11
məxsus studiya sistemi tətbiq edildiyindən, bir çox başqa Avropa ölkələrindən fərqli
olaraq dövlət televiziyası başqa prodüserlərlə film istehsal etmir. Televiziya
infrastrukturu həmçinin təhsil prosesində də mühüm rol oynayır və film
mütəxəssisləri üçün əmək bazarı yaradır.
3.2.5. Sektordakı başqa təşkilatlar
Kinematoqrafiyanın müxtəlif altsektorları üçün bir sıra nümayəndə orqanları var.
Azərbaycan Respublikasının Kinematoqraflar İttifaqı ənənəvi peşəkar birlik olaraq
(bütün keçmiş Sovet ölkələrində olduğu kimi) 1963-cü ildən fəaliyyət
göstərməkdədir. Təşkilat müstəqillik əldə edildikdən sonra da fəaliyyətini davam
etdirib. O, 1996-cı ildən Bakı Beynəlxalq "Şərq-Qərb" Film Festivalını və başqa film
tədbirlərini təşkil etməyə başlayıb.
Azərbaycan Respublikasının Kinematoqraflar
İttifaqının
alternativi keçmiş təşkilatın bir çox üzvünün birləşdirilməsi ilə 2012-ci ildə
yaradılıb. Onun məqsədi Azərbaycan filmlərini beynəlxalq arenada təqdim etmək,
milli filmlər çəkmək, beynəlxalq simpozium və konfranslar təşkil etmək və kino
infrastrukturu formalaşdırmaqdan ibarətdir. Birlik Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə
güclü əlaqələrə malikdir.
Bundan əlavə, 1999-cu ildən audiovizual sahədə müəllif hüquqları üçün kollektiv
idarəetmə təşkilatı olan Kinorejissorlar Gildiyası da təşkil edilib.
Mövcud məlumata
əsasən təxminən 200 nəfərdən çox üzvü olan gildiyada müqavilə əsasında müəlliflər,
təyinatlar və prodüserlər tərəfindən
5000-dən artıq əsərə
(film, sənədli film və
animasiyalar) nəzarət edilir. Gildiya Audiovizual Müəlliflərin Beynəlxalq
Assosiasiyası (AIDAA) və Avropa Kinorejissorları Federasiyasının (FERA) üzvüdür.
Bu hesabatın müəllifi sektordakı başqa təşkilatlar haqqında kifayət qədər informasiya
toplaya bilməyib. Azərbaycan Peşəkar Kinoaktyorlar Gildiyası, Azərbaycan Gənc
Kinematoqraflar Assosiasiyası və Prodüserlər Gildiyası (18 şirkəti əhatə edir və 2012-
ci ildə yaradılıb) kimi təşkilatların da adı qeyd edilir.
Azərbaycan Film Komissiyası
"Azərbaycanda filmlərin istehsalı və marketinqi
sahəsində SSRİ iqtisadiyyatının dağılması ilə yaranmış boşluqları doldurmaq" üçün
mövcud olduğunu bildirir. O, Azərbaycanda film çəkmək istəyən xarici investorlara,
rejissorlara və prodüserlərə və ya Azərbaycan filmlərini almaq istəyən distributorlara
xidmətlər təklif edir.. Komissiyanın internet səhifəsində
3
olan informasiya
yenilənməlidir və idarə hazırda bağlıdır. Ancaq yaxın gələcəkdə bu sahədə təmin
edilən effektiv xidmətlərin yenidən təşkil edilməsi istiqamətində cəhdlər
göstərilməkdədir. Aİ-Şərq Tərəfdaşlığının Mədəniyyət və Yaradıcılıq Proqramı
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Film Komissiyasının yaradılması ilə əlaqədar
konseptual sənədin hazırlanmasını dəstəkləyib, araşdırmanın nəticələrinin 2017-ci ilin
oktyabr ayında dərc edilməsi planlaşdırılır.
3.3. Kino sahəsində təhsil
Müstəqilliyin əldə edilməsindən əvvəl Azərbaycanda film sahəsində fəaliyyət
göstərən mütəxəssislərin çoxu (əsasən rejissorlar və ssenari müəllifləri) Moskvada
dövlət kinematoqrafiya institutunda təhsil alırdı. Bu institut dünyanın ən bəyənilən
3
www.afc.az
12
film məktəblərindən biri idi. Bu vəziyyət artıq dəyişib və bu günlərdə çox az
mütəxəssis xaricdə təhsil alır.
Kinematoqrafiya sahəsində universitet təhsili təmin edən yeganə təhsil müəssisəsi
Bakıda yerləşən, Kino və Televiziya Kafedrası olan Azərbaycan Mədəniyyət və
İncəsənət Universitetidir. Bu ali məktəb rejissorlar, operatorlar, ssenari müəllifləri,
redaktorlar və tənqidçilər üçün bakalavr və magistr təhsili təmin edir. Xüsusən, film
istehsalının sənaye sahəsi üçün tələbələr hazırlamaq məqsədilə istehsalat və biznes
təlimi sahələri üçün təhsil planı hazırlamağa ehtiyac var və kino sənayesinin
beynəlxalq aspektini gücləndirmək üçün beynəlxalq mübadilə proqramları dəstəklənə
bilər. Məktəbə eyni zamanda texniki təchizat və avadanlıqlarını yeniləmək üçün
müntəzəm
investisiya
lazımdır.
Hazırda
tələbələr
"Azərbaycanfilm"in
avadanlıqlarından istifadə edir, yaxud da dövlət və özəl televiziya studiyalarında
istehsalat təcrübəsi keçir. Film sənayesinin texniki mütəxəssisləri Bakıda yerləşən bir
neçə peşə məktəbində təhsil alır, ancaq yeni avadanlıq və müasir texnologiyaların
alınmasının dəstəklənməsinə daha çox diqqət yetirilə bilər.
3.4. Film İnfrastrukturu və Yayım
Film infrastrukturu fəaliyyət modellərinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsi ilə
nəticələnən rəqəmsal dəyişikliklər səbəbindən bütün dünyada sürətli dəyişikliyə
məruz qalıb. Azərbaycanda bu proses ümumilikdə mədəniyyət sahəsinə, xüsusilə də
audivizual sahəyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etmiş bazar iqtisadiyyatının inkişafı ilə
üst-üstə düşüb. 1990-cı ildə Azərbaycanda 2164 peşəkar film proyektoru var idi
(kinoteatrlarda bərkidilmiş proyektorlar və mobil qurğular). Hazırda ölkədə çoxu
Bakıda olmaqla 10 kinoteatr mövcuddur. Ölkənin başqa ərazilərində bir sıra yerli film
nümayiş etdirmə avadanlığı mövcud olsa da, onların əksəriyyəti sosial fəaliyyətlər
üçün istifadə edilir.
Kinoteatrların sayı
(ilin sonunda)
2005
2010
2013
2014
Kinoteatrların ümumi sayı
21
9
10
7
O cümlədən:
Dövlət
20
8
7
5
Qeyri-dövlət
1
1
3
2
Yerlərin ümumi sayı
11 896
3 378
5 312
3 691
O cümlədən:
Dövlət
11 529
3 032
2 928
1 807
Qeyri-dövlət
367
346
2 384
1 884
Ziyarətçilərin ümumi sayı
115 400
83 400
183 900
235 800
O cümlədən:
Dövlət
79 00
20 900
105 500
154 700
Qeyri-dövlət
36 300
62 500
78 400
81 100
Hər 1000 nəfər arasında kinoya
gedənlərin sayı
14
9
20
25
Mənbə: Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, 2015-ci il; Dövlət Statistika Komitəsi, 2015-ci il.
Cədvəl: Avropada Mədəni Siyasətlər və Tendensiyalar Toplusunda Azərbaycanın Ölkə Profili, Avropa Şurası
.