ŞƏKİ Üsyanlari
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
34
İsmayıl da çay içdikdən sonra getdilər. Onlar hara getdikləri haqqında mənə məlumat vermədilər. Üsyan başlamazdan əvvəl Molla Mustafa və İsmayıl mənim evimə qayıtdılar. Səhər tezdən Molla Mustafa mənə Qaxa gedib Şabanı və onun qonağı Şərifi bura çağırmağı tapşırdı. Mən atla Şabangilə gedib Mola Mustafanın tapşırığını ona çatdırdım. ...Oradan Sadıq bəygilə getdim, ona da həmin tapşırığı çatdırıb əlavə etdim ki, Cəlal həkimi də özü ilə gətirsin. Sonra mən evə qayıtdım. ...Mən əminəm ki, bu hazırlıq işləri haqqında Balacayev Sadiq bəy, Şaban, Hacıağakişi bəy, papaqçı Məmməd və Şərifin yaxşı məlumatları var idi. Molla Mustafanın bütün fəaliyyəti haqqında isə İsmayıl Molla Musa oğlu bilirdi, çünki onlar bir-birindən ayrı olmurdular. 27
o hərəkatın təşkilatçısı və rəhbəridir. Vərəqədə deyilir: «Aşağıda adları yazılmış adamlar silahlıdırlar və onları sizin sərəncamınıza göndərirəm. Siyahıda adları yazılmış şəxslərdən gəlməyənlər haqqında mənə məlumat verilməli: “1. Salman Məmməd oğlu çaxmağı olmayan üçşeşli (beşatılan) tüfəng; 2. Şahqulu Mustafa oğlu üçşeşli (beşatılan) tüfəng və hər birində adı çəkilən silah olmaqla 8 nəfər. İmza: Yüzbaşı Layıski İlyas İsgəndər oğlu, Katib Yaqub Yunus oğlu. 10.04.1930“. 28
Firqəsi»nin Baş Göynük kəndindəki özəyinə rəhbərlik etməsi haqqında da məlumat olmuşdur. Baş Göynük kəndinin müəllimi Səadəddin Əfəndiyev həmkəndliləri Paşa Mahmudov və Əli Məmməd oğlu ilə etdiyi söhbət zamanı bildirilmişdir ki, ona Sovet hökumətinin devriləcəyi və Milli hökumətin qurulacağı barədə məlumat vermişlər. Molla Mustafanın «Xalq Azadəçilər Firqəsinin Baş Göynük özəyinə rəhbərlik etməsi və təşkilatda 450 nəfər silahlı adamın birləşməsi haqqında fakt da Səadəddin Əfəndiyevə verilən həmin məlumatdan bəlli olmuşdur. Şəki üsyanının fəal iştirakçılarından biri də vaxtı ilə Hacı Zeynalabdın Tağıyevin yanında qulluq etmiş Əsədulla Sadıxov idi. Üsyan ərəfəsində o, Göynük kooperativində mühasib işləyirdi. Ə.Sadıxov rus dilində orta təhsil almış, sonra Türk kommersiya məktəbini bitirmişdir. Türk, fars və rus dillərini mükəmməl bilirdi. Ə.Sadıxov gizli təşkilatın üzvü olub. Həmin təşkilatda 14 ay fəaliyyət göstərib. Bu təşkilatın sonuncu iclası 1930-cu il aprelin 8-də, ya da 9-da olub.
27
28
Yenə orada. səh. 116 35
Həmin iclasda Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulmasının 10-cu ildönümü günü üsyana başlamaq haqqında qərar qəbul olunub. Ə.Sadıxov təşkilatın tapşırığı əsasında üsyana hazırlaşan qüvvələri Sovet hökumətinin qəbul etdiyi qərarlar və beynəlxalq vəziyyət haqqında məlumatlarla təmin etməli idi. O, Nuxa qəzasında baramaçılıq təsərrüfatında yaranan böhran, Roma Papasının dünya dövlətlərini SSRi-yə qarşı səlib yürüşünə çağırması ЦИК (b/P-nin elliklə kollektivləşmə zəminində qolçomaqları bir sinif kimi ləğv etmək haqqında qəbul etdiyi qərarın Göynük sakini Əli Məmməd adlı şəxsin evində müzakirə edilməsi barədə məlumatları təşkilata vermişdi. Mustafa bəy Əlicanbəyovun 1930-cu il mayın 4-də həbsxanada verdiyi ifadədən məlum olur ki, 1929-cu ilin yayında Nuxa sakini Hüseyn İnçəli Əsədulla oğlu ona bildirmişdir ki, «xalqçı» adlı təşkilatın üzvüdür və türklərlə sıx əlaqəsi var. Təşkilatda əsasən nuxalı və zaqatalılardan ibarət üçlüklər yaranıb. Təşkilat türk təşkilatıdır, ona Qara Bəkir paşa və Məmməd Əmin Rəsulzadə rəhbərlik edirlər. Təşkilatın əsas məqsədi SSRİ-nin üçlüklərlə üzük kimi əhatə etməkdi. Bu məlumatın onda haradan olması sualını cavab verərək bildirib ki, 1924-cü ildə Türkiyədə olarkən bu təşkilat ilə əlaqəyə girmişdi. 29
Hüseyn Əsədulla oğlu müqavimət hərəkatının fəal iştirakçısı olub. Onun babası Beydulla irsi olaraq nəsli xətlə İnçə kəndinin qazısı seçilmişdir. Əsədulla sonralar Şəkiyə köçərək şəhərin Yuxarı baş deyilən hissəsində, Giləhli məhəlləsində məskunlaşmışdır. Hüseyn Molla Mustafanın bacısı ilə evlənərək onunla yaxın qohumluq münasibətləri yaratmışdır. O, bolşevik rejimi ilə heç vaxt barışmamış, həyatının mənasını ona qarşı güzəştsiz mübarizədə görmüşdü. Cəsarət və qoçaqlığın vəhdəti Hüseyn Əsədulla oğlunun xarakterinə xas olan mühüm xüsusiyyət idi. Onun mahir və sərrast atıcı olması düşmənlərini daim vahimə içində saxlayırdı. Bolşevik partiyasının üzvü olan, canla-başla rejimə xidmət edən və bunun müqabilində Göyçay rayon hərbi komissarı vəzifəsinə yüksələn qardaşı Əlibala onu yolundan döndərmək üçün çox səy göstərmiş, lakin məqsədinə nail ola bilməmişdir. Bir dəfə hərbi komissarların Şəkidə bölgə müşavirəsi keçirilirdi. Müşavirə iştirakçıları şəhər mehmanxanasının restoranında şam yeməyinə əyləşərkən, təsadüfən orada olan Hüseyn Əlibalanı yanına çağırtdırır. Onların arasında yenə də həmin mövzuda söhbət olur. Əlibala Hüseyni Sovet hökumətinin qayda-qanunları çərçivəsində yaşamağa dəvət edir. Hüseyn bildirir ki, mayasında allahsızlıq olan, Leninin bayrağı altında yalnız satqınlar yaşaya bilər, mən yox.
29
C. Qasımov. Göstərilən əsəri, səh. 112-113 Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|