Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

47
ren’ine ta’sir  yetiwge, kompoziciya koloritinin’ bir  pu’tinligine 
qarati’ladi’.
1. Peyzajshi’ xudojniklerden kimlerdi bilesiz?
2. Peyzaj su’wretlew wo’nerinin’ qaysi’ tu’rine tiyisli?
3. Peyzajdi’ su’wretlewde nelerge itibar  beriw kerek?
Tapsi’rma.  Ta’biyatti’n’ qandayda bir  jag’dayi’n su’wretlew.
6 - s a b a q .  KO’LEM-MU’SINSHILIK TIYKARI’. ADAM 
MU’SINININ’ HA’R TU’RLI KO’RINISTEGI 
JAG’DAYI’N ISLEW
Mu’sinshilik wo’nerinin’ a’yyemgi u’lgileri xali’qlar  tariyxi’n, tur-
mi’s ta’rizin wo’zinde sa’wlelendirgen. Erami’zdan buri’ng’i’ V — IV 
a’sirlerdegi mu’sinshiler  ag’ash, tas, mramorg’a islew beriwdi toli’q 
wo’zlestirgen, sonday-aq, bronzani’ yeriti p  quyi’w texnologiyasi’n 
jolg’a qoyg’an. Mramor  mu’sinlerin adam denesinin’ ren’i si’yaqli’ 
boyag’an. Ag’ashtan islengen ayi’ri’m mu’sinler  u’stine adam de-
nesinin’ ren’in beretug’i’n pil su’yeginen islengen juqa plastinkalar  
jabi’sti’ri’lg’an. Mu’sinler  usi’ da’rejede islenedi, wolar  tap  tiridey, 
dem ali’p  ati’rg’anday tu’yiledi. Erami’zdan buri’ng’i’ V a’sirge 
keli p  mu’sinshiler  adam gewdesinin’ ha’reket yeti p  turg’an 
jag’dayi’n su’wretlewdi u’yrengen. Wolar  adamlardi’n’ juwi’ri’p  
barati’rg’an, nayza ati’p  ati’rg’an yamasa uri’si’p  ati’rg’an jag’dayi’n 
su’wretlep  ko’rsetken. Ataqli’ grek mu’sinshisi Mironni’n’ «Disk 
ati’wshi’» shi’g’armasi’ ha’r  ta’repleme sheberlik penen islengen, 
woni’ ko’rgen adam tan’ qaladi’. Greciya tariyxi’nda keltiriliwinine 
qarag’anda, Afrodita go’zzalli’q ha’m muhabbat ni’shani’ boli’p  
tabi’ladi’. Afroditag’a bag’i’shlang’an mu’sinlerde ko’remiz. Wolar  
suli’wli’g’i’, go’zzalli’g’i’ menen tamashago’ylerdi wo’zine tartadi’. 
Bul wori’nda, a’sirese, «Milos Afroditasi’» mu’sini ayri’qsha di’qqatqa 
iye. Yen’ a’yyemgi xali’qlardan hindler  wo’zlerinin’ dini, isenimi 
bolg’an Buddag’a baylani’sli’ mi’n’lap  mu’sinler  islegen. Mikelanjelo 

---

48
Buonarotti mu’sinshilik, arxitekturali’q xudojniklik janrlari’nda 
do’retiwshilik yeti p, ko’rkemlik jaqtan go’zzal shi’g’armalar  islegen. 
Woyani’w da’wirinin’ ulli’ ko’rkem wo’ner  g’ayratkeri Mikelanjelo 
1475-ji’li’ 6-martta Florenciya jani’ndag’i’ Kapreze qalasi’nda 
du’nyag’a kelgen. Woni’n’ jasli’g’i’ Florenciyada wo’tti. 13 jasi’nda wol 
florenciyali’ Domeniko Girlandayo ustaxanasi’na woqi’wg’a kiredi. 
Mikelanjeloni’n’ birinshi wo’z betinshe islegen shi’g’armasi’ «Tek-
she aldi’ndag’i’ Madonna» (1492-j. Florenciya, Buonarotti muzeyi), 
«Kentavrlar  sawashi’» (1494-j. Florenciya, Buonarotti muzeyi), 
Rimde islengen «Pyete» (Isag’a aza tuti’w.  1498 — 1501-ji’llar)  
mu’sinleri wog’an haqi’yqi’y dan’q-hu’rmet keltiredi. Mikelanjelo 
ta’repinen 1504-ji’li’ islengen ha’m Florenciyani’n’ bas maydani’na 
wornati’lg’an, qorqi’ni’shli’ u’lken «David» mu’sini «zamanago’y 
antik grek ha’m rim mu’sinlerinin’ dan’q-hu’rmetin ali’p  qoyg’an 
shi’g’arma boli’p  tabi’ladi’», bul shi’g’armasi’nda ta’biyatti’n’ yen’ 
go’zzal  ka’ramati’» — adam  qa’wmeti  yekenligin, woni’n’ ta’ki-
rarlanbaytug’i’n go’zzalli’g’i’n, ku’sh-qu’diretin su’wretlewge yerisken.
G’a’rezsizlik da’wiri mu’sinshilik ko’rkem wo’nerinin’ ulli’ 
janri’nda islengen birinshi tariyxi’y shi’g’armalar  si’pati’nda Shi’rshi’q 
qalasi’ni’n’ worayli’q bas ko’shesinde ha’m paytaxti’mi’zdi’n’ Milliy 
bag’i’nda wornati’lg’an ulli’ shayi’r  Alisher  Nawayi’ obrazi’na 
islengen yesteliklerdi (E. Aliyev, N. Bandeladze, V. Degtyarov, 1991-j), 
2001-ji’li’ Nawayi’ qalasi’ worayi’nda ulli’ shayi’rdi’n’ 560 ji’llig’i’ 
mu’nasibeti menen A. Rahmatullayev  ha’m P. Podosinnikov  
ta’repinen islengen Alisher  Nawayi’ni’n’ mu’sini, Tashkent 
qalasi’ni’n’ ti’g’i’z jaylasqan qi’yabani’ ken’ ko’shesi worayi’na 
wornati’lg’an Amir  Temurdi’n’ sawlatli’ atli’ yesteligi (mu’sini)  
(I. Jabbarov, K. Jabbarov, 1993-j), Sahi’pqi’ranni’n’ ana jurti’ 
Shahrisabz ha’m Samarqand qalasi’nda wornati’lg’an Amir  Temur-
di’n’ sawlatli’ yestelikleri (mu’sinleri)  (I. Jabbarov, K. Jabbarov, 
1996-j), Ferg’anada ha’m Kuba qalalari’nda wornati’lg’an Ahmad 
al-Ferg’aniydin’ sawlatli’ yestelikleri (mu’sinler)  (I. Jabbarov, 
K. Jabbarov   1998-j), Xorezmde Jalaliddin Manguberdi yesteligi 
(I. Jabbarov, 1998-j.), Andijan qalasi’na wornati’lg’an «Zahriddin 

---

49
J. Mirtojiyev. Alisher  Nawayi’ 
yesteligi. Tokio q.
J. Mirtojiyev. Aybek yesteligi. 
Tashkent q.
Muhammed Babur» (J. Mirtojiyev  1993-j). Tashkent qalasi’nda wor-
nati’lg’an «Abdulla Qadiriy» (J. Mirtojiyev  1994-j), Andijan qalasi’nda 
wornati’lg’an «Sholpan» (J. Mirtojiyev  1997-j), Termiz qalasi’nda 
quri’lg’an epik qaharman Alpami’sti’n’ yesteligi (A. Rahmatullayev, 
K.Narxurazov, U. Mardiyev, P. Podosinnikov), Namangan qalasi’nda 
quri’lg’an «Zahriddin Muhammad Babur» (M.Rahmanberdiyev  
1998-j)  yesteliklerin (mu’sinlerin)  ayti’p  wo’tiw kerek.
Ilham Jabbarov  1945-ji’li’ Shust rayoni’ni’n’ Almaz awi’li’n-
da tuwi’lg’an, O’zbekistan Ko’rkem akademiyasi’ni’n’ haqi’yqi’y 
ag’zasi’, Mu’sinshilik da’stu’rlerin akademik I. Jabbarov   ha’m 
X.Husniddinxojayev, Y. Shapiro, E. Aliyev, J. Qutti’muratov, 
A. Rahmatullaev, M. Obloqulov, D. Ruzibayev, T. Tajixojayev, 
A .  X o t a m o v ,  G ’ .  N o r m u r o d o v ,  U .  U r a q o v ,  T .  E s o n o v , 
M. Rahmanberdiyevlar  ta’repinen tabi’sli’ dawam yettirilmekte. 
4 — Su’wretlew  wo’neri

---

50
Ko’rkem wo’nerdin’ na’zik ta’repleri 
plastik arqali’ sawlatli’ mu’sinshiliktin’ 
kompoziciyali’q qag’i’ydalari’ tiyka-
ri’nda ko’rsetilmekte. 
Bronzadan islengen segiz metrli 
Amir  Temur  yesteligi ko’lemi jag’i’-
nan da wornati’lg’an maydang’a say 
tu’sken. Usi’ yestelikti mu’sinshi 
I. Jabbarov  arxitektor  V. Akopjanyan 
menen birgelikte islegen. Amir  Temur  
at ji’lawi’n bekkem uslap  turg’ani’-
ni’n’ da belgili ma’nisi bar. Bul atti’n’ 
yemes, ulli’ bir  ma’mlekettin’ ji’lawi’ 
boli’p  tabi’ladi’. Woni’n’ woy-pikiri 
ma’mlekette ti’ni’shli’q bolsi’n, jurt 
gu’llep-jaynasi’n, dep  turg’anday. 
I. Jabborov, K. Jabborov. 
Nizomiy Ganjaviy byusti. 
Tashkent q.
I. Jabborov. Amir  Temur  yesteligi

---