PüSTƏ oruc qizi fərhadi
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
50 Kommersiya informasiya məlumatı ticarət firmalarına öz fəaliyyətlərinin təhlil etməyə, planlaşdırmağa və nəticələri üzərində nəzarətin həyata keçirilməsinə imkan verir. Kommersiya informasiya mənbəyi kimi, konkret əmtəələr üzrə marketinq tədqiqtları xidmət göstərə bilərlər. Lakin tədqiqatların keçirilməsinə, məlumatların toplanmasına və təhlilin aparılmasına pul vəsaiti qoymazdan əvvəl, xərclərin və mümkün nəticələrin əhmiyyətliliyinin müqayisəli qiymətləndirilməsini aparmaq zəruridir. Əgər kommersiya məlumatının istifadə olunmasından gələn mənfəət artımı onun əldə olunmasına çəkilən xərclər artımını üstələyərsə, onda marketinq tədqiqatlarınını aparılması, məqsədəuyğun hesab olunur. Kommersiya informasiyasının mühüm mənbəyi kimi, ticarət firmasının daxili materiallarını və sənədlərini də hesab etmək olar, xüsusən də, mal dövriyyəsinin həcmi, satış xərcləri, əmtəə ehtiyyatları, mənfəət, reklam xərcləri və digər məlumatları hesab etmək olar. Kommersiya informasiyasının mənbələrindən biri kimi xarici statistika məlumatlarını və kütləvi informasiya vasitələrində bazarın vəziyyəti haqqında dərc olunan xəbərləri hesab etmək olar. Son vaxtlarda “təmiz informasıya istehsalını və satışını” özlərinin əsas fəaliyyət növünə çevirmiş müxtəlif firmalardan informasiya alınması çox geniş yayılmağa başlamışdır. Kommersiya sirri anlayışı kommersiya nöqteyi - nəzərindən bilərəkdən gizli saxlanan iqtisadi maraqlardan və firmanın istehsal-təsərrüfat, idarəetmə, elmi-texniki və maliyyə fəaliyyətinin müxtlif tərəfləri və sferaları 51 haqqında məlumatlardan ibarətdir ki, onların da qorunması rəqabət maraqları və firmanın iqtisadi təhlükəsizliyinə qarşı mümkün təhlükələrin olması ilə əsaslandırılır. Kommersiya sirri kommersiya üçün maraq doğurduğu andan sirr hesab olunur. Beləlikə, aşağıdakılar kommersiya sirrinə aid edilir və informasiya sızmasının və onun oğurlanmasının müdafiə olunmasını tələb edir: - maliyyə məlumatları; - məhsul və xidmətlərin qiyməti, texnologiyası barədə məlumatlar; - işgüzar planlar və yeni məhsulun istehsalı planları; - müştəri və satıcıların, müqavilələr, referanslar və planlar; Kommersiya sirrinin daşıyıcıları:- müəssisənin və ya firmanın kommersiya müxtəliflikləri haqqında məlumatı olan şəxslərdir. Kommersiya sirri: - bazar təsərrüfat şəraitində istehsalçını haqsız rəqabətdən qoruyur. Haqsız rəqabətə ticarət markasından gizli istifadə olunması, rəqibin məhsulunun saxtalaşdırılması, aldadıcı reklam, satınalma şantaj kimi müxtəlif qanuna zid hərəkətlər aid edilir. Bütün bunlarla bərabər sənaye cəsusluğda müəyyən yer tutur. Sənaye cəsusluğu dedikdə:- kommersiya sirrinin təşkil edən məlumatların qeyri- qanuni toplanması məxfi informasiyanın hər hansı şəxs və ya müəssisə, onun sahibi tərəfindən qeyri- qanuni istifadə olunması nəzərdə tutulur. Sənaye cəsusunun əsas obyekti: - müəssisənin kommersiya sirrini daşıyan hər hansı maddi və ya qeyri maddi obyektlər nəzərdə tutulur. 52 ABŞ, Almaniya, Yaponiya, Çin və digər ölkələr kommersiya sirrinin qorunması müvafiq hüquqi bazaya söykənən sənaye müxtəlifliyi sistemi ilə tənzimlənir. Beynəlxalq aləmdə informasiyanın qorunub saxlanmasına mükəmməl sahib olan, onun təkmilləşməsində, qanunvericiliyin möhkəmlənməsində böyük rola sahib olan ABŞ-dır. ABŞ-1979-cu ildə”Kommersiya sirrinin qorununb saxlanması” haqqında qanun qəbul etdi. Bu qanuna əsasən aşağıdakı informasiyalar kommersiya sirri adlanır: - hamıya məlum olmadığı və ya kommersiya məqsədlərilə ondan istifadə edə biləcək müstəqil iqtisadi dəyərə malik olan informasiya, - müdafiə üzrə ağıllı səylər informasiyası - informasiyanın dəyərinin göstərilməsi (alınıb- satılmasına çəkilən xərclər) - müxtəlif inf ormasiyaların qorunması və onlar haqqında tədbirlərin görülməsi. Azərbailycanda kommersiya sirri haqqında qanun ilk dəfə 1992- ci ildə qəbul edilmişdir. Kommersiya sirrinin qorunub saxlanmasında əsasən aşağıdakı formaları nəzərdə tutmaq olar. - onun sahiblərinin maraqlarının qorunmasına yönəldilmiş hüquq normaları. - Müəssisənin, firmanın rəhbərliyinin təyin etdiyi normalar (əmr, sərəncam, fərmanlar) - Bu normalara riayət olunmasını təmin edən xüsusi struktur bölmələri. Yuxarıda qeyd etdiyimiz formalar bir-biriilə qarşılıqlı əlaqələndirilir. 53 İstehsal sirrlərinin qorunması üzrə dünya təcrübəsi göstərir ki, xalis inzibati tədbirlərdə nəticəyə zəmanət verilmir. Ona görədə sahibkarlar inzibati tədbirlərlə yanaşı, məxfi informasiyanın müdafiəsi prossesinə firmanın bütün əməkdaşlarının aktiv cəlb olunmasını həyata keçirirlər. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, sirrin qorunub saxlanmasının 80%-i işə qəbul edilən kadırların üzərinə düşür. Belə ki, yeni işə götürülən kadrlarla kommersiya sirrinin qorunub saxlanması haqqında ilk gündən tərbiyəvi iş aparılmalıdır. İş elə təşkil olunmalıdır ki, çalışan hər bir mütəxəssis ancaq öz vəzifəsini yerinə yetirsin və o əlavə məlumatlara nisbətən malik olmasın. Lakin bu o qədər də mümkün olmur odur ki, materialların sızması müəssisəyə xeyli ziyan vurulmasını minumuma endirir. Bütün bu deyilən və deyilməyən formaların qorunub saxlanmasında möhkəm dövlət qanunlarının olmamasını nəzərə alsaq da idarə və müəssisələr bu sirlərrin qorunub saxlanması üçün 1 şöbə (spes otdel) adlanan şöbə yaradılar. Bu şöbə vasitəs ilə idarə və müəssisələrdə istehsalın həcminin, alqı-satqı kontragentlərin və digər sazişlərin bağlanmasında baş verəcək məlumatların qorunub saxlanmasına nəzarət edilir. Kommersiya sirrinin qorunmasının bütün hallarında sənədlərə xüsusi diqqət yetirmək vacibdir. Çünki, ölkəmizdə kommersiya məlumatının əsas həcmi sənədlərdə saxlanılır. 2. Qüvvədə olan qanunvericilik hüquqi şəxsə aşağıdakı kimi tərif verir. Təsərrüfat yoldaşlığı bir neçə şəxsin onlar arasındakı razılıq əsasında sahibkarlıq fəaliyyətinin Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|