Repk 0 ildə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ respublika elmi pedaqoji Kİtabxanasi
Yüklə 20,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
REPK 30 ildə 9 Azərbaycanda ibtidai şəhər məktəblərinin əsaslı kitab- xanalarının kitab fonduna dair dəyərli məlumatlar vardır; 1865- ci ildə Quba ibtidai məktəbinin kitabxanasında 64 adda kitab, 1 ədəd əsas təlim metodu cədvəli, 1 ədəd səyyar əlifba, 1 ədəd digər tədris vəsaiti (şagirdlərin sayı 48); Ordubad ibtidai mək- təbində 133 adda, 560 nüsxə kitab (şagirdlərin sayı 52), bun- lardan Avropa dillərində 2 adda, 7 nüsxə, qalanları isə rus dilində, 1 qlobus, 2 atlas, 6 şəkil; Lənkəranda 93 adda, 238 nüsxə (şagirdlərin sayı 58) kitab mövcud idi. Ümumiyyətlə, 1865-ci ildə dövlət məktəblərinin (7 qəza, 3 ibtidai) kitabxana- larında 2075 adda, 6516 nüsxə və 70 ədəd digər tədris vəsait- ləri olmuşdur. 1860-1870-ci illərdən başlayaraq, 1864-cü ilin iyulunda təsdiq edilmiş “İbtidai xalq məktəblərinə dair Nizamnamə” ilə əlaqədar, dövlət tərəfindən şəhər və kəndlərdə yeni ibtidai məktəblər açılıb kitabxanalar təşkil edildi. İbtidai məktəblər açılarkən onun binası hazır olduqdan dərhal sonra kitabxanası təşkil edilirdi. İbtidai məktəblər 3 qisimdə-şəxsi, ictimai və dövlət məktəbləri kimi təşkil edilirdi. Açılan hər bir məktəbin tarixi ilə kitabxananın tarixi eyniyyət təşkil edirdi. Ancaq heç də açılan bütün ibtidai məktəblərin nəzdində bu hal mövcud deyildi. Belə ki, 1889-cu il məlumatına görə Bakı quberniya- sında 40 ibtidai məktəbdən 30-nun, 1902-ci il məlumatına görə isə Gəncə quberniyasında 119 ibtidai məktəbdən 96-nın kitab- xanası var idi. Bu ibtidai məktəb kitabxanalarının kitab fonduna dair arxiv sənədlərində və dövri mətbuatda dəyərli məlumatlar var- dır. 1867-ci ildə 75 şagirdi olan Mərəzə məktəbinin kitabxa- nasında 47 nüsxə kitab olmuşdur. Bu dövrdə Ordubad ibtidai məktəbinin kitabxanası daha zəngin idi. Onun həm əsaslı və həm də şagird kitabxanası var idi. Onun əsaslı kitabxanasında REPK 30 ildə 10 1877-ci ilin 1 yanvarında 195 adda 431 nüsxə, şagird kitabxa- nasında 109 adda 114 nüsxə kitab var idi. Həmin ildə Cəbrayıl məktəbinin kitabxanasında 48 adda, 48 nüsxə kitab var idi. 1884-cü ildə Salyan Normal kənd məktəbinin kitabxanasında 150 adda, 417 nüxsə kitab qəzet və məcmuə var idi ki, buraya Nizami, Füzuli, Hafiz, Sədi və başqalarının əsərləri ilə yanaşı görkəmli rus yazıçı və şairlərindən Puşkin, Qoqol, Lermontov, Ostrovski, Turgenyev və başqalarının əsərləri də daxil idi. Keçən əsrin 60-cı illərindən başlayaraq XX əsrin II on- illiyinə qədər Azərbycanda ibtidai məktəb kitabxanalarının sayı və kitab fondu ilbəil artmışdır. Belə ki,1884-cü ildə Gəncə qu- berniyasında olan 18 ibtidai məktəb kitabxanasında (məktəb- lərin sayı 119) 4093 nüsxə kitab var idi ki, bunlardan orta he- sabla hər bir məktəb kitabxanasına 227 nüsxə kitab düşürdü. Həmin ildə Bakı quberniyasında olan 30 ibtidai məktəb kitab- xanasında (məktəblərin sayı 40) 3755 nüsxə kitab var idi və hər məktəb kitabxanasına təxminən 125 nüsxə kitab düşürdü. 1902-ci ildə Gəncə quberniyasında 96 ibtidai məktəb kitabxanasında 45825 nüsxə, orta hesabla bir kitabxanada 477 nüsxə kitab var idi. Bakı quberniyasında isə 95 ibtidai məktəb kitabxanasında 52033 nüsxə, təxminən bir kitabxanada 548 nüsxə kitab vardı. Azərbaycanda Çar Rusiyası dövründə ibtidai məktəb ki- tabxanalarının kitab fondu dövlət hesabına zəif artırdı. Ancaq Azərbaycan ictimaiyyəti və dövrün qabaqcıl maarifçiləri gənc nəslin təlim - tərbiyə işində işğalçı dövlətə ümid bəsləmirdilər. Onlar kənd və şəhərlərdə məktəblər açaraq onlara maddi əşya və vəsaitlə (pul, kitab, paltar, yanacaq) yardım edirdilər. Xalq tərəfindən toplanmış pul məbləğinin müəyyən faizi məktəb kitabxanasının kitab fonduna və digər tədris vəsaitlərinə xərc- REPK 30 ildə 11 lənirdi. Həmçinin bu hesabdan kasıb ailələrin uşaqlarına tədris vəsaitləri, paltar alınıb pulsuz verilirdi. İbtidai məktəb kitabxanaları aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirirdi: 1. Kitabxanalar kitabları şagirdlərin yaş və bilik səviy- yələrinə müvafiq olaraq seçib əldə etməli idi. Bu vəzifənin yerinə yetirilməsinə Xalq Maarifi Nazirliyi yanında təşkil edil- miş Elmi Komitet və ya Pedaqoji Sovetlər, Tədris Dairə İdarəsi rəhbərlik edirdilər . 2. İbtidai məktəb kitabxanaları şagirdlərdə mütaliəyə həvəs oyatmalı, onlar məktəbdə verilən təlim və təhsili sinifdən və məktəbdənkənar mütaliə ilə genişləndirməli və möhkəmlən- dirməlidirlər. 3. Kitabxana şagirdlərə kitabdan müstəqil, şüurlu, baca- rıqlı istifadə etmək vərdişi aşılamalıdır. İbtidai məktəbin baş- lıca vəzifəsi şagirdlərin nəinki mütaliə vərdişlərini formalaş- dırmaq, həmçinin onlarda mütaliəyə tələbatı və kitaba məhəb- bəti inkişaf etdirmək və dərinləşdirməkdir ki, məktəbi bitir- dikdən sonra bu vərdiş uşaqların şəxsi təhsilində, onlar tərəfindən kitabların süurlu və səmərəli mütaliəsinə kömək etsin. 4. Geniş xalq kütlələrinin maarflənməsi məqsədi ilə ibti- dai məktəb kitabxanaları yalnız məktəblilərə yox, kənd əhali- sinə- gənclərə və valideynlərə, məktəbin yetirmələrinə də xidmət etməli idi. 5. İbtidai məktəb kitabxanalarının vəzifələrindən biri də bütün il ərzində şagirdlərin mütaliəsinə müntəzəm və ardıcıl rəhbərlik etmək idi. Şagirdlərin mütaliəyə böyük həvəs göstərmələrinə bax- mayaraq ibtidai məktəb kitabxanalarında uşaq mütaliəsinə dair kitablar azlıq təşkil edirdi. Kitabxanalarda olan kitablar isə Yüklə 20,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|