13
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01
‐ Sonuncu sualımız hər zaman olduğu kimi ənənəvidir. Jurnalımızın nəinki vəkillər, həmçinin
digər hüquqşünaslar arasında da paylanılacağını nəzərə alaraq gənc hüquqşünaslarımıza
tövsiyələrinizi eşitmək istərdik.
‐ Səmimi olsaq, özümü kiməsə məsləhət və ya tövsiyə verəcək səviyyədə görmürəm, çünki məsləhət
verməyin məsuliyyəti bəzən çox ağır olur. Bununla belə, sual verdiyiniz üçün onu cavablandırmağa
çalışacağam. Belə bir deyim var: "Məsləhətin ən yaxşısı ən rahat icra olunanıdır." Ona görə
gənclərimizə rahat icra oluna bilən tövsiyələrimi aşağıdakı ardıcıllıqla çatdırıram:
1. Hüquqşünas daim öz peşə bacarıqlarını təkmilləşdirməlidir. Bunun üçün imkan daxilində müxtəlif
istiqamətli hüquqi təlimlərdə iştirak etməyə həvəsli olmalıdır. Dar çərçivədə ixtisaslaşan
hüquqşünas istər‐istəməz digər hüquq sahələrindən geri qalır. Təbii ki, mən universal hüquqşünas
olmağın da tərəfdarı deyiləm. Atalar demişkən: "çox istəyən, azdan da olar." Lakin məncə,
hüquqşünas, xüsusilə vəkil peşəsi həkim peşəsi ilə oxşar cəhətlərə malikdir. İstənilən həkim hər
hansı orqan ilə bağlı diaqnoz qoyanda bədənin digər üzvlərinin normal funksiyaları haqqında
məlumatlı olmalıdır. Yəni, bunun üçün həkim ixtisaslaşdığı sahədən başqa digər sahələr barədə də
məlumatlı olmalıdır. Bu mənada, hüququn müxtəlif istiqamətləri üzrə məlumatlı olmaq
hüquqşünasın yalnız xeyrinədir.
2. Qanunvericilikdəki yeniliklərin izlənilməsi hüquqşünasa hava‐su kimi lazımdır. Orta statistik
insanın xarakterində tənbəllik vardır və bəzən adam "internet"ə daxil olub hər hansı məlumatı əldə
etməyə belə ərinir. Bunun üçün isə ən yaxşı yol, reklam kimi çıxsa da deməliyəm ki, rəsmi dövlət
qəzetlərindən birinə abunə olmaqdır. İnsanın ki, hər hansı şeyə xərci çıxdıqda ona verdiyi əhəmiyyət
də fərqli olur. Heç kimə sirr deyildir ki, müasir dünyamızda ən güclü adam məlumatlı şəxsdir.
3. Hüquqşünasın başlıca keyfiyyətlərindən biri sözü bütöv və peşə faəliyyətində dəqiq olmasıdır.
Bu cür keyfiyyətlərin formalaşdırılmasında ən gözəl üsullardan biri qeydlərin aparılmasıdır. Digər
peşələrdən fərqli olaraq vəkillik peşəsi elədir ki, işlə bağlı vəkilə həmişə kütləvi məlumat axını gəlir.
İnanın ki, bunun öhdəsindən gəlmək o qədər də asan iş deyil. Bunun üçün hüquqşünaslarda qeyd
aparmaq vərdişlərinin formalaşdırılması həyati şərtdir. Öz təcrübəmə əsasən, deyirəm ki, bu cür
vərdişə alışdıqdan bir müddət sonra insanın həyat tərzi müəyyən axara düşməklə qarşılaşılan
problemlərin həlli daha da asanlaşır.
4. Səhv eləmirəmsə, bu tövsiyəm dördüncüdür. Peşəkarlıq hüquqşünasın yalnız öz sahəsi üzrə daha
çox məlumatlı, bilikli olmasından asılı deyildir. Yaşından asılı olmayaraq hər bir hüquqşünas günün
heç olmazsa 1 saatını necə deyərlər "sinifdənxaric oxu"ya həsr etməli, dünyagörüşünü artırmalıdır.
Bunun üçün Qərb ölkələrində və Rusiyada nəşr olunan və o qədər də baha olmayan "Science",
"Наука и Жизнь", "Вокруг света" və s. məzmunlu aylıq jurnallara abunə olmaq məsləhətdir. Bəzən
elə hallar olur ki, texniki sahədəki biliklər vəkilə hər hansı hüquqi – məhkəmə, cinayət və s. işin
daha ətraflı başa düşülməsinə köməklik edir. Bu isə dolayı olsa da məhkəmədə uğurlu müdafiə
taktikasının seçilməsində öz sözünü deyir. Təbii ki, işin xarakterindən də çox şey asılıdır.
5. Sonuncu məsləhətim bir balaca mənəvi çalarlıdır. Bu gün cəmiyyətimiz bazar iqtisadiyyatı
şəraitində yaşayır. Sovet dövründəki kimi insanların maddi‐sosial cəhətdən təminatı əvvəlki kimi
deyil. Dövlət vətəndaşlarının maddi‐sosial rifahının yaxşılaşdırılmasına çalışsa da, bu, əhalinin
bütün təbəqələrini əhatə edə bilmir. Dolayısilə bazar iqtisadiyyatı şəraitində insanların həyatı
maddiyyatdan daha çox asılı olmuşdur. Bu isə öz növbəsində insanların xarakterlərinin
maddiləşməsinə gətirib çıxarıb. Gənc hüquqşünaslarımıza bu faktorları görməyi və onlara
məqsədləri naminə, abstrakt məfhum olsa da, "vicdan" səddinin üstündən aşıb o tərəfə keçməməyi
arzu edirəm. Kamil şəxsiyyətin, xüsusilə də hüquqşünasın özülündə məhz bu keyfiyyət durur.
Mənlik bu qədər.
‐ Maraqlı müsahibəyə görə çox sağ olun!
‐ Çox sağ olun! Sizə və kollektivimizə öz fəaliyyətində uğurlar arzulayıram!
14
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01
Kamandar Nəsibov
Hüquq üzrə Fəlsəfə Doktoru,
Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin üzvü,
Vəkillər Kollegiyasının Fəxri Doktoru
VƏKİLLİK FƏALİYYƏTİ ZAMANI TƏCRÜBƏDƏ
RASTLAŞILAN PROBLEMLƏR
Müdafiə hüququ insanların ən əsas hüquqlarından
biridir.
Müdafiə
hüququ
Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyası, ölkəmizin tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq konvensiyalar və digər
normativ hüquqi aktlarda öz əksini tapmışdır.
Ölkəmizdə müdafiə hüququnun konstitusion
əsasları Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasının 12 və 61‐ci maddələrində əks olunub. Belə ki, Konstitusiyanın 12‐ci maddəsinə
görə, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir.
Konstitusiyanın 61‐ci maddəsinə görə isə, hər kəsin yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq
hüququ vardır. Göründüyü kimi, bu normalar şəxslərin müdafiə hüququnu elan etməklə
kifayətlənmir, həm də bu hüququn dövlət tərəfindən təmin edildiyi vurğulanır. Bu konstitusion
müddəalar sahəvi qanunvericiliklərdə də öz əksini tapmışdır.
Azərbaycan Respublikası müstəqilliyini elan etdikdən sonra insanların yüksək keyfiyyətli hüquqi
yardım almalarının təmin edilməsi üçün hüquq islahatlar aparılmış və hazırda bu tendensiya davam
etdirilir. Bu mənada müdafiə hüququnun əsasını təşkil edən vəkillik institutu da istisna deyildir.
Əsas vəzifələri hər bir şəxsin hüquq və azadlıqlarının, qanunla qorunan mənafelərinin müdafiə
edilməsindən, onlara peşəkar, yüksək keyfiyyətli, vicdanlı hüquqi yardım göstərilməsini təmin
etməkdən, vəkillik peşəsinin nüfuzunu yüksəltməkdən ibarət olan Vəkillər Kollegiyasının
fəaliyyətini təşkil etmək məqsədi ilə “Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Həmin qanuna müvafiq olaraq Vəkillər Kollegiyasının
Nizamnaməsi qəbul edilmişdir. Nəzər saldıqda son dövrdə Vəkillər Kollegiyasının üzvlərinin
sayında kütləvi artımın olduğunu görə bilərik. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, hal‐hazırda
Vəkillər Kollegiyasına üzv olmağa gənclərin marağı artmaqdadır. Biz də öz fəaliyyətimizin uğurlu
nəticələri ilə gənclərin vəkilliyə olan maraqlarını daha da artırmalıyıq.
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 92.1‐ci maddəsinə əsasən, cinayət
prosesində müdafiəçi qismində yalnız Azərbaycan Respublikasının ərazisində vəkillik fəaliyyətini
həyata keçirmək hüququna malik olan vəkil iştirak edə bilər. Cinayət‐prosessual qanunvericilik
vəkillər kollegiyasının üzvü olmayan hüquqşünasların cinayət prosesində müdafiəçi qismində
iştirak etməsini tamamən istisna edir. Belə ki, Konstitusiyamızın 61‐ci maddəsinin birinci
hissəsində təkcə hüquqi yardım almaq deyil, məhz yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq hüququ
təsbit olunmuşdur. Məhz bu konstitusion norma vəkillər kollegiyasının üzvü olmayan şəxsləri
cinayət prosesində müdafiəçi qismində buraxmağı istisna edir.
Vəkillərin öz vəzifələrini həyata keçirməsi üçün həm təkmil qanunlar qəbul edilməli, həm də həmin
qanunların işlək mexanizmi olmalıdır. Ölkəmiz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra aparılan hüquq
islahatları nəticəsində qanunlarımız təkmilləşməyə başlamışdır. Bununla belə, bəzən qanunlar
arasında ziddiyyətlərin olması hansısa normanın praktikada tətbiqinə müəyyən çətinliklər
doğurur. Hal‐hazırda praktikada vəkillərin öz vəzifələrini həyata keçirib vətəndaşlara yüksək
keyfiyyətli hüquqi yardım göstərmələrində müəyyən çətinliklər qalmaqdadır. Toxunduğumuz
mövzu olduqca genişdir. Bu məqalədə vəkillərin praktikada rastlaşdığı belə çətinliklərdən bəziləri
barədə qısa formada məlumat verməyə çalışacağıq.