ŞƏKİ Üsyanlari
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
daşnaklara qarşı rəşadətlə vuruşan və Əsgəran ətrafında onları böyük məğlubiyyətə uğradan Bəhram bəy Nəbibəyov idi. Kitabda müqavimət hərəkatının üzvlərindən biri olan Hüseyn bəy Əsəd oğlu ilə Göyçay rayon hərbi komissar vəzifəsinə yüksələn qardaşı Əlibala arasında gedən söhbət çox ibrətamizdir. Kommunist Əlibala Hüseyn bəyə Sovet hökumətinə qarşı çıxmamağı, silahı yerə qoymağı təklif edərkən Hüseyn bəyin ona verdiyi cavab qarşısında sarsılmamaq mümkün deyil: - Mayasında allahsızlıq olan Lenin bayrağı altında yalnız satqınlar yaşaya bilər mən yox. O gün üçün bu söz elə belə deyilmiş söz kimi də görünə bilərdi. Amma biz bu gün görürük ki, Hüseyn bəy nə qədər haqlı imiş. Biz bu gün gördük ki, həqiqətən mayasında allahsızlıq olan bayrağın altında yalnız satqınlar yaşaya bilib. Mən Hüseyn bəyin bu sözünü həyəcansız oxuya bilmədim. Ana təbiəti və insan təbiətini zorlayan Sovet rejiminə qarşı haqq və ədalət bayrağı qaldırmış Hüseyn bəy kimi şəxsiyyətlərin bu gün xalqa tanıdılması bu günki nəslə nə qədər lazımdır. Çünki xalq yalnız belə əyilməz şəxsiyyətlərin sayəsində özünü dərk edir və öz gücünə inanır. Ölkənin 8 rayonunu əhatə edən hərəkatın mərkəzi Baş Göynük kəndi idi. Aprelin 12-dən 13-nə keçən gecə üsyan başlayır. Şəki əyalətinin rayon mərkəzi üsyançıların əlinə keçir. Sağ qalan kommunistlər poçt idarəsində gizlənir və oradan Bakıya xəbər göndərirlər. 2 gündən sonra Mir Cəfər Bağırovun rəhbərliyi ilə ruslardan ibarət zirehli avtomobillərlə silahlanmış ordu şəhəri mühasirəyə alır. Qan su yerinə axıdılır. Son ölüm-dirim döyüşündə üsyançıların bir qismi həlak olur, bir qismi isə dağlara çəkilir. O vaxtkı yerli kommunistlərdən biri xalqa müraciət edir: - Sizin həmyerlilərinizdən biri cəlladların əli ilə qətlə yetirilərkən demişdir: «Sovet hökuməti var və olacaqdır. Leninin göstərdiyi parlaq gələcək uğrunda mübarizə aparanların sırası daha da sıxlaşır». Bu yerdə H.Manaflının qələmi publisistikaya keçir. «Görəsən hansı gələcəkdən bəhs olunurdu? 1937-ci il, 1930-cu il üçün gələcək idi. Bəlkə həmin gələcəkdən söhbət gedirdi?... 1937-ci ildə hər səhər dan yerindən boylanan günəşin al-qırmızı şəfəqləri gecə ikən güllələnmiş soydaşlarımızın yerdə göllənmiş qanında bərq vururdu. Doğrudanmı kimsə belə gələcək üçün qan tökməyi özünə rəva bilərdi?» Burada müəllif kommunist rəhbərin vəd etdiyi 1937-ci ilin dəhşətli «gələcəyi»ni çox böyük ustalıqla poeziya səviyyəsində mənalandırmaqla 70 il xalqa «gələcək deyə-deyə yalan vədlər verib aldadan rəzil rejimin əsil simasını açmışdır. Müəllif demişkən bəlkə də həmin kommunist rəhbər «Gələcək» deyərkən bu rejimin xalqın başına gətirəcəyi dəhşətli faciələrdən xəbər verirdi?! Beləliklə, «Gələcəklə bağlı yazılmış bu parça əsil poeziya və ümumiləşdirmə nümunəsidir. Kitabda belə məzmunlu parçalar istənilən qədərdir.
6
Arada-bərədə eşidirik: «Bizim xalq zülmə baş əyən müti xalq olduğundan Sovet imperiyasının zorakılığına 70 il dözüb susdu». Amma yaxın tariximizi yaxşı bilən, onu Sovet təbliğat kitablarından deyil, həyatdan öyrənənlər belə düşünmür. 1920-ci illərdə Gəncə və Şamaxı, 1930-cu ildə Şəki, Zaqatala üsyanları, 1940-cı illərdə üstü açılan tələbə təşkilatları, 50-ci illərdən sonra yaranmağa başlayan dissident ədəbiyyatını inkar etmək mümkündürmü?... 1988-ci ildəki Meydan hərəkatında öz başlanğıcını həmin üsyanlardan, tələbə təşkilatlarından, və dissident ədəbiyyatından götürdüyünü unutmamalıyıq. Mən bir vətəndaş və qələm sahibi kimi, Şəki üsyanının yaranma səbəblərini, gedişatını, hazırlıq və başlanma məqamlarını, öndə gedən qəhrəmanlarını böyük zəhmət və səbirlə üzə çıxaran Həbibulla Manaflıya dərin minnətdarlığımı bildirir, bir arzumu da çatdırmaq istəyirəm. Əlimizdəki kitab üsyanın başlanması və dağılması tarixini əhatə edir. Amma üsyanın yatırılmasından sonra da davam edib partizan hərəkatına çevrilməsi Şəki əhlinə yaxşı məlumdur. Ona görə də arzu edərdim ki, üsyanın birinci mərhələsi ilə bərabər sonuncu qaçağın qırxıncı illərdə öldürüldüyünü nəzərə alaraq hərəkatın ikinci mərhələsi olan partizan (qaçaqçılıq) hərəkatı haqqında yazılmasını da unutmayaq. Bu işi davam etdirmək, vətənimizin istiqlalı uğrunda canlarını qurban verib əsl şəhidlik mərtəbəsinə yüksələn üsyan qəhrəmanlarının hər biri haqqında ayrıca kitab yazıb onların cəsarət və şücaətini xalqa çatdırmaqla biz ona özünü tanıtmış olarıq. Şəkinin özündə və kəndlərində qaçaqçılıq hərəkatının şahidlərini bu gün tapmaq mümkündür. 4 il əvvəl dünyasını dəyişmiş qışlaqlı Sadəddin Yunusov xəyanətin murdar əli ilə qaçaq Kor Xudunun necə öldürülməsinin şahidi olduğunu mənə danışmışdı: Uzun illər dağda-daşda tək başına dolaşan Qaçaq Xudu bir qismət isti xörək və çay içmək arzusu ilə gecə yarısı dost bildiyi bir yaxın adamının qapısını döyür. Ev sahibi onu gülər üzlə qarşılayıb evə dəvət edir. O, əvvəlcə çimir. Alt paltarlarında oturub xörək yediyi zaman eşikdə hənirti eşidir. Eşiyə boylanıb silahlı adamların onu güddüyünü görür. Heç demə evin sahibi Xudunun onlarda olduğunu milisə xəbər veribmiş. Ev mühasirəyə alınır. “Təslim ol” xəbərdarlığına əhəmiyyət verməyən Xudu silaha sarılır. Atışma başlanır. Qaçaq Xudu milislərdən bir neçəsini öldürüb evin yuxarı mərtəbəsinə qalxan pilləkənlə özünü çardağa atır. Uzun müddət içəridən səs gəlmədiyini görən milislər onun öldüyünü güman etsələr də evə girməyə qorxurlar. Milislərdən 2-si qürrələnib çardağa qalxır. Xudu onları vurur. Yenidən atışma başlanır. Bütün kənd atışma səsinə oyanıb evin ətrafına toplaşır. Onu vurmağın mümkün olmadığını görən milislər evi yandırırlar. Xudu tüstüdə boğulur. Çölə çıxmaq istədiyi zaman evin yanmış tiri onun boynunun kökünə düşür, o yıxılır. Amma heç kəs ona yaxınlaşmağa cürət etmir. Heç demə o qaranlıqda sürünə-sürünə evin arxa tərəfinə keçibmiş. Milislər isə yanan evə güllə Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|