öyrənən fərd kimi özlərinə olan inamları və s. məlumatları
toplamaq üçün sorğulardan istifadə etdi. Elmə müsbət mü‐
nasibət bəsləmək və elmlə dərindən məşğul olmaq bir çox
səbəbdən mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bunlara güclü
dövlət dəstəyi üzrə daimi investisiyalar, elmi‐texniki yenilik‐
lərin gündəlik həyatımıza böyük təsiri və elmi işçi heyətin
davamlı resurslarla təchiz edilməsinə olan ehtiyaclar daxil ‐
dir.
Aparılan araşdırma zamanı müəyyən olundu ki, İӘİT
dövlətləri, ümumilikdə, elmi araşdırmalara güclü dəstək
verirlər. Onların 90%‐dən çoxu elmin, təbiətin başa
düşülməsinin əsas vasitə olduğunu qeyd etmişdir. Onlar
bildirirlər ki, elmi‐texnoloji inkişaf çox vaxt həyat
səviyyəsinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Bu araşdırma,
eyni zamanda, verilən tapşırıqların effektiv şəkildə idarə
olun masında şagirdlərin özünə inamını (elmdə, öz
fəaliyyətində effektivliyə inanma adlanır) yoxladı. Polşa,
ABŞ, Kanada kimi ölkələrdə şagirdlərin yüksək səviyyədə
öz fəaliyyətlərində effektivliyə inanmaları müşahidə
edilmişdir ki, bu da onların göstərdikləri bacarıqla sıx
bağlıdır. Azərbaycan isə, şagirdlərin öz fəaliyyətlərində ef‐
fektivliyə inanmanın zəif olduğu ölkələr arasında yer almaq‐
dadır.
ŞAGİRDLӘRİN OXU BACARIĞI
“PİSA 2006” şagirdlərin nə oxuduğunu əks etdirmək və
təhlil etmək üçün onlardan müxtəlif mətnləri izah etməyi
tələb edir. Şagirdlər birdən beşə kimi müxtəlif səviyyələrdə
yerləşdirilirlər. İӘİT ölkələri arasında şagirdlərin 10 faizindən
azı 5‐ci səviyyədə müsbət nəticə göstərmişlər ki, bu da on‐
ların mürəkkəb tənqidi təfəkkür bacarığına malik
olduqlarını göstərir. 5‐ci səviyyədə ən böyük hissəni Ko‐
reyadan olan şagirdlər təşkil etmişlər (22%). Bu Şərqi Asiya
ölkəsini Finlandiya, Yeni Zellandiya, Kanada, İrlandiya
izləmişdir. Azərbaycan isə, şagirdlərinin 1%‐dən az bir
hissəsinin ən yüksək səviyyədə oxu qabiliyyətinə malik
olduğu digər ölkələr arasında olmuşdur. Bundan əlavə,
Azərbaycan, şagirdlərin əksəriyyətinin 1‐ci və daha aşağı
səviyyədə olduğu ölkələr sırasındadır. Bu o deməkdir ki,
bizim şagirdlərin əksəriyyəti elementar oxu tapşırıqlarını,
məsələn, sadə bir məlumatı tapmaq, bəsit nəticələr çıxarmaq,
mətn parçasında nədən bəhs edildiyini anlamaq və mətni
başa düşmək üçün kənar məlumatlardan istifadə etmək qa‐
biliyyətinə malik deyildir.
ŞAGİRDLӘRİN RİYAZİYYAT FӘNNİ ÜZRӘ
GÖSTӘRİCİLӘRİ
Təbiət elmləri və oxuda olduğu kimi, PİSA riyaziyyatda
da biliyin 6 müxtəlif səviyyəsindən istifadə edir. 6‐cı səviyyə
ən yüksək səviyyə hesab olunur. Bu səviyyədə şagird yeni
problemləri həll etmək üçün götür‐qoy etməli və yaradıcılıq‐
dan istifadə etməli, müxtəlif izahlar tapmalıdır. Bütün nü‐
munələr üzrə şagirdlərin yanlız 13%‐i bu vəzifənin
öhdəsindən gələ bildilər. Onların cavabları ən yüksək iki
səviyyənin, yəni 5 və 6‐cı səviyyənin tələblərinə uyğun
gəldi. Bu səviyyələr üzrə şagirdlərin ən yüksək nisbətinə Ko‐
reya və Çin‐Taypey sahib oldu. Riyaziyyat üzrə ən yüksək
nəticəni Finlandiya, Koreya, Çin‐Taypey, Honq Konq‐Çin
göstərdi. Azərbaycan 476 xalla 35‐ci yeri tutdu ki, bu da
Rusiya, ABŞ, İtaliya və Türkiyə kimi zəngin ölkələrin göstəri‐
cilərindən yüksək oldu.
Rüblük Jurnal
13
Koreya, oxu üzrə, orta hesabla, 556 xal topla‐
maqla ən yüksək nəticəni göstərmişdir. Bu isla‐
hatçı ölkə, hətta, PİSA‐nin oxu üzrə bundan
əvvəlki araşdırmalarında birinci yeri tutan Fin‐
landiyanı da qabaqlaya bilmişdir. İştirakçı ölkələr
arasında Estoniya oxu üzrə İӘİT‐nin orta göstəri‐
cisindən kifayət qədər yüksək xal (492) toplamağa
müvəffəq olmuşdur. Azərbaycan 353 xalla 54‐cü
yerdə qərarlaşmışdır ki, bu da yanlız Qətər və
Qırğızıstanın göstəricilərindən yüksəkdir.
www.aaa.org.az
“PİSA 2006”‐NIN VACİB MӘQAMLARI: AZӘRBAYCANLI ŞAGİRDLӘRİN İLK BEYNӘLXALQ PROQRAMDA NÜMAYİŞ ETDİRDİKLӘRİ BACARIQ
14
Ortalama S.E.
Finlandiya
Honq Konq (Çin)
Kanada
Çin Taytey
Estoniya
Yaponiya
Yeni
Zelandiya
Avstraliya
Niderland
Lixtenşteyn
Koreya
Sloveniya
Almaniya
Birləşmiş Krallıq
Çexiya Respublikası
İsveçrə
Makao (Çin)
Avstriya
Belçika
İrlandiya
Macarıstan
İsveç
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
orta göstəricisi
Polşa
Danimarka
Fransa
Xorvatiya
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
ümumi göstəricisi
İslandiya
Latviya
ABŞ
Slovak Respublikası
İspaniya
Litva
Norveç
Lüksemburq
Rusiya Federasiyası
İtaliya
Portuqaliya
Yunanıstan
İsrail
Çili
Serbiya
Bolqarıstan
Uruqvay
Türkiyə
İordaniya
Tailand
Rumıniya
Çernoqoriya
Meksika
İndoneziya
Argentina
Braziliya
Kolumbiya
Tunis
Azərbaycan
Qətər
Qırğızıstan
563 (2.0)
542 (2.5)
534 (2.0)
532 (3.6)
531 (2.5)
531 (3.4)
530 (2.7)
527 (2.3)
525 (2.7)
522 (4.1)
522 (3.4)
519 (1.1)
516 (3.8)
515 (2.3)
513 (3.5)
512 (3.2)
511 (1.1)
511 (3.9)
510 (2.5)
508 (3.2)
504 (2.7)
503 (2.4)
500 (0.5)
498 (2.3)
496 (3.1)
495 (3.4)
493 (2.4)
491 (1.2)
491 (1.6)
490 (3.0)
489 (4.2)
488 (2.6)
488 (2.6)
488 (2.8)
487 (3.1)
486 (1.1)
479 (3.7)
475 (2.0)
474 (3.0)
473 (3.2)
454 (3.7)
438 (4.3)
436 (3.0)
434 (6.1)
428 (2.7)
424 (3.8)
422 (2.8)
421 (2.1)
418 (4.2)
412 (1.1)
410 (2.7)
393 (5.7)
391 (6.1)
390 (2.8)
388 (3.4)
386 (3.0)
382 (2.8)
349 (0.9)
322 (2.9)
Ortalama S.E.
Çin Taytey
Finlandiya
Honq Konq (Çin)
Koreya
Niderland
İsveçrə
Kanada
Makao (Çin)
Lixtenşteyn
Yaponiya
Yeni Zelandiya
Belçika
Avstraliya
Estoniya
Danimarka
Çexiya Respublikası
İslandiya
Avstriya
Sloveniya
Almaniya
İsveç
İrlandiya
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
orta göstəricisi
Fransa
Birləşmiş Krallıq
Polşa
Slovak Respublikası
Macarıstan
Lüksemburq
Norveç
Litva
Latviya
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
ümumi göstəricisi
İspaniya
Azərbaycan
Rusiya Federasiyası
ABŞ
Xorvatiya
Portuqaliya
İtaliya
Yunanıstan
İsrail
Serbiya
Uruqvay
Türkiyə
Tailand
Rumıniya
Bolqarıstan
Çili
Meksika
Çernoqoriya
İndoneziya
İordaniya
Argentina
Kolumbiya
Braziliya
Tunis
Qətər
Qırğızıstan
549 (4.1)
548 (2.3)
547 (2.7)
547 (3.8)
531 (2.6)
530 (3.2)
527 (2.0)
525 (1.3)
525 (4.2)
523 (3.3)
522 (2.4)
520 (3.0)
520 (2.2)
515 (2.7)
513 (2.6)
510 (3.6)
506 (1.8)
505 (3.7)
504 (1.0)
504 (3.9)
502 (2.4)
501 (2.8)
498 (0.5)
496 (3.2)
495 (2.1)
495 (2.4)
492 (2.8)
491 (2.9)
490 (1.1)
490 (2.6)
486 (2.9)
486 (3.0)
484 (1.2)
480 (2.3)
476 (2.3)
476 (3.9)
474 (4.0)
467 (2.4)
466 (3.1)
462 (2.3)
459 (3.0)
442 (4.3)
435 (3.5)
427 (2.6)
424 (4.9)
417 (2.3)
415 (4.2)
413 (6.1)
411 (4.6)
406 (2.9)
399 (1.4)
391 (5.6)
384 (3.3)
381 (6.2)
370 (3.8)
370 (2.9)
365 (4.0)
318 (1.0)
311 (3.4)
Ortalama S.E.
Koreya
Finlandiya
Honq Konq (Çin)
Kanada
Yeni Zelandiya
İrlandiya
Avstraliya
Lixtenşteyn
Polşa
İsveç
Niderland
Belçika
Estoniya
İsveçrə
Yaponiya
Çin Taytey
Birləşmiş Krallıq
Almaniya
Danimarka
Sloveniya
Makao (Çin)
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
orta göstəricisi
Avstriya
Fransa
İslandiya
Norveç
İqtisadi Әmək‐
daşlıq və İnkişaf
Təşkilatı (İӘİT)
ümumi göstəricisi
Çexiya Respublikası
Macarıstan
Latviya
Lüksemburq
Xorvatiya
Portuqaliya
Litva
İtaliya
Slovak Respublikası
İspaniya
Yunanıstan
Türkiyə
Çili
Rusiya Federasiyası
İsrail
Tailand
Uruqvay
Meksika
Bolqarıstan
Serbiya
İordaniya
Rumıniya
İndoneziya
Braziliya
Çernoqoriya
Kolumbiya
Tunis
Argentina
Azərbaycan
Qətər
Qırğızıstan
556 (3.8)
547 (2.1)
536 (2.4)
527 (2.4)
521 (3.0)
517 (3.5)
513 (2.1)
510 (3.9)
508 (2.8)
507 (3.4)
507 (2.9)
501 (3.0)
501 (2.9)
499 (3.1)
498 (3.6)
496 (3.4)
495 (2.3)
495 (4.4)
494 (3.2)
494 (1.0)
492 (1.1)
492 (0.6)
490 (4.1)
488 (4.1)
484 (1.9)
484 (3.2)
484 (1.0)
483 (4.2)
482 (3.3)
479 (3.7)
479 (1.3)
477 (2.8)
472 (3.6)
470 (3.0)
469 (2.4)
466 (3.1)
461 (2.2)
460 (4.0)
447 (4.2)
442 (5.0)
440 (4.3)
439 (4.6)
417 (2.6)
413 (3.4)
410 (3.1)
402 (6.9)
401 (3.5)
401 (3.3)
396 (4.7)
393 (5.9)
393 (3.7)
392 (1.2)
385 (5.1)
380 (4.0)
374 (7.2)
353 (3.1)
312 (1.2)
285 (3.5)
Elm
Oxuma
Riyaziyyat
Statistik göstəricilərə görə İqtisadi Әməkdaşlıq və İnkişaf
Təşkilatının (İӘİT) orta göstəricisindən xeyli yuxarı
Statistik göstəricilərə görə İqtisadi Әməkdaşlıq və İnkişaf
Təşkilatının (İӘİT) orta göstəricisindən az fərqli
Statistik göstəricilərə görə İqtisadi Әməkdaşlıq və İnkişaf
Təşkilatının (İӘİT) orta göstəricisindən xeyli aşağı