Publication1
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01
- ‐ Yəqin ki, bu məsələnin araşdırılması zamanı beynəlxalq təcrübə də gözdən keçirilmişdir. Bizim üçün xüsusilə maraqlı olan qonşu dövlət Gürcüstanın təcrübəsidir.
- İndi isə öz ölkəmizə qayıtsaq, yaxşı olar. Anar müəllim, Prezidentin 18 mart 2013‐cü il tarixli
- Əvvəla
11 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01 yeni namizədlərin seçiminə başlanılmışdır. Əslində, dövlətin özü də vəkillərin sayının artırılmasında bilavasitə maraqlıdır. “Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 dekabr 2011‐ci il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyasına bölgələrdə peşəkar vəkillərin sayının artırılması tövsiyə edilmişdir. Dördüncüsü, vəkillərin aldıqları qonorarın məbləğinin aşağı olması da dolayısilə hüquqi yardımın göstərilməsinə öz mənfi təsirini göstərən amillərdəndir. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2010‐cu ildə qəbul etdiyi qərarına əsasən, hüquqi yardımın göstərilməsinə görə müdafiəçiyə ödənilən haqq hər iş saatı üçün 2 manat məbləğində müəyyən edilmişdir. Lakin gəlin etiraf edək ki, bu məbləği o qədər də qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Digər bir problem kimi isə aztəminatlı ailələr üçün ödənişsiz və keyfiyyətli hüquqi yardımın göstərilməsi üzrə məhkəməyəqədər ödənişsiz hüquqi yardım göstərmə mexanizminin olmamasıdır. Dediklərim, əsasən, institusional problemlərdir. Lakin buraya ölkəmizdə 1 milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkünlərin mövcudluğu, həmçinin ümumiyyətlə əhalinin hüquqi məlumatlılıq səviyyəsinin aşağı olması faktorları əlavə olunduqda mənzərə o qədər də ürəkaçan olmaya bilər. Bayaq adını çəkdiyim İşçi Qrup tərəfindən hazırlanan məhz həmin Qanun layihəsi və Konsepsiya sənədində hüquqi yardım sahəsinin tam gücü ilə fəaliyyətə başlaması üzrə təklif və mexanizmlər öz əksini tapmışdır. ‐ Yəqin ki, bu məsələnin araşdırılması zamanı beynəlxalq təcrübə də gözdən keçirilmişdir. Bizim üçün xüsusilə maraqlı olan qonşu dövlət Gürcüstanın təcrübəsidir. ‐ Bir neçə il bundan öncə Tiflis şəhərində beynəlxalq bir konfransda iştirak etmişdim. Təbii ki, Gürcüstanın təcrübəsi haqqında qiyabi məlumatım olsa da, məhz o vaxt qonşu ölkənin hüquqi yardım xidməti ilə tanış olmağa imkan tapdım. Məlumat üçün bildirirəm ki, orada ödənişsiz hüquqi yardım xidməti sahəsində islahatlara 2004‐cü ildə dövlət, QHT‐lər və beynəlxalq təşkilatların triosu formasında start verilmişdir. Həmin ildə aparılacaq islahatlar üzrə konsepsiya sənədi hazırlanmış və təxminən həmin dövrdə Gürcüstanın Ədliyyə Nazirliyi nəzdindəki İctimai Müdafiəçi Xidmətinin regional bürolarında pilot şəkildə hüquqi yardım xidməti fəaliyyətə başlamışdır. Gürcüstan Respublikasında hüquqi yardım xidmətini tənzimləyən qanunvericilik 2007‐ci ildə qəbul olunmuşdur. İlk təşkil olunduğu vaxtlar Ədliyyə Nazirliyinin nəzdində olan bu qurum 2009‐cu ildən yeni İslah və Hüquqi Yardım Nazirliyinin tabeçiliyinə keçirilmişdir. Ölkə üzrə bu sahədə fəaliyyət göstərən 14 regional büro təsis olunmuşdur. Onlardan 11‐i hüquqi yardım bürosu, digər 3‐ü isə məsləhət mərkəzləridir. Məsləhət mərkəzlərinin fəaliyyəti ixtisaslaşmış QHT‐lərə həvalə olunmuşdur. Bürolardan fərqli olaraq məsləhət mərkəzləri məhkəmələrdə vətəndaşları təmsil edə bilməzlər. Qeyd olunan nazirliyin nəzdində kollegial orqan olan Hüquqi Yardım Şurası təsis olunub. Həmin qurum hüquqi yardım bürolarının təftişini həyata keçirir. Kollegial orqanın üzvləri İslah və Hüquqi Yardım naziri tərəfindən təyin olunurlar. Bundan başqa, quruma ümumi rəhbərlik edən Direktor vəzifəsi mövcuddur. Hazırda ölkə üzrə hüquqi yardım xidmətinə cəlb edilmiş şəxslərin sayı 170‐dən çoxdur. Hüquqi yardım göstərən şəxslər vəkillər, ixtisaslaşmış konsultant‐hüquqşünaslar və ixtisaslaşmış hüquqi şəxslərdirlər. Maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, hüquqi yardım göstərən şirkətlər tender əsasında müəyyənləşdirilirlər. Orada hüquqi yardım xidməti göstərən hüquqşünasların məvaciblərinin məbləği təxminən 1170 laridir (553 AZN). 2010‐cu ildə bürolar tərəfindən icraata qəbul olunan müraciətlərin isə sayı 10140‐dır. Statistik məlumatlar ilə istənilən şəxs Hüquqi Yardım Şurasının vebsəhifəsindən illik hesbatları yükləməklə tanış ola bilər.
12 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/1 ‐ Təbii ki, bu Fərmanın imzalanması bizi də sevindirdi. Bu günə kimi cənab Prezidentin imzaladığı bir sıra əvvəlki sənədlərdə hüquqi yardım işinin təşkili ilə bağlı tapşırıqlar olmuşdur. Lakin hüquqi yardım xidmətinin həyata keçirilməsinin bu modeli yenilikdir. Hətta deyə bilərəm ki, özünəməxsus modeldir. Qonşu ölkələrin heç birində bu cür unikal model mövcud deyildir. Özünüz bilirsiniz ki, "ASAN xidmət" mərkəzləri ölkəmizdə yeni yaradılmış təsisat olmaqla özündə dövlət orqanlarının çoxsaylı funkisyalarını cəmləşdirir və belə desək, bu qurumun məqsədi əhalinin gündəlik qayğılarının operativ həllinə yönəlmişdir. Düşünürəm ki, hüquqi yardım xidməti "ASAN xidmət" mərkəzlərinin əsas funksiyalarından birinə çevrilməklə onun əsas sütunlarından biri rolunu oynayacaqdır. Fərmana əsasən, orada hüquqi məsələlərə dair məsləhətlər, izahatlar veriləcək, məhkəmələrə iddia ərizələrinin verilməsi ilə bağlı hüquqi yardım göstəriləcək, ehtiyacı olan şəxslər üçün ərizələrin, şikayətlərin və hüquqi xarakterli sənədlərin tərtib edilməsinə köməklik olunacaqdır. Təbii ki, bu işin icrasına peşəkar hüquqşünasların cəlb edilməsi zəruri şərtdir. Bu xidmət növünün yeni olmasını nəzərə alaraq onun fəaliyyətinin ilkin mərhələsində vəkillərin, habelə uzun illərin təcrübəsinə sahib olan hüquqşünasların peşəkarlıqlarından yararlanılması labüddür. Çünki nəzərə almaq lazımdır ki, təkcə 1 saylı Bakı "ASAN xidmət" mərkəzinin əhatə etdiyi Nəsimi, Binəqədi və Nərimanov rayonlarının əhalisinin sayı 600 min nəfərdən çoxdur. İndi Siz özünüz təsəvvür edin ki, hüquqi yardım üçün müraciət edən şəxslərin sayı o qədər də az olmayacaqdır. Bunun üçün həmin qurumda ilkin mərhələdə hüquqi yardım xidmətinin təşkili, "ASAN xidmət" mərkəzinin fəaliyyətinin təşkili kimi o dərəcədə də sözün əsl mənasında "asan" olmayacaqdır. Zənnimcə, bunun üçün həm hüquqi yardımın göstərilməsinin mexanizmi müəyyənləşdirilməli, həm hüquqi yardım xidməti göstərəcək hüquqşünasların seçim meyarları dəqiqləşdirilməli, həm "ASAN xidmət" mərkəzlərinin ölkənin bütün regionlarını əhatə edəcəyi nəzərə alınarsa ölkə üzrə hüquqi yardım xidmətinin koordinasiyası formalaşdırılmalı, habelə fəaliyyətin səmərəliliyinin artırılması istiqamətində xüsusi elektron proqram təminatı yaradılmalıdır. Əlavə olaraq vətəndaşların bu sahədə elektron xidmətlərdən yararlanma imkanları təmin edilməlidir. Bilirsiniz, Hollandiya kimi tanıdığımız Niderland Krallığında göstərilən hüquqi yardım xidmətinin 60%‐dən çoxu vətəndaşlar bu xidməti göstərən qurumların inzibati binasına gəlmədən həyata keçirilir. Yəni orada əhaliyə hüquqi yardım xidməti əsas etibarilə telefon və ya internet vasitəsilə göstərilir. Təbii ki, dövlətimiz tərəfindən irəli sürülmüş və artıq reallığa qovuşmuş bu təşəbbüs ən azından təqdirəlayiqdir. Bu fəaliyyətin səmərəliliyini aşağdakı kimi dəyərləndirə bilərəm:
ilə bağlı öz üzərinə götürdüyü konstitusion öhdəliyini yerinə yetirəcək. İkincisi, əhali və dövlət orqanları arasında mövcud olan bir sıra anlaşılmazlıqlar öz həllini tapacaq. Məsələn, əvvəllər hər hansı fərdi hüquqşünasın hazırladığı sənədə biganəlik nümayiş etdirən hər hansı qurum, artıq dövlət orqanı statusu qazanmış "ASAN xidmət" mərkəzi tərəfindən tərtib olunan ərizə, şikayət və s. sənədə pretenziya tutmaqda bir qədər çətinlik çəkəcəkdir. Üçüncüsü, hüquqi yardım xidmətinin təşkili sonda müəyyən dövr keçdikdən sonra istər‐istəməz vətəndaşların hüquqi biliklərinin artmasına rəvac verəcəkdir ki, bu da öz növbəsində cəmiyyətin ictimai təfəkkürünün inkişafına müsbət təsir göstərəcəkdir. Belə xidmətin mövcudluğu təkcə institusional vəzifələrin icrasına yönəlməmişdir. Axı qəpiyin digər üzü də var. Həmin üz isə məsələnin psixoloji tərəfidir. İnsanların şüurunda hər hansı problematik hüquqi vəziyyətlərdə müraciət edə biləcəkləri təsisatın olması cəmiyyətdə gərginliyi aradan qaldırmaqla psixoloji rahatlıq, sabitlik ab‐havası yarada bilər. Düşünürəm ki, hüquqi yardım xidmətinin "ASAN xidmət" mərkəzlərində təşkili modeli məsələlərin kompleks həllinə xidmət edəcəkdir. Ola bilsin ki, vətəndaş "ASAN xidmət" mərkəzindəki hüquqi yardım xidməti vasitəsilə hər hansı hüquqi probleminin həllini tapmaqla elə Mərkəzin başqa xidmətlərindəki digər ehtiyaclarını da operativ həll edəcəkdir. Dolayısilə, sualınıza ümumiləşmiş cavabım o olacaqdır ki, hüquqi yardım xidmətinin bu modeli həqiqətən bu günkü reallıqda ən optimal variantdır.
Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|