Mühazirə Kursa giriş Quyuların geofiziki tədqiqatı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2.1. İkitəbəqəli YKZ əyriləri
- 3.2.2 Üçtəbəqəli YKZ əyriləri
az fərqləndikdə və h/d q > 16÷25 olduqda fərz olunan xüsusi müqavimətin orta qiyməti (ρ ort ) götürülür.
Şəkil 3.2 , 3.3 3. h <16d q (3÷5 m) olan halda isə müqavimətin ekstremal qiymətlərindən: əgər ρ lay
>ρ ətr
olarsa ρ fxm max
, ρ lay
<ρ ətr olduqda isə qiymətlərindən istifadə etmək tövsiyə olunur. 3.2 Nəzəri YKZ paletkaları
Müəyyən nişanələrə görə qruplaşdırılmış və sonsuz qalınlıqlı laylar üçün qurulmuş ρ fxm /ρ məh -un AO/d q -dən asılılığını ifadə edən nəzəri əyrilər YKZ paletkası adlanır. YKZ əyriləri iki və üçtəbəqəli olur.
Bu əyrilər qazıma məhlulunun laya hopmayan halı üçün hesablanıb. Bu halda iki variant mümkün ola bilər: a) qazıma məhlulunun xüsusi müqaviməti layın xüsusi müqavimətindən kiçikdir (ρ
) b) qazıma məhlulunun xüsusi müqaviməti layın xüsusi müqavimətindən böyükdür (ρ məh > ρ lay ) YKZ-nin ikitəbəqəli nəzəri əyriləri ρ məh <ρ lay halı üçün YKZ–1A paletkasında (şək.3.3) ρ məh > ρ lay halı üçün isə YKZ-1B paletkasında qruplaşdırılır.
Paletkada təsvir olunan «A» əyrisi YKZ əyriləri ilə onların sağ asimptotlarının kəsişmə nöqtəsinin həndəsi yerini səciyyələndirir.
İkitəbəqəli YKZ əyrisi bir nisbi parametrlə: ρ lay /ρ məh işarə olunur ki, bu YKZ əyrisinin modulu adlanır və əyrinin şifrini göstərir. 3.2.2 Üçtəbəqəli YKZ əyriləri
Bu əyrilər qazıma məhlulunun laya hopan halı üçün hesablanıb. Üçtəbəqəli YKZ əyriləri beş parametrlə: ρ lay , ρ kz , ρ məh , D və d q təyin edilir. Lakin YKZ əyriləri ikiqat loqarifmik miqyasda qurulduğundan paletkalarda onların forma və vəziyyəti üç nisbi parametrlərdən: ρ
asılı olur.
Şəkil 3.4 Üç təbəqəli zondlama əyrisinin interpretasiyasına dair nümunə Qazıma məhlulu laya hopduqda iki hal qeydə alına bilər: layın xüsusi müqaviməti azalır (azaldıcı keçirmə) və əksinə, layın xüsusi müqaviməti artır (yüksəldici keçirmə). Əgər ρ lay / ρ kz <1 olarsa yüksəldici keçirmə, ρ lay / ρ kz >1 olduqda isə azaldıcı keçirmə müşahidə olunur. Layda yüksəldici keçirmə (ρ
və ρ lay >ρ su ) daha çox dənələrarası məsaməliyə malik sulu kollektorlarda qeydə alınır. Layda azaldıcı keçirmə (ρ
) olduqda üç təbəqəli YKZ əyrisi məhsuldar neftli-qazlı laylarda müşahidə olunur. YKZ əyriləri üçün sol və sağ qanad anlayışlarından istifadə olunur. Əyrinin sol qanadı kiçik ölçülü zondla alınan qiymətləri xarakterizə edir ki, bu qiymətlərə
quyunun parametrləri təsir göstərir. Əyrinin sağ qanadı isə böyük ölçülü zondla alınan qiymətlərə müvafiq olduğundan quyunun təsirindən az təhrif olunur. Azaldıcı keçirmə halında EK-2, yüksəldici keçirmədə isə YKZ-U paletkalarından da istifadə edilə bilər. YKZ əyrilərində bəzən ekvivalentlik müşahidə olunur ki, bu da müxtəlif kəsilişlər üçün bir-biri ilə tam, yaxud qismən üst-üstə düşən əyrilərin alınması deməkdir. Əgər keçirmə zonasının parametrləri cədvəl 3.1-də göstərilən qiymətləri üstələmirsə, onda zondlama əyrilərinin ekvivalentliyi müşahidə olunur.
ρ KZ / ρ məh 5 10 20 40 100 200 D/d q 2 2
3 4 6 8
Müqavimətin xarakter qiymətlərini təyin etdikdən sonra loqarifmik miqyasda zondlama əyriləri qurulur. Sonra faktiki zondlama əyrisi interpetasiya üçün uyğun gələn paletka əyriləri ilə bir araya gətirilir. Müvafiq paletkanı seçmək üçün faktiki zondlama əyrisinin tipini müəyyənləşdirmək lazım gəlir. Bəzi hallarda əyrinin tipi və lazım olan paletka bir sıra aşkar nişanələrə görə müəyyənləşdirilir. Əgər bu nişanələr kifayət etmirsə onda əyrinin tipi yalnız faktiki zondlama əyrisi ilə paletka əyrilərini tutuşdurduqdan sonra təyin edilir. Təcrübədə daha çox rast gəlinən zondlama əyrilərinin tipini nəzrdən keçirək: a) əsas hal – layda heç bir dəyişiklik olmadıqda.
paralel gedir. Bu halda layın xüsusi müqaviməti nəzəri əyrinin moduluna əsasən təyin olunur: ρ lay = μρ m
burada μ- nəzəri əyrinin modulu; ρ m -məhlulun xüsusi müqavimətidir. ρ lay –ın qiyməti zondlama əyrisinin, asimptotlar əyrisi (A əyrisi) ilə kəsişməsinin ordinatına kimi də götürülə bilər.
Bu hal kavernometriya işləri aparılmadıqda və quyunun diametri nominal diametrə (baltanın diametrinə) bərabər götürüldükdə alına bilər. Zondlama əyrisi öz formasına görə nəzəri əyrilərə uyğun gəlir, ancaq bu əyrilərə nisbətən sağ tərəfə sürüşmüş olur. Quyunun həqiqi diametrini təyin etmək üçün zondlama blankını sol tərəfə o qədər sürüşdürürlər ki , zondlama əyrisi nəzəri əyrilərin birisi ilə tutuşmuş olsun və yaxud onlara paralel getsin. Əyrilər tutuşduqda “xaç” nöqtənin absis oxu üzərində vəziyyəti quyunun həqiqi diametrini göstərəcəkdir. ρ lay - əsas halda qeyd edildiyi kimi təyin olunur. c) azaldıcı keçirmə halı. Məhlulun laya hopması nəticəsində azaldıcı keçirmə yaranıbsa, interpretasiya etdiyimiz əyri öz formasına görə YKZ-1-A paletkasının nəzəri əyrilərinə oxşar olur. Qurulmuş əyrinin sağ hissəsi, zondun uzunluğu artdıqda, paletka əyrilərini kiçik modullu əyrilərdən yüksək modullu əyrilər istiqamətində kəsir. Bu halda,
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|