Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
216 Amerika prezidentləri Karterin qeyri-adi idarəetmə tərzi özünü Konqresə olan münasibətdə də göstərdi. Baxmayaraq ki, hər iki palatada üstünlük demokratlarda idi, partiya funksionerləri Uoter- geyt qalmaqalından sonra icraedici aparata qarşı radikallıq- dan əl çəkmədilər. Xarici siyasətdə Karter administrasiyası ilk əvvəl bəzi uğurlar əldə edə bildi. 1973-cü ildən Kissincer tərəfi ndən aparılan ABŞ-Misir danışıqları bəhrəsini verdi. Karterin təşəbbüsü ilə Misir prezidenti Sadat və İsrailin baş naziri Begin arasında Kemp-Deviddə on üç gün davam edən danı- şıqlar baş tutdu və 1978-ci ilin sentyabrında sülh müqaviləsi imzalandı. Sovet İttifaqı ilə münasibətlərini normallaşdırmaq daha çətin başa gəlirdi. Karter xüsusilə iki məsələdə anlaşmaq istəyirdi, silahlanmaya birgə nəzarət və insan haqlarının qo- runması. Lakin, onun bu istiqamətdə atdığı hər bir addım istər daxili opponentləri, istərsə də Avropadakı müttəfi qləri tərə fi n dən təpki ilə qarşılandı. Nəhayət 1979-cu ildə stra- teji nüvə silahlarının məhdudlaşdırılması haqda OCB-II müqaviləsi bağlandı. Bununla yanaşı Çin Xalq Respublika- sı ilə (Tayvanla diplomatik əlaqələrin kəsilməsi bahasına) münasibətlər tənzimləndi. Çox keçmir ki, SSRİ-nin Əfqanıstana hərbi müdaxiləsi bu nailiyyətləri heçə endirir. Birləşmiş Ştatların atdığı ilk addım SSRİ-yə taxıl satışını qadağan və Moskvada 1980-ci il Yay Olimpiya oyunlarının boykot edilməsi oldu. 1979-cu ildə İranda ABŞ tərəfi ndən dəstəklənən şah re- jiminin devrilməsi də Karterin nüfuzuna böyük zərbə vurdu. Növbəti prezident seçkilərində Karterin namizəd olma- sı ona partiyadaxili parçalanmalar bahasına başa gəldi. Seçkilərdə Karterin əsas rəqibi mühafi zəkar respub- likaçı Ronald Reyqan idi. Reyqan dünyada baş verən bö- 217 Amerika prezidentləri yük hadisələrə Karter hökumətinin passiv münasibətini kəskin tənqid edirdi. Karterin Reyqanı bütün dünyada sülhə təhlükə olacaq çıxışlar etməkdə ittiham etməsi də ona köməklik göstərmədi. Seçkilərdə 51 % səs toplayan Rey- qan prezident seçildi. Seçkilərdəki məğlubiyyətdən məyus olan Karter qısa fasilədən sonra, yenidən ictimai-siyasi fəaliyyətə başlayıb. İlk olaraq Atlantada prezident kitabxanasını yaradır. Onun təsis etdiyi «Karter Mərkəzi» beynəlxalq problemlərin həlli ilə məşğuldur. Bu yöndə o bəzi uğurlar da əldə edib. 1994-cü ilin sentyabr ayında Haitiyə diplomatik səfəri ərəfəsində o, hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmış prezident Aristidin öz vəzifəsinə qaytarılması tərəfdarı kimi çıxış edib. 1995-ci ilin əvvəllərində isə Bosniya münaqişəsinin həllində vasitəçilik etmişdir. Karter kasıblar üçün mənzillər tikilməsi layihəsinin gerçəkləşməsində də yaxından iştirak edir. 218 Amerika prezidentləri RONALD REYQAN (RONALD REAGAN) (1981-1989) Ronald Reyqan D.Eyzenhauerdən sonra iki tam müddətə hakimiyyətdə olmuş ilk prezident idi. O, böyük ictimai nüfuz sahibi kimi vəzifədən gedib. Bəzi tarixçi, jur- nalist və politoloqların rəylərinə görə F.D.Ruzveltdən sonra 219 Amerika prezidentləri ABŞ xarici və daxili siyasi kursunda R.Reyqan qədər əsaslı dəyişikliklər etmiş ikinci prezident yoxdur. Ronald Uilson Reyqan 6 fevral 1911-ci ildə İllinoys ştatının Tampiko şəhərciyində irland əsilli ailədə dünyaya gəlib. Atası Edvard Reyqan ayaqqabı ticarəti ilə məşğul olsa da, qazancı ailəni dolandırmağa güclə çatırdı. Elə bu səbəbdən Ronald ilk yeniyetməlik çağlarından işləməyə məcbur olur, hələ orta məktəbdə oxuduğu illərdə 14 yaşında ikən tikintidə işləyir. Növbəti altı ildə Diksondakı (İllinoys şt.) kurort zonasındakı çimərlikdə xilasetmə stansiyasında işləyir. Yaxşı idmançı olması ona yarımtəqaüd almaq şərtilə Yurik kollecində təhsilini davam etdirməyə imkan yaradır. Bu ərəfədə özünü dolandırmaq məqsədilə qabyuyan, üzgü- çülük müəllimi, qadınlar yataqxanasında aşpaz kimi çalı- şır. Çətin şəraiti onun təhsilə ciddi yanaşmasına mane olub. Kollecdə də göstərdiyi əsas səy futbol komandasının üzvü olmağa yönəlib. 1932-ci ildə kolleci bitirən Reyqan valideynlərinin ya- nına qayıdır. Daha bir il xilasetmə stansiyasında işlədikdən sonra Davenport radiostansiyasında futbol şərhçisi olur. 1934-cü ildən «WHO» radiostansiyasında idman şərhçisi kimi işə qəbul edilir və burada «Kabz» və «Uayt soks» ko- mandalarının oyunlarına şərhçilik edir. 1937-ci ildə «Kabz» komandası ilə birlikdə Katolinada olarkən «Uorner brazerz» kinoşirkəti onu sınaq çəkilişlərinə dəvət edir. Uğurlu keçən sınaqdan sonra şirkət onunla müqavilə imzalayır. İlk əvvəl ikinci dərəcəli fi lmlərdə çəkilir. Getdikcə kino aləmində tanınan Reyqan 29 yaşında ikən kinoaktirisa Ceyn Uaymenlə ailə qurur. Lakin nikah uğursuz olmuş və onlar səkkiz il birgə yaşadıqdan sonra ay- rılmışlar. Gələcək prezident 1952-ci ildə ikinci dəfə Nensi Devislə evlənmişdir. İkinci Dünya Müharibəsi başladıqda orduya çağırılsa da görmə qabiliyyəti zəif olduğu üçün arxa cəbhəyə göndərilir 220 Amerika prezidentləri və əsasən təbliğat xarakterli fi lmlərin səsləndirilməsində iş- tirak edir. 50-ci illərin əvvəllərindən tədricən kinodan uzaqlaşır. 1954-cü ildə «Ceneral Elektrik»də işə düzəlir. Bununla ya- naşı televiziyada «Ceneral Elektrik Teatr» verilişinin apa- rıcısı olur. Müqaviləyə əsasən o, həmçinin şirkətə məxsus müəssisələrə gedərək təbliğat-təşviqat xarakterli çıxışlar etməli idi. Etdiyi standart çıxışlar bəzən siyasi məzmunda olurdu. O əsasən Amerika demokratiya idealını mədh edə- rək, kommunist təhlükəsindən danışırdı. Bu tədricən onun siyasətlə ciddi maraqlanmasına səbəb oldu. İlk vaxtlar özünü Ruzveltsayağı demokrat hesab edən Reyqan 1962-ci ildə rəsmi olaraq respublikaçılar partiyası- nın üzvü olur. Bu ərəfədə iş yerini itirir. Və iki il işsiz qalır. Çox keç- mir ki, respublikaçılar onu Kaliforniya ştatının qubernato- ru seçkilərinə namizəd göstərirlər. 1966-cı ilin payızında keçirilən seçkilərdə o, demokrat Pet Brauna qalib gələrək qubernator seçilir. 1974-cü ilədək Kaliforniya qubernatoru kimi fəaliyyət göstərən Reyqan 1976-cı il prezident seçkilərində respubli- kaçıların namizədi olmaq istəsə də, bu istəyinə nail olmur. Lakin növbəti seçkilərdə bütün mərhələləri uğurla keçərək prezident seçilir. Reyqanın ABŞ daxili və xarici siyasətində etdiyi önəmli dəyişikləri «mühafi zəkar inqilab» adlandırırlar. İnqilabın nüvəsini «reyqanomika» adlandırılan və 70-ci illər iqtisa- di problemlərinin həllinə yönəlmiş təklifl ər paketi təşkil edirdi. Burada əsas hədəf kimi vergilərin azaldılması və dövlətin investisiya qoyuluşuna əngəl törədən maneələri aradan qaldırmaqla iqtisadi inkişafa nail olmaq götürül- müşdü. Ümumiyyətlə Reyqan hökuməti, iqtisadiyyatı in- kişaf etdirmək, infl yasiyanın qarşısını almaq məqsədilə dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsini minimuma endirmək Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|