A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/1
6
Müxbir: İstintaq və məhkəmə ilə münasibətləriniz necədir? Problemlər olurmu?
A.T.: İstintaq və məhkəmə ilə münasibətdə heç bir problemimiz yoxdur desək, bu, doğru olmaz.
Əlbəttə ki, ayrı‐ayrı problemlər var və biz onları qanunvericiliyə uyğun qaydada həll edirik.
Qeyd edilməlidir ki, vəkillərimizin əllərində geniş səlahiyyətlər vardır. Vəkil də peşəkar fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi zamanı müstəntiq kimi sübutlar toplayır, səlahiyyətli orqanların rəylərindən
istifadə edir. Vəkillərimizin bu sahədə gileyləri yoxdur.
Müxbir: Təyinat üzrə işləyən vəkillər barədə nə deyə bilərsiniz? Belə bir bu təcrübə sizdə mövcuddurmu?
Məsələn, bizdə bu sahədə problemlər mövcuddur. Bu cür vəkillərin əməyinin ödəniş norması olduqca
aşağıdır.
A.T.: Bəli, bizdə də bu problem var. Biz hesab edirik ki, bu məbləği artırmaq lazımdır. Dövlət müdafiə
tərəfini maddi cəhətdən təmin etməlidir. Təklifimiz bundan ibarətdir: vəkil və prokuror məhkəmə
prosesində bərabər olduqlarına görə vəkilin bir saatlıq işə görə aldığı haqq prokurorun bir saatlıq
işə görə aldığı haqqa bərabər olmalıdır.
Müxbir: Dövlət hüquq bürolarına uyğun qurumlarınız varmı?
A.T.: Təbii ki, yox. Axı, bu, artıq vəkillik fəaliyyəti olmaz. Bizdə bu cür təsisatlar mövcuddur, lakin
onlar vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməzlər.
Müxbir: Müsahibəyə görə minnətdarlığımızı bildiririk.
7
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01
“Rusiyanın vəkil xəbərləri” jurnalının ötən nömrələrindən
birində Azərbaycanın “Vəkillik və vəkillik fəaliyyəti
haqqında” Qanununu bütövlükdə nəşr etdik ki, oxucularımız
onunla tanış olsunlar. Bu qanunla Azərbaycanın vəkilləri
sərbəstlik və müstəqillik əldə ediblər. Bizim vəkillərə,
oxucularımıza təklif etdik ki, azərbaycanlı həmkarlarımızın
Qanununu öyrənsinlər və sonra bu sənədin hansı
müddəalarının Rusiyanın “Vəkillik fəaliyyəti və Rusiya
Federasiyasında vəkillik haqqında” Qanununda istifadəsinin
mümkünlüyü barədə fikirlərini bildirsinilər. Fikir
bildirənlər çox oldu. Biz onlardan ən maraqlılarını
yayımlayırıq.
Rusiya Vəkillər Gildiyasının prezidenti Həsən Borisoviç
Mirzəyevin fikirlərini yayımlayırıq.
RUS VƏ SOVET VƏKİLLİYİNİN ƏN YAXŞI ƏNƏNƏLƏRİ*
30 ildən çox daha əvvəl mənim vəkillik fəaliyyətimin başladığı günəşli Bakıya səfərimdə Azərbaycan
vəkilliyinin hazırkı vəziyyəti ilə tanışlıq məni müasir Rusiya vəkilliyinin vəziyyəti və ictimai statusu
barədə düşündürməyə vadar etdi.
Hələ 28 dekabr 1999‐cu ildə qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının “Vəkillər və vəkillik
fəaliyyəti haqqında” Qanunu məndə tamamilə dəqiq təsəvvür yaratdı ki, bu Qanun Rusiyanın
inqilabaqədərki və Sovet dövrünün vəkilliyinin ən yaxşı ənənələrini əxz edib. Xüsusi qeyd etmək
istərdim ki, Qanunda demokratik təmərküzləşmə prinsipi əsasında vəkillik institutunun konseptual
müddəalarının qurulması saxlanılıb və möhkəmlənib, xüsusilə də vəkilliyin özünüidarəetmə
orqanlarının üzvlərinin və Rəyasət Heyətinin sədrinin gizli seçimi.
Azərbaycanın "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" Qanununu oxuyarkən 31 may 2002‐ci ildə
qəbul olunmuş və sonuncu dəyişikliyi 21 noyabr 2011‐ci ildə edilmiş Rusiyanın “Vəkillik fəaliyyəti
və Rusiya Federasiyasında vəkillik haqqında” qanunu ilə müqayisədə görürsən ki, orada hüquqi
yardım təkcə vəkillər tərəfindən deyil, həmçinin bilavasitə Rusiya ənənələrinə uyğun olaraq vəkil
qurumları tərəfindən həyata keçirilir.
Azərbaycanın həmin qanununda xüsusilə qeyd olunur ki, vəkilliyin rəsmi embleminin və vəkillərin
xüsusi geyim formasının təsvirini Vəkillər Kollegiyasının Ümumi Yığıncağı təsdiq edir.
Bundan başqa, bizim azərbaycanlı vəkil həmkarlarımızın Qanununda Rusiyanın vəkillik Qanunundan
fərqli olaraq vəkillərin seçim meyarlarında müsbət cəhətlər vardır. Belə ki, Azərbaycanda vəkil
statusu almaq üçün 3 ildən az olmamaq şərtilə hüquq sahəsində iş təcrübəsi tələb olunur (Rusiyada
bu müddət 2 ildir).
Rusiyanın bu sahədəki qanunu ilə Azərbaycan Qanununu fərqləndirən cəhətlərindən biri də odur
ki, Azərbaycanda vəkillik fəaliyyətinə dövlət qrumlarının və icra hakimiyyətinin heç bir müdaxiləsi
yoxdur. Korporativ idarəetmə və vəkillik fəaliyyəti barədə yaranmış sualların həlli bu ölkənin
vəkilliyin idarəedilməsi orqanlarının səlahiyyətinə daxildir.
Azərbaycanın “Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında" Qanununda xüsusi olaraq qeyd olunur ki,
vəkillər öz fəaliyyətini qanunun aliliyi, müstəqillik, demokratizm, humanizm, ədalət, aşkarlıq və
konfidensiallıq prinsipləri əsasında həyata keçirirlər. Azərbaycanın sözügedən Qanunu vəkillərin
və onların birliyinin peşəkar fəaliyyətinə prokurorluq, məhkəmə, digər dövlət orqanları, ictimai
birliklər, hər hansı müəssisə, idarə, təşkilat və vəzifəli şəxslərin müdaxiləsinə, təzyiqinə yol
verilməməsinə zəmanət verir və bununla bağlı, məsuliyyət nəzərdə tutur.
Vəkillik fəaliyyəti irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak
8
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/1
vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər
ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının
üstünlüyü, qanunun aliliyi, vəkillərin müstəqilliyi, onlarla hüquqi yardım üçün müraciət edənlər
arasında olan münasibətlərin könüllülük prinsipi əsasında və vəkil etikasına riayət edilməklə həyata
keçirilir.
Həmçinin diqqəti çəkən digər məqam vəkillik fəaliyyətinin həyata keçirilməsinin həqiqi
təminatlarıdır. Qanunun 7‐ci maddəsinə əsasən, vəkili peşə borcunu həyata keçirməklə əlaqədar
ona məlum olan hallar barədə dindirmək qadağandır. Qanunda birbaşa qeyd olunub ki, peşə
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar vəkillər tərəfindən toplanılan sənədlər və digər sübutlar,
vəkillik icraatları istintaq və məhkəmə orqanları tərəfindən tələb edilə və götürülə bilməz. Vəkillərə
və onların təşkilatlarına edilən bütün müraciətlər vəkillər tərəfindən sirr kimi qorunur, habelə
tutulan, həbs edilən və ya məhkum edilən şəxslərə hüquqi yardımın göstərilməsi üçün vəkil ilə
təklikdə görüşlər və məsləhətləşmələr üçün lazımi şərait yaradılmalı, konfidensiallıq təmin
olunmalıdır. Bu normativ‐hüquqi aktın digər müddəalarının təfərrüatına varmadan öncə, qeyd
etmək lazımdır ki, "Vəkillik fəaliyyəti və Rusiya Federasiyasında vəkillik haqqında" Qanunun
qəbulundan ötən 10 illik dövr bu Qanunun təkmilləşdirilməsinin zəruriliyini sübut etdi. Dəyişiklər
təkcə bir sıra maddələrin qeyri‐mükəmməlliyi ilə deyil, həmçinin hüquq‐mühafizə orqanlarının
vəkilliyə təsir imkanlarının artması ilə bağlıdır ki, dünya praktikasında da bu, qəbulolunmazdır.
Rusiyalı vəkillər üçün dünya təcrübəsinə əsasən, yüksək təsir gücünə malik normaların
qanunvericiliyə daxil edilməsinə ehtiyacı vardır. Buraya xüsusilə vəkillik fəaliyyətinin həyata
keçirilməsinin əsas prinsipləri və onların müdafiəsi daxildir.
Bu gün müasir Rusiya şəraitində ibtidai araşdırma və məhkəmə prosesi zamanı vəkillərin bu prosesə
təsir imkanlarının və vəsitələrinin genişləndirilməsi aktuallıq kəsb edir. Başqa sözlə, bizə cinayət
mühakimə icraatında çəkişmə prinsipinin həyata keçirilməsinin qanunvericilik mexanizmi gərəklidir.
Xüsusi diqqət tələb edən digər məsələ, vəkilliyin özünüidaretmə orqanlarının rəhbərlərinin
məsuliyyəti və daxili‐korporativ demokratiyanı tənzimləyən normaların təkmilləşdirilməsidir. Şura
üzvlərinin, palata prezidentlərinin və vəkillik orqanların idarə edən istənilən vəzifəli şəxsin seçimi
demokratik, açıq və gizli səsvermə yolu ilə keçirilməlidir.
* ‐ Bu yazı Rusiya Vəkillər Gildiyasının rəsmi orqanı olan “Rusiyanın vəkil xəbərləri”ndə Rus dilində çap
olunmuşdur. Yazı Azərbaycan dilinə AHİM tərəfindən tərcümə olunmuşdur.
Rusiya Vəkillər Gildiyasında görüş (Moskva, dekabr 2012)
Sağdan: Azər Tağıyev ‐ Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının sədri, Həsən Mirzəyev ‐ Rusiya Vəkillər
Gildiyasının prezidenti, Muxtar Mustafayev ‐ Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin üzvü