ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar

General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

484

döyüşçülərinin  iştirakından  danışan  görkəmli  sərkərdə  bildir-

mişdir  ki,  onların  sırasında  çox  qabiliyyətli  komandir,  sonrakı 

döyüşlərin birində qəhrəmancasına həlak olmuş general-mayor 

Yaqub  Quliyev  da  var  idi  (“Sovet  Türkmənistanı”,  1966,  8  de-

kabr).

1941-ci ilin may ayında polkovnik Yaqub Quliyev Orta Asiya-

dakı şöhrətli iyirmi birinci süvari diviziyasının komandiri təyin 

oldu. İyulun 14-də Baş Qərargahdan əmr gəldi: diviziya eşelon-

lara dolub, cəbhəyə yola düşdü. Qatar Orta Asiya torpağını arxa-

da qoyub qərbə doğru irəliləyirdi. Faşistlər Bryansk və Oryolu 

bombalayırdılar. Baş komandalığın sərəncamı ilə onun diviziya-

sı cəbhə komandanlığının sərəncamına verilmişdi. Onlar Surac 

şəhərinin  iyirmi  kilometrliyindəki  meşədə  yerləşdirildi.  Kəş-

fiyyat xəbər gətirmişdir ki, diviziyanın irəliləyəcəyi istiqamətdə 

düşmənin  güclü  tank  və  mexanikləşdirilmiş  qrupları  yerləşir. 

Polkovnik  Yaqub  Quliyev  düşmənlə  üzbəüz  döyüşə  girməyi 

məsləhət görmədi: ancaq düşmənin kiçik bölmələrini mühasirəyə 

alıb qəfil zərbə ilə onları məhv etmək olardı.

Tez-tez  faşist  təyyarələri  alçaqdan  uçur,  diviziyanın  yerini 

öyrənməyə çalışırdı.

Generalın döyüşçü dostu, podpolkovnik Aleksandr Kibalni-

kovun xatirəsindən:

“Meşədə  gizlənməyimizə  baxmayaraq,  düşmənin  qırıcı 

təyyarələri tez-tez diviziyamızı atəşə tuturdu. Ağır dəqiqələr idi. 

Düşmənin qırıcısı növbəti dəfə hücum edəndə Yaqub özü yaxın-

lıqdakı əl pulemyotunun arxasına keçib faşist təyyarəsinə atəş 

açdı. Arxadan gələnlər atəşi görüb dərhal geri döndülər. Koman-

dir Yaqub Quliyevin bu şücaəti bizim süvariləri cəsarətə gətirdi. 

Bir  az  aralanan  düşmən  təyyarəsi  tüstülənə-tüstülənə  meşəyə 

düşüb partladı. Bu, vurduğumuz ilk düşmən təyyarəsi idi.

Bizim  diviziya  Roslavla  gedən  yolla  irəliləyirdi.  Avqustun 

2-də gecə saat üçdə kəşfiyyatçılardan məlumat gəldi: Kriçyov-

Roslavl şosesi ilə general Quderianın qoşununun 24-cü tank kor-

pusu irəliləyir.

---

Şəmistan Nəzirli

485

Yarım saat keçər-keçməz diviziyamız düşmənlə üz-üzə gəldi. 

Möhkəm vuruşma oldu. Bu, bizim ilk əsil döyüşümüz idi. Divi-

ziyamız böyük itki versə də, döyüş müvəffəqiyyətlə keçdi. Bizim 

diviziya düşmənin sürətlə irəliləyən 24-cü tank korpusunu bir 

sutkadan çox ləngitdi, bir neçə tankını məhv etdi.

Döyüş qabiliyyətini, təcrübəsini və xidmətlərini nəzərə ala-

raq, Bryansk cəbhəsinin Hərbi Şurası polkovnik Yaqub Quliyevi 

21-ci, 52 və 55-ci süvari diviziyalarından təşkil olunmuş birləşmiş 

süvari qrupuna komandir təyin etdi. Bu birləşmiş süvari qrupu 

xüsusi hərbi əməliyyatları həyata keçirmək üçün yaradılmışdı və 

biz sonralar Yampol və Oryol şəhəri uğrunda döyüşlər apardıq”.

* * *

Polkovnik Yaqub Quliyevin 21-ci Dağ-süvari diviziyası mü-

ha ribənin ilk aylarından Belarusiyanın meşəli və bataqlıq ərazi-

lərində vuruşaraq alman-faşist qoşunlarına sarsıdıcı zərbələr en-

dirmişdir.

Bu müvəffəqiyyətli əməliyyatların şahidi olan Sovet İttifaqı 

Marşalı Sergey Semenoviç Biryuzov sonralar “Toplar atəş aç-

mağa başlayanda” hərbi memuarlarında general Yaqub Quliye-

vin  döyüş  fəaliyyətindən  və  insani  keyfiyyətlərindən  geniş 

söhbət açıb.

Marşal yazır: “O zaman 21-ci Dağ-süvari diviziyası Orta Asi-

ya Hərbi Dairəsindən cəbhəyə yenicə gəlmişdi. Diviziyaya qara-

bəniz, qaragöz, çox cəld və cəsur polkovnik Yaqub Quliyev ko-

mandanlıq edirdi. Quliyevin qarşısına tapşırıq qoyulan kimi o 

dərhal dedi:

– Bircə bu bataqlıqdan açıqlığa çıxsaydıq… Orda heç nədən 

qorxumuz olmaz.

Bu döyüşlərdə biz süvarilərlə dostlaşdıq. Məlum oldu ki, on-

lar vətənpərvər və yaxşı yoldaşlardır. Bu dostluq döyüşlərarası 

fasilələrdə  yox,  döyüşün  çətin  anlarında  özünü  xüsusilə 

göstərirdi. Mən cəsur döyüşçüləri və onların komandiri polkov-

nik Yaqub Quliyevi indiyədək minnətdarlıqla xatırlayıram”.

---

General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

486

1942-ci il yanvarın axır günlərində polkovnik Yaqub Quliyevi 

Moskvaya çağırıb, onu Dördüncü Türküstan süvari korpusunun 

müavini təyin etdilər. Həmin il fevralın 11-də ona SSRİ Xalq Ko-

missarları Sovetinin əmri ilə general-mayor rütbəsi verilmişdir.

Onu da xatırladaq ki, Böyük Vətən müharibəsi illərində ilk 

dəfə general-mayor rütbəsi ilə təltif olunan azərbaycanlı Yaqub 

Quliyev olmuşdur. Həmin il noyabrın 10-da Heybət Heybətov, 

1944-cü  il  fevralın  9-da  Tərlan  bəy  Əliyarbəyov  və  1944-cü  il 

martın  13-də  isə  Həzi  Aslanov  general-mayor  rütbəsinə  layiq 

görülmüşlər.

* * *

Cəbhələrdə vəziyyət ağırlaşmışdı. Ölkənin içərilərinə soxu-

lan faşist ordusu geniş Don çöllərini keçib Stalinqrada can atırdı. 

Yaqub Quliyev də həmin cəbhəyə göndərildi.

1942-ci il noyabrın 19-da general-leytenant Timofey Şapkinin 

və  general-mayor  Yaqub  Quliyev  düşmənin  arxasına  keçib 

qəflətən  zərbə  endirmək  üçün  neçə  yuxusuz  gecələr  keçirərək 

həlledici hücuma hazırlaşdılar. İlk hücum çox uğurlu oldu. Sü-

vari korpusu Abqanerovo stansiyasını, Aksay şəhərini və xeyli 

yaşayış məntəqəsini düşməndən azad etdi. Həmişə cəbhənin ön 

xəttində olan general Yaqub Quliyev cəsurluğu, misilsiz şücaəti 

ilə süvarilərinə şəxsi nümunə göstərirdi.

Dördüncü  süvari  korpusun  komandiri  general-leytenant 

T.T.Şapkinin imzaladığı təltif təqdimatında qeyd edilir: “Gene-

ral-mayor Yaqub Quliyev ən təhlükəli sahələrdə olaraq, özünün 

cəsarəti  və  igidliyi  ilə  komandir  və  döyüşçüləri  qəhrəmanlığa 

ruhlandırmışdır. 23 noyabr 1942-ci ildə general Yaqub Quliyev 

şəxsən döyüşçülər sırasında olmuş və onları Solyanıy kurqanını 

ələ  keçirməyə  irəli  aparmışdır.  Vəziyyət  bunu  tələb  edirdi  və 

Solyanıy kurqanı alınmışdı. General-mayor Yaqub Quliyev 222-ci 

süvari  alayını  düşmən  üzərinə  aparmışdır.  Tank  döyüşlərində 

artilleriyanın atəş mövqelərində olaraq artilleriyaçıların uğuru-

na kömək etmişdir. Alman işğalçıları ilə mübarizədə Stalinqrad 

---