəc” adlandırıb sevməsələr də, o, soydaşları üçün gərəkli məsələlərin həllində Tiflis qəzasında çar generalı kimi böyük işlər görürdü.
Bu dəfə Fərəc bəyin göndərdiyi doktor da gecikdi, özü də lap çox gecikdi. Səlim bəy qızı Şirinin, oğlu Mehralının, Səfəralının, sonbeşiyi Həsənin və Qarabağda sevib-seçdiyi ömür-gün yoldaşı Mənzər xanımın gözləri qarşısında quş kimi uçub getdi. Həsən atasının ölümü ilə barışa bilmirdi. Ailə üzvləri yas mərasimindən çox Həsənlə məşğul idi. Həsən yenə qızdırmadan od tutub yanırdı. Tiflisdən Fərəc bəyin göndərdiyi həkim geciksə də, Həsəni dərindən müayinə etdi. İndiyəcən Həsənin keçirdiyi xəstəliklər haqqında ətraflı məlumat alan həkim ona sinir zəifliyi diaqnozu qoydu. Yazdığı dərmanlarla yanaşı doğmalarının dəstəyinə çox ehtiyacı olduğunu tövsiyə etdi. Mehralı bəy: 38 – Ana, bilirsənmi yadıma nə düşdü? Biz hələ çox balaca olanda sən Ağcabədiyə gedəndə Həsən qızdırma içində başladı sayıqlamağa: “Ana, məni niyə aparmadın”. Babam o zaman sənin dalınca fayton göndərdi. Sən gələn kimi qalxdı ayağa, elə bil neçə gündən bəri xəstə olan bu deyildi. – Xatırladım, oğlum, xatırladım. İndi siz bir-birinizə çox dəstək olmalısınız, sən Həsənə həm böyük qardaş, həm də ata əvəzi olmalısan. Həsən təhsilini tez başa vura bilmədiyinə görə hərdən özünü qınayırdı. “Əgər oxumuş, savadlı həkim olsaydım, atama yardım edərdim. Hər bəlamızın səbəbi savadlı mütəxəssisin olmamasıdır” düşüncəsilə Həsən xəyalında gah həkim, gah da aqrotexnik kimi Zərdabdakı gələcək planları haqqında düşünürdü. 39 1858-ci il, iyun. Şamaxı gimnaziyasında məzun müsamirəsi Şamaxı məktəbinin həyətindəki bayram izdihamı ətrafdan baxan bütün insanlarda heyrət və qibtə oyadırdı. Qırmızı lentlərlə bəzədilmiş məktəb həyətinin yuxarı başında, məktəbin fasadında Əlahəzrət çarın şəkli asılmışdı. Məktəbin direktoru hamıdan çox həyəcanlı idi. Məzunların valideynlərinin təşkil etdiyi yeməklərin iyi hər tərəfi bürümüşdü. Təndirdə hazırlanmış quzu biryanları, plov qazanları, qırqovullu döşəmə plov və kababların ağız sulandıran iyi şagirdlərin həyəcanını azaldırdı. Azərbaycan süfrəsinin zəngin yeməklərinin əksəriyyəti rus millətindən olan məktəb heyətini və Tiflisdən gələn Qafqaz təhsil dairəsinin məsul məmurlarını heyran qoymuşdu. – Bilirsənmi, cənab direktor, mən bu müsəlmanlar haqqında nə düşünürəm? Bu qədər qoçaq, iradəli, “daşdan çörək çıxaran”, həm də zəngin yaradıcılığı olan millətin oxumağa, elm qazan- mağa münasibətinin mənfi olması nə ilə izah olunur? Siz bunların evdə əllə toxuduqları xalçalardakı hər naxışın izahı olduğunu eşitmisinizmi? Qulaqlarına çatmasın, bu millət, doğrudan, böyük millətdir, əlbəttə, bizdən sonra – deyərək Qafqaz Təhsil İdarə sinin müdiri baron Aleksandr Pavloviç Nikolay gülümsündü… Hələ çox-çox qədimlərdə azərbaycanlıların – Ərdəbil şəhə- rin də bənzərsiz naxışla bəzədilmiş məşhur xalçaları olub, sən de mə, ordakı ornamentlərin, təsvir olunmuş budaq və üstündəki yarpaqların sayı şifrələnmiş məktub imiş. Bu ornamentlərə şifrə sahibləri “sivri əlifba” deyirmişlər. Bax belə… Vay o günə, bizə qarşı “sivri əlifba”yla məktub yazalar, cənab direktor. – Fikirləşirəm, Aleksandr Pavloviç, elə şeyə yol verilməz. Amma bu təhsilli gənclər atamız çarın Qafqaz əyalətlərində dilmanc lazım olmadan çalışan gələcək xidmətçiləri olacaqlar. Məncə, bizim təhsil siyasətimizin əsasında elə bu durur. Məsələn, çar ordusunda praporşik kimi çalışan Səlim bəyin oğlu Həsən
40 Məlikov haqqında sizə bir dəfə yazmışdım, onun sizin imzanızla iki tərifnaməsi də var. Bu ilki 144 nəfər məktəb məzununun içərisində o, qeyri-adi istedadı olan yeganə uşaqdır. Məktəb direktorunun söhbətindən sonra Aleksandr Pavloviç Həsəni onun yanına çağırmağı tapşırdı. Həsən müdiriyyətə daxil olanda özünü itirmədən ehtiramla hamıya salam verib sakitcə ayaq üstə dayandı. – Bu nə qəribə uşaqdır, gözlərinə baxın, həyatımda gördü yüm ən ağıllı gözlərdir, amma yaman cansızdır, əsl aristokratdır. Həsənin anlamaması üçün fransızca danışan Aleksandr Pavloviç davam edərək soruşdu: – Sizin təqdimatda bizə, Tiflis gimnaziyasına məsləhət bildiyiniz qəhrəman, yəqin ki, budur? – Bəli, cənab! – Çox gözəl, çağır valideynlərini sevindirək, qoy görsünlər ki, çar Rusiyasının müsəlmanların təhsilinə qayğısı hansı səviyyədədir. Həsən otaqdan çıxandan sonra məktəb direktoru dilləndi: – Aleksandr Pavloviç, məsələ belədir, Həsənin atası, mək tə- bimizin himayədarlarından biri olan Səlim bəy iki il öncə vəfat etdi, Həsənin bütün qayğısı hazırda onun böyük qardaşının üzərinə düşüb. O da Həsənin ailədən uzaqda təhsilinə icazə vermir. Siz, yəqin ki, Qafqaz atlı qvardiyasının generalı Nikolay Nikolayeviçi tanıyırsınız? Onun əsl adı Fərəc bəydir, Fərəc bəy Ağayev Həsənin ata- sının dayısıdır. Ona müraciət etsək, yaxud onun adından ailəni toxdadacaq məktubu qardaşına təqdim edib əminlik yaratsaq, bəlkə, işlər düzələr. – Oh… sən öncədən hər tədarükü görmüsən… Fərəc bəy mənim çox yaxın dostumdur. Çağır qardaşını, mən özüm onunla danışım. Aleksandr Pavloviç həyətdən Mehralını çağırtdırdı: – Bizim söhbətimizi kim tərcümə edəcək? – Ehtiyac yoxdur, cənab, – içəri daxil olan Mehralı bəy dilləndi. Mən rus dilində az-çox bilirəm. Söhbət çox ciddi keçdi. Tiflisli qonaq Mehralını əmin etdi ki, Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|